سجل که نام نخستین شناسنامه ایرانی بود سوم دی‌ماه ۱۲۹۷ برای دختری به نام «فاطمه ایرانی» صادر شد که عمرش قد نداد تا سال ۱۳۷۶ یعنی زمان اجرایی شدن دستورالعمل صدور کارت شناسایی ملی که قرار بود «سند شناسایی اتباع ایرانی و مشمول کلیه احکام حقوقی و کیفری» شود را ببیند.
چیز زیادی را البته از دست نداد چراکه با صدور نخستین کارت ملی در سال ۸۷ یعنی ۹۰ سال پس از اینکه مهر ثبت بر سجل او نقش بست قرار شد تا این کارت چنان فراگیر شود که برای همیشه مشکل اوراق هویتی و شناسایی و ارائه کپی و کاغذ بازی و پذیرش آن در قبال ارائه اصل شناسنامه در ادارات و ..حل شود اما نشد که هیچ تا مدت‌ها صدای آن‌هایی که کارت ملی دریافت کرده بودند بابت عکس عجیب و غریب‌شان که روی کارت ملی نقش بسته بود بلند شد و صدای برخی هم بخاطر اینکه مدت‌ها در انتظار دریافت همان کارت‌ها با عکس‌های عجیب و غریب معطل مانده بودند. این وسط همچنان ادارات و نهادها از مراجعین کپی و اصل شناسنامه را برای راه‌انداختن کارشان مطالبه می‌کردند با این تفاوت که حالا باید کارت ملی را هم همراه می‌داشتند.
کارت ملی که نیامده گفتند حالا باید هوشمند شود تا جای کارت‌های بانکی و سوخت و فلان و بهمان را هم بگیرد اما آخرش هم عاقبت بخیر نشد و حالا رئیس سازمان ثبت احوال کشور بدون اشاره به سرنوشت مبهم آن گفته: «یکی از برنامه‌هایی که امسال طراحی کرده ایم این است که تا پایان سال آینده وجود بیش از سی میلیون شناسنامه جلد قرمز رابه حداقل برسانیم چون امکان جعل آن وجود دارد»
یعنی این همه رفتیم و آمدیم به عکاس‌های کارت ملی‌مان لیچار بار کردیم و به هم خندیدیم همه باد هوا!
حالا باید دوباره سجل‌های قرمزمان را دست بگیریم _ ما سی میلیون نفر _ و پول واریز کنیم تا شاید دوباره کارت ملی هوشمند دریافت نکرده شناسنامه‌مان خوشرنگ تر شود!
این شناسنامه ها فاقد اعتبار هستند
پیش از هر چیز نیاز است بدانیم در چه مواردی می‌توانیم نسبت به تعویض شناسنامه اقدام کنیم.
هاشم کارگر، رئیس سازمان ثبت احوال کشور در پاسخ به این پرسش که بساط شناسنامه جلد قرمزها کی برچیده می‌شود، اظهار کرد: «طی ۱۴ سالی که از تعویض شناسنامه‌ها می‌گذرد، انتظار می‌رفت که این شناسنامه‌ها باید تعویض می‌شد، اما ما در همین ۲ سال برنامه‌ریزی کردیم تا سریعتر بتوانیم این شناسنامه‌های معروف به جلد قرمز را تبدیل به شناسنامه‌های جدید کنیم، چرا که این شناسنامه‌ها که کاملاً مکانیزه هستند.
هاشم کارگر گفت: یکی از برنامه‌هایی که امسال طراحی کرده‌ایم این است که تا پایان سال آینده وجود این شناسنامه‌های جلد قرمز را به حداقل برسانیم.
کارگر همچنین به امکان جعل شناسنامه‌های جلدقرمز اشاره و عنوان کرد: این شناسنامه‌ها محل اشکال هستند و می‌توانند از آن سوء استفاد کنند و امکان جعل آن وجود دارد.
رئیس سازمان ثبت احوال کشور درباره همکاری ثبت احوال با سازمان‌ها برای جمع آوری شناسنامه‌های جلد قرمز گفت: یکی از سیاست‌ها و برنامه‌های این سازمان تعویض این شناسنامه‌ها است، در همین راستا بانک مرکزی باید به عنوان متولی چاپ شناسنامه خام به ما کمک کند و برخی نهاد‌های نظارتی نیز که در تجدید چاپ همکاری دارند به ما کمک کنند تا تعویض این شناسنامه‌ها هرچه سریعتر انجام دهند.
وی ادامه داد: ما تاکنون هنوز یک مهلت دقیقی را اعلام نکردیم چرا که باید این شناسنامه‌های خام باید تأمین شود تا این کار انجام شود.
کارگر درباره میزان شناسنامه‌های جلد قرمز در کشور گفت: در کشور حدود ۳۴ میلیون شناسنامه جلد قرمز وجود دارد که انشالله ما بتوانیم هر چه سریعتر این شناسنامه‌ها را تعویض کنیم.
با توجه به تاکید رئیس سازمان ثبت احوال کشور برای تعویض شناسنامه‌های قدیمی (جلد قرمز) و مشکل در اخذ خدمات در صورت نداشتن شناسنامه جدید، روند تعویض شناسنامه‌ها، مدارک مورد نیاز و محل مراجعه برای این کار از دغدغه‌هایی است که اکثر شهروندان مطرح کرده و می‌خواهند بدانند که برای تعویض شناسنامه با چه مدارکی به کجا مراجعه کنند.
کدام شناسنامه‌ها باید تعویض شوند؟
پیش از هر چیز نیاز است بدانیم در چه مواردی می‌توانیم نسبت به تعویض شناسنامه اقدام کنیم؛ درحال حاضر شهروندان می‌توانند برای تعویض شناسنامه‌هایی که به دلیل قرار گرفتن در شرایط نامناسب مستعمل و فرسوده شده‌اند، شناسنامه‌هایی که به علت مرور زمان عکس آن با صاحب شناسنامه تطبیق ندارد، شناسنامه‌های دوبرگی که صاحبان آن به سن ۱۵ سال تمام رسیده باشند، شناسنامه‌هایی که صاحب آن تغییر مشخصات سجلی نام و نام خانوادگی و تغییر سن با رأی مراجع ذیصلاح را دارد. (شناسنامه‌هایی که با رأی مراجع ذیصلاح از حیث مشخصات هویتی دارای تغییراتی شده‌اند) و همه شناسنامه‌های قدیمی (جلد قرمز) که به فرمت جدید شناسنامه‌ها تبدیل نشدند، اقدام کنند.
برای تعویض شناسنامه باید صاحب شناسنامه به دفاتر پیشخوان خدمات دولت و بخش عمومی مراجعه کرده و درخواست تعویض را با تکمیل مدارک مورد نیاز ارائه کند.
اولین کار این است که برای درخواست صدور شناسنامه جدید به صورت حضوری به ثبت احوال و یا یکی از دفاتر پیشخوان مراجعه نمایید و پس از دریافت فرم تعویض شناسنامه و پرداخت هزینه‌های قانونی، درخواست خود را ارائه کنید.
برای تعویض شناسنامه چه مدارکی لازم است؟
اما حالا این سوال پیش می‌آید که برای عوض کردن شناسنامه چه مدارکی لازم است؟ در ادامه مدارکی که برای تعویض شناسنامه نیاز دارید را نام بردیم.
اصل شناسنامه.
سه قطعه عکس ۴×۳ تمام رخ جدید (برای اشخاص ۱۵ سال به بالا)
پرداخت هزینه متعلقه طبق تعرفه جاری.
چنانچه شناسنامه‌ای که جهت تعویض ارائه می‌شود فاقد عکس باشد ارائه اصل مدارک معتبر عکسدار از قبیل (گذرنامه، کارت پایان خدمت وظیفه عمومی یا معافیت، گواهینامه رانندگی، کارنامه عکسدار دوره‌های تحصیلی راهنمایی به بالا، معرفی نامه عکسدار محصلین از سوی مدرسه‌ای که مشغول تحصیل می‌باشند یا کارت شناسایی عکسدار کارکنان دوایر دولتی باذکر مشخصات سجلی) الزامی است.
چنانچه صاحب شناسنامه فاقد هر یک از مدارک مذکور در بند بالا باشد از طریق معرفی وی به نیروی انتظامی، درخواست تأیید عکس خواهد شد.
کارمندان دولت و یا کسبه (با جواز کسب) می‌توانند نسبت به تآیید هویت در ظهر عکس‌های دارنده شناسنامه اقدام نمایند.
مدارک مورد نیاز برای تعویض شناسنامه عبارتست از اصل شناسنامه در اختیار متقاضی به همراه ۲ قطعه عکس جدید با زمینه سفید. در صورتی که تغییری در مشخصات هویتی رخ داده باشد (نظیر تغییر نام یا نام خانوادگی)، ارائه مدارک مرتبط با آن تغییرات نیز الزامی است. به همراه داشتن شماره ملی پدر، مادر، همسر و فرزندان برای تکمیل فرم‌های مربوطه نیز الزامی است. در صورتی که ازدواج یا طلاق در شناسنامه فعلی ثبت نشده ارائه اصل سند ازدواج و طلاق نیز لازم خواهد بود همچنین اخذ درخواست تعویض شناسنامه صرفاً در دفاتر پیشخوان ارائه دهنده خدمات ثبت احوال انجام می‌شود.
مدارک مورد نیاز برای تعویض شناسنامه مستعمل و اخذ شناسنامه جدید
برای تعویض شناسنامه‌های مستعمل نیاز به اصل شناسنامه، دو قطعه عکس ۴×۳ تمام رخ جدید (برای اشخاص ۱۵ سال به بالا) است. همچنین اگر شناسنامه‌ای که جهت تعویض ارائه می‌شود، فاقد عکس باشد، ارائه اصل مدارک معتبر عکسدار از قبیل (گذرنامه، کارت پایان خدمت وظیفه عمومی یا معافیت، گواهینامه رانندگی، کارنامه عکسدار دوره‌های تحصیلی راهنمایی به بالا، معرفی نامه عکسدار محصلین از سوی مدرسه‌ای که مشغول تحصیل هستند؛ الزامی است.
مراحل درخواست و مدارک لازم برای صدور شناسنامه افرادی که شناسنامه خود را گم کرده‌اند:
۱- اشخاص ۱۸ سال به بالا
۲- افراد کمتر از ۱۸ سال دارای حکم رشد، پدر یا جد پدری، با ارائه شناسنامه خود جهت فرزندان کمتر از ۱۸ سال، مادر تا زمانی که در قید زوجیت پدرصاحب شناسنامه (فرد کمتر از ۱۸ سال) باشد با ارائه شناسنامه خود و سرپرست قانونی (قیم، امین، وصی) برای افراد صغیر و محجور با ارائه مدارک مستند که سمت او احراز شده باشد، می‌توانند با مراجعه به ادارات ثبت احوال سراسر کشور (به دفاتر پیشخوان) نسبت به تنظیم درخواست صدور شناسنامه المثنی به لحاظ فقدان یا از بین رفتن آن اقدام نمایند.
برای اشخاص زیر ۱۸ سال، افرادی که شناسنامه خود را گم کرده‌اند، شناسنامه جدید طبق درخواست صاحب شناسنامه یا متقاضی حسب مورد، با ارائه مدارک مثبته از جمله قیم نامه، امین نامه، وصیت نامه و حکم رشد با مراجعه به دفاتر پیشخوان صادر می‌شود.
برای صدور شناسنامه گمشده مدارک زیر لازم است:
۱- اصل و تصویر مدارک عکس دار یا معرفی نامه عکس دار محصلان از سوی مدرسه‌ای که در آن تحصیل می‌کنند.
۲- مدارک ازدواج و طلاق (حسب مورد) و اطلاعات هویتی فرزندان.
چگونگی تغییر نام و نام خانوادگی در شناسنامه:
متقاضیان تغییر نام یا نام خانوادگی در وهله اول باید نسبت به کسب راهنمایی از کارشناسان دفاتر پیشخوان یا ادارات ثبت احوال اقدام نمایند. تا با توجه به شرایط و تعیین این که شامل کدام بخش از قوانین و مقررات می‌شوند؛ نسبت به انجام مراحل بعدی اقدام شود.
تعرفه‌های خدمات سازمان ثبت احوال کشور در سال جاری از اینجا قابل دسترسی است.
ضرب‌الاجل ثبت احوال برای تعویض شناسنامه‌های قدیمی
تعویض شناسنامه هر سال هزینه‌ای را برای ۳.۵ تا ۴ میلیون ایرانی می‌تراشد. این آمار را سازمان ثبت احوال از تعداد متقاضیان تعویض شناسنامه در سال‌های گذشته اعلام کرده و گفته همه شهروندان ایرانی باید در سریع‌ترین زمان ممکن برای تعویض شناسنامه‌های قدیمی اقدام کنند.
هنوز تاریخ دقیقی درباره ضرب‌الاجل اخیر ثبت احوال برای تعویض شناسنامه‌های قدیمی تعیین نشده، اما طبق تعرفه‌ای که این سازمان برای امسال درنظر گرفته، هزینه تعویض شناسنامه‌های قدیمی و تبدیل آن به شناسنامه‌های جدید ۵۰ هزار تومان است.
تعرفه خدمات صدور و تعویض شناسنامه
هزینه صدور شناسنامه نوزاد امسال ۴۰ هزار تومان است؛ به‌شرطی که برای دریافت شناسنامه در مهلت قانونی اقدام شود. منظور سازمان ثبت‌احوال از مهلت قانونی برای دریافت شناسنامه نوزاد، ۱۵ روز است و بعد از این فرصت اگر تا ظرف سه ماه والدین نوزاد برای گرفتن شناسنامه اقدام کنند، باید ۴۵ هزارتومان بپردازند. هزینه صدور شناسنامه نوزاد بعد سه ماه از ولادت به ۵۵ هزارتومان افزایش پیدا می‌کند.
هزینه صدور شناسنامه جدید امسال ۵۰ هزار تومان است و وقتی نرخ‌تعرفه‌های سازمان ثبت‌احوال را نگاه می‌کنیم، این هزینه درمقایسه با پارسال تفاوتی ندارد. حالا اگر شناسنامه جدید دوباره گم شود، برای صدور شناسنامه جدید ۱۰۰ هزار تومان از شما می‌گیرند و اگر برای سومین بار برای صدور شناسنامه جدید دست‌به‌کار شوید، ایندفعه هزینه پرداختی به ۱۵۰ هزارتومان می‌رسد. از مرحله سوم به‌بعد هزینه صدور شناسنامه به ۳۵۰ هزارتومان می‌رسد.
