در سال‌های اخیر، قطعی‌های مکرر برق در ایران به یکی از چالش‌های جدی تبدیل شده و مقامات مختلف دلایل متفاوتی را برای این مشکل مطرح می‌کنند. یکی از این دلایل که بارها از سوی مسئولان شرکت توانیر مطرح شده، استخراج ارزهای دیجیتال است. اما واقعیت چیست و چه کسانی با چه استدلال‌هایی در این میان سخن می‌گویند؟ در این گزارش به بررسی دقیق این موضوع می‌پردازیم تا مشخص شود آیا واقعاً ماینینگ عامل اصلی قطعی برق است یا خیر.
موافقان: ماینینگ متهم اصلی قطعی برق
مصطفی رجبی مشهدی، مدیرعامل شرکت توانیر معتقد است استخراج غیرقانونی ارزهای دیجیتال باعث گسترش بی‌رویه مصرف برق شده است. به گفته وی، در حالی که رشد متعارف مصرف برق باید حدود ۵ درصد در سال باشد، این میزان به ۱۶ درصد رسیده که یکی از دلایل اصلی آن همین پدیده است. او همچنین به تفاوت قیمت برق در ایران با سایر کشورها اشاره می‌کند و می‌گوید در اروپا برق تا ۴۳ سنت فروخته می‌شود، اما در ایران برق یارانه‌ای و حتی برای برخی مراکز آموزشی و مساجد رایگان است که همین موضوع باعث جذابیت استخراج غیرقانونی ارزهای دیجیتال شده است.
محمد اله‌داد، معاون انتقال و تجارت خارجی توانیر نیز با ارائه آماری قابل توجه اعلام کرده که حدود ۲ هزار مگاوات از برق کشور توسط ماینرهای غیرمجاز سرقت می‌شود. به گفته او، این فعالیت‌ها که عمدتاً در باغ ویلاها و حاشیه شهرها و کارگاه‌های متروکه انجام می‌شود، باعث افت ولتاژ و آسیب جدی به تاسیسات برق و وسایل برقی مشترکان می‌شود. وی تأکید می‌کند افرادی که قصد فعالیت قانونی در این حوزه را دارند می‌توانند با دریافت مجوز از وزارت صمت اقدام کنند.
به گزارش اقتصاد نیوز، محمدرضا فرجی تهرانی، نایب رئیس اتاق اصناف تهران نیز با تأکید بر تأثیر منفی قطعی برق بر کسب و کارها می‌گوید قطع برق علاوه بر کاهش تولید و افزایش هزینه‌ها، باعث فساد مواد غذایی در یخچال‌های واحدهای صنفی می‌شود. او با اشاره به تجربه سال گذشته می‌گوید در تابستان ۱۴۰۲ به این دلیل قطعی برق نداشتیم که قیمت بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال پایین بود و استخراج آن صرفه اقتصادی نداشت.
بیشتر بخوانید: ماینینگ یا استخراج ارز دیجیتال چیست؟
مخالفان: زیرساخت‌های فرسوده، متهم اصلی
در مقابل یکی از کارشناسان حوزه ارزهای دیجیتال با ارائه آمار و ارقام متفاوتی می‌گوید میزان مصرف برق مجاز این صنعت قابل توجه نیست و ایران تنها حدود دو دهم درصد از کل تولید جهانی را شامل می‌شود. او تأکید می‌کند که مشکلات اصلی در کمبود برق کشور به عدم توسعه زیرساخت‌های تولید برق و مدیریت ناکارآمد بازمی‌گردد. به گفته او، حتی اگر این صنعت در بهترین حالت حدود دو هزار مگاوات برق مصرف کند، این مقدار تأثیر چشمگیری بر کل مصرف برق کشور ندارد.
به گزارش تجارت نیوز، رضا قربانی، نائب رئیس کمیسیون تحول اتاق بازرگانی تهران نیز با اشاره به وضعیت فعلی می‌گوید در حال حاضر هیچ مزرعه استخراج رمزارز قانونی در کشور وجود ندارد و همه آن‌ها متوقف شده‌اند، اما مشکل کمبود برق همچنان پابرجاست. او معتقد است مشکل اصلی برآمده از آن است که تولید برق کشور متناسب با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته رشد نداشته است. به گفته وی، نرخ تعرفه برق برای ماینینگ بر اساس نرخ برق صادراتی تعریف شده که سنگین‌ترین تعرفه است و به هیچ صنعت دیگری اختصاص داده نمی‌شود. همین قانونگذاری اشتباه متقاضیان را به سمت فعالیت غیرقانونی و استخراج خانگی سوق داده است.
واقعیت آماری مصرف برق در صنعت ماینینگ
بررسی دقیق آمارها تصویر روشن‌تری از وضعیت ارائه می‌دهد. ظرفیت اسمی تولید برق در کشور حدود ۹۲ هزار مگاوات است، اما ظرفیت واقعی تولید کمتر از ۶۵ هزار مگاوات است. این شکاف ۲۷ هزار مگاواتی نشان‌دهنده مشکلات جدی در زیرساخت‌های تولید برق است. از سوی دیگر، کل مصرف برق صنعت ماینینگ در دنیا ۱۸,۵۰۰ مگاوات است و سهم ایران از این صنعت کمتر از ۵ درصد برآورد می‌شود. بر این اساس مجموع مصرف ماینرهای مجاز و غیرمجاز در کشور حدود ۹۲۵ مگاوات است که تنها کمتر از ۱.۵ درصد از کل تولید داخلی را شامل می‌شود.
بیشتر بخوانید: مصرف برق دستگاه ماینر بیت کوین چقدر است؟ جدول نرخ و مقایسه
چالش‌های قانونی و نظارتی
به گزارش برق نیوز، مجتبی قربانی، مدیرکل دفتر مرکزی حراست توانیر معتقد است استخراج غیرمجاز ارزهای دیجیتال نوعی دستبرد به شبکه برق است که نتیجه آن تخریب اموال عمومی و قطع برق مردم است. او تأکید می‌کند که این موضوع باید در آرای صادره محاکم قضایی به عنوان عنوان مجرمانه لحاظ شود.
همچنین حسین پورمند، رئیس امور پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه نیز با اشاره به آمار قابل توجه فعالیت‌های حوزه رمزارز در ایران می‌گوید نرخ شیوع این فعالیت در دنیا ۵ درصد و در ایران حدود ۱۳ درصد است که بیش از ۲.۵ برابر متوسط سایر کشورهاست. او می‌گوید چه قوانین فعلی برای رسیدگی به پرونده‌های رمزارز کافی باشد و چه نیاز به قانون تخصصی باشد، چاره‌ای جز رسیدگی به این پرونده‌ها نیست.
راهکارها و پیشنهادات
کارشناسان معتقدند برای حل این مشکل باید رویکردی جامع و چندجانبه اتخاذ شود. توسعه زیرساخت‌های تولید برق، بهبود مدیریت شبکه توزیع، و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله راهکارهای اساسی است. همچنین برخی کارشناسان پیشنهاد می‌کنند با تعدیل تعرفه‌های برق و ایجاد چارچوب قانونی مناسب، زمینه برای فعالیت قانونی در این صنعت فراهم شود.
نتیجه‌گیری
با بررسی جامع شواهد و آمارها می‌توان نتیجه گرفت که اگرچه استخراج غیرمجاز ارزهای دیجیتال یکی از عوامل فشار بر شبکه برق است، اما نمی‌توان آن را عامل اصلی قطعی‌های برق دانست. مشکلات زیرساختی، کمبود سرمایه‌گذاری در تولید برق، و فرسودگی شبکه توزیع از عوامل اصلی این چالش هستند.
نکته قابل توجه این است که در حالی مسئولان شرکت توانیر ماینینگ را عامل اصلی قطعی برق می‌دانند که حتی با توقف کامل مزارع استخراج قانونی، همچنان مشکل کمبود برق پابرجاست. این موضوع نشان می‌دهد راه‌حل اساسی این مشکل نه در مقابله با ماینینگ، بلکه در توسعه زیرساخت‌های تولید برق، بهبود مدیریت این صنعت و سرمایه‌گذاری در تولید انرژی‌های تجدیدپذیر است. همچنین لازم است با تدوین قوانین مناسب و واقع‌بینانه، زمینه فعالیت قانونی در این صنعت فراهم شود تا از گسترش فعالیت‌های غیرمجاز جلوگیری شود.
تجربه کشورهایی مانند ازبکستان که در پنج سال گذشته با برنامه‌ریزی مناسب توانسته‌اند سهم قابل توجهی از صنعت استخراج ارزهای دیجیتال را به خود اختصاص دهند، نشان می‌دهد که با مدیریت صحیح می‌توان از این فرصت برای توسعه اقتصادی بهره برد. این در حالی است که ایران با وجود پتانسیل‌های بالا، به دلیل سیاست‌گذاری‌های نادرست در حال از دست دادن این فرصت است.
