اما در بازار‌های موازی، فوران تقاضا، تب معاملاتی عجیبی را رقم زده؛ این در حالی است که سهامداران بورسی بر استراتژی فروش و احتیاط پافشاری می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد از ابتدای زمستان تاکنون مبلغی بیش از ۱۲ همت از گردونه سهام خارج شده است.
دادوستد‌های بورس تهران پس از رشد ۵۰ درصدی در رونق پاییزی، حکایت جدیدی از تردید معاملاتی را نمایان می‌کند. شاید کمتر تحلیلگری تصور بازدهی پُر حاشیه بورس از ابتدای سال تاکنون (۲۴درصدی) را داشت. به بیان دیگر، روند فزاینده رشد بازار‌های موازی در ماه‌های اخیر تا حدود زیادی مقیاس ذهنی کارشناسان را دستخوش تغییر کرد و تغییرات پررنگی را در انتظارات سرمایه‌گذاران به وجود آورد.
در حالی که اغلب فعالان به صعود‌های فراتر از ۳ میلیون واحدی چشم دوخته بودند، تصور وضعیت رکودی در هفته‌های پایانی ۱۴۰۳ در بورس تهران کمی دشوار بود. با این‌حال سیل خروج پول از ابتدای سال تا روز گذشته بیش از ۳۴ همت از بورس و سرازیر شدن آن به بازار‌های موازی موجی از ابهام را در بین فعالان سهام در خصوص چشم‌انداز بازار مذکور به وجود آورده است.
آسیب‌پذیری بورس از چند منظر
پیشروی ریسک‌های حاکم بر روابط خارجی کشور نگرانی‌ها در خصوص سرنوشت بازار‌های مالی را به دنبال داشته است. در سایه این ریسک‌ها بورس تهران نیز آسیب‌پذیری بیشتری از خود نشان داده است. با‌این‌حال تکنیکالیست‌ها می‌گویند با توجه به سابقه تاریخی بازدهی مثبت بازار سهام در اسفندماه، این احتمال وجود دارد که رونق به بورس بازگردد؛ به‌خصوص آنکه رشد قیمت ارز، این سناریو را تقویت می‌کند.
محرک این رونق نسبی احتمالا کاهش نسبت P/E بازار به زیر محدوده ۷ واحد و افت ارزش دلاری بازار به کف سال ۹۸ و آبان سال جاری است. البته باید اعتراف کرد برخلاف عوامل تکنیکال، متغیر‌های اقتصادی از بازار سهام حمایت نمی‌کنند. رشد قیمت دلار در بازار آزاد سبب شد سیاستگذار برای عبور قیمت دلار توافقی که بر سود شرکت‌های بورس موثر است، مقاومت نشان دهد.
پس از تحولات سیاسی در آمریکا و همزمان با پیشروی سناریو‌های بدبینانه در این بخش، مباحث مرتبط با استیضاح وزیر اقتصاد، وعده تک‌نرخی شدن ارز نیز به فراموشی سپرده شد؛ به طوری که اختلاف قیمت دلار توافقی و دلار در بازار آزاد اکنون به حدود ۴۰ درصد رسیده است. این اختلاف از دیدگاه اهالی بازار سهام قابل‌قبول نیست. این فاصله قیمتی در کنار افزایش تنش‌های سیاسی سبب غلبه هیجانات منفی در بازار سهام شده است.
به این ترتیب و با تشدید صفوف فروش طی هفته‌های گذشته، ارزش معاملات خرد نیز سقوط کرده است و در سطوح نازل به سر می‌برد. این سنجه آماری در هفته گذشته به کانال ۵هزار میلیارد تومان رسید. این رقم با توجه به قیمت دلار که حدود ۹۴هزار تومان است، نشان از رخوت دادوستد‌ها در بورس دارد. در روز گذشته شاخص کل به سطح دو میلیون و ۷۱۴هزار واحدی رسید.
شاخص هم‌وزن نیز با افت ۰.۸۳ درصدی همراه شد و تا سطح ۸۲۶ هزار واحدی عقب‌نشینی کرد. اظهارات کارشناسی حاکی از آن است که اگر نماگر مذکور به عقب‌نشینی خود ادامه دهد، بورس باید با روز‌های خوب تا پایان سال خداحافظی کند.
کارشناسان بازار سرمایه بر این باورند که ابهامات پیرامون وضعیت سیاست خارجی کشور مهم‌ترین چالش بازار سهام است. با توجه به جهش نرخ دلار و طلا متاثر از چشم‌انداز غیر‌قابل پیش‌بینی سیاست خارجی کشور، نمی‌توان نقش کلیدی متغیر مزبور را نادیده گرفت. دونالد ترامپ بیش از یک ماه است که کار خود را در کاخ سفید آغاز کرده است. او اگرچه در ابتدا از مذاکره با ایران سخن می‌گفت، اما چندی پیش یادداشتی را امضا کرد که از بازگشت فشار حداکثری خبر می‌داد. در طرف مقابل نیز با توجه به مواضع دوگانه و خصمانه ترامپ علیه ایران، نگاه مثبتی نسبت به مذاکره با آمریکا وجود ندارد.
حتی اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، نیز چند روز پیش در خصوص اظهارات یک مقام آمریکایی درباره مذاکره با ایران تاکید کرد: «حرف با عمل باید متناظر باشد. شما نمی‌توانید از یک طرف تهدید به از بین بردن کنید و از سوی دیگر ادعا کنید که طرفدار گفت‌و‌گو و صحبت هستید».
به همین دلیل است که وضعیت این متغیر انتظارات افزایشی را در بازار ارز و طلا فعال نگه داشته است. کما اینکه بررسی عملکرد بازار‌های دارایی در ۱۱ ماه نخست سال نشان می‌دهد طلای ۱۸عیار با بازدهی حدود ۱۰۲درصدی، در صدر جدول قرار دارد؛ اما بورس‌بازان کارنامه‌ای بهتر از رشد ۲۴درصدی تا اینجای کار در دست ندارند.
به گفته تحلیلگران اقتصادی، عامل اصلی عملکرد قابل‌توجه طلا، رشد قیمت دلار آزاد، افزایش ریسک‌های سیاسی و جهش قیمت جهانی طلاست. در مقابل، بازار سهام از ۲۰دی‌ماه، عقب‌نشینی معناداری را ثبت کرده است.
اثر سیگنال‌های منفی
این شرایط در حالی است که به نظر می‌رسید بورس مسیر خروج از اصلاح را آغاز کرده است.
حمیدرضا میرمعینی، کارشناس بازار سرمایه، می‌گوید: شرایط موجود حاکی از آن است که بورس برای بازگشت تقاضا به مشکل خورده است. ریسک‌های سیاسی سبب شد عوامل موثر مثبت بر ورود پول به بورس تهران به حاشیه کشیده شود. با افزایش التهابات در این زمینه، بازار‌های دارایی از رفتار منطقی دور شده و شاهد بیش‌واکنشی معامله‌گران خواهیم بود. بازار سهام در حال‌حاضر یک سیگنال مشخص را مخابره می‌کند: خروج بورس از فاز اصلاح و ورود این بازار به مسیر نزولی.
بررسی وضعیت بازار سهام نشان می‌دهد بعد از تحلیف دونالد ترامپ و مواضع جدید رئیس‌جمهور آمریکا، دلار آزاد در ایران از ۸۱هزار تومان وارد مسیر صعودی جدیدی شد و متعاقب این اتفاق، طلا و سکه همگام با اسکناس آمریکایی بر فراز قله خود خود قرار گرفتند. شوک مذکور شرایطی را به وجود آورد که طی آن بورس از اصلاح وارد ریزش و نزول شد. از ابتدای بهمن‌ماه شاخص کل بورس ۳درصد از ارتفاع خود را از دست داد. طبیعی است که در چنین شرایطی افراد برای در امان ماندن ارزش دارایی‌های ریالی خود وارد بازار‌های کم‌ریسک‌تر شوند.
رسیدن دلار در بازار آزاد به فراتر از کانال ۹۰هزار تومان، موجی از تقاضا را در بازار طلا و سکه ایجاد کرده است. در همین راستا حتی شاهد رونق صندوق‌های طلا هستیم. در هفته‌های اخیر نیز ریسک‌های سیستماتیک بر سرعت خروج پول افزوده است. بازار سرمایه انتظارات آتی را قیمت‌گذاری می‌کند. هرچه نسبت رشد بازار مثبت شود، قیمت‌ها افزایش می‌یابد. نکته حائز اهمیت در این میان آن است که خوش‌بینی‌های آینده رابطه مستقیمی با این موضوع دارند. به این ترتیب با توجه به اینکه سیگنال مثبتی از فضای مذاکره با آمریکا مخابره نمی‌شود، بازار سهام نیز گامی در جهت صعود بر‌نمی‌دارد.
به گفته میرمعینی، دلار و طلا در سطوح بالای قیمتی به سر می‌برند؛ بنابراین سناریوی «نزول بیشتر بورس» همچنان به قوت خود باقی است؛ آن هم در شرایطی که دماسنج اصلی بازار تا یک‌قدمی کانال ۳میلیون‌واحدی پیشروی کرده بود. در همین مسیر است که اکثر تحلیل‌ها بر مبنای وضعیت سیاست خارجی کشور بنا نهاده شده است؛ امری که پیش‌بینی‌پذیری بازار را غیرممکن کرده و سبب سرازیر شدن پول به بازار‌های موازی شده است.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به کاهش ارزش دلاری بازار به ۱۶آذرماه بیان کرد: بنگاه‌های اقتصادی از چند منظر در مضیقه هستند، از مباحث مرتبط با ناترازی انرژی گرفته تا تحریم‌های بین‌المللی.
در چنین وضعیتی راندمان تولید کاهش می‌یابد. افزون بر آن، با افزایش هزینه‌های نشات‌گرفته از تورم و رشد قیمت، در کنار حاکم شدن سیاست قیمت‌گذاری دستوری، قیمت تمام‌شده شرکت‌ها افزایش و حاشیه سودآوری آنها کاهش می‌یابد. با تنگ شدن حلقه تحریم‌ها، شرکت‌های صادرات‌محور نیز با مشکلات فراوانی مواجه می‌شوند.
بررسی‌های آماری حاکی از آن است که حاشیه سود شرکت‌های بورسی در ۶ ماه نخست سال از ۱۴ به ۸درصد کاهش یافته است. البته بعد از ورود دولت جدید و خوش‌بینی‌های به‌وجود‌آمده حول این مساله، وضعیت مذکور تا حدودی بهبود یافت، اما مجددا و با محقق شدن سناریو‌های بدبینانه احتمالا مشکلات جدیدی در این زمینه مشاهده خواهیم کرد.
او در پایان در خصوص اظهارات مختلف پیرامون بازگشت بورس به مدار تعادلی در اسفندماه تاکید کرد: این مساله به طور مشخص به «متغیر سیاسی» وابسته است. اگر اتفاق مثبتی در این زمینه رخ ندهد احتمالا بازار به سمت سطوح پایین‌تر نیز حرکت کند. آنچه مبرهن است اینکه رئیس‌جمهور آمریکا می‌گوید یا باید به‌نوعی ایران را پای میز مذاکره بکشاند یا به ادعای او احتمال درگیری بیشتر نیز وجود دارد.
در این شرایط تهران اعلام کرده با توجه به فضایی که ترامپ برای فشار ایجاد کرده، مایل به مذاکره نیست. اما به هر حال میانجی‌گران منطقه‌ای که نمی‌خواهند مناسبات ایران و آمریکا به سمت تشدید تنش پیش برود، احتمالا بیش از گذشته وارد عمل می‌شوند؛ به این ترتیب باید دید در روز‌های آینده چه سیگنالی از این فضا به بازار‌ها مخابره خواهد شد.
