نوذر شفیعی، استاد دانشگاه تهران و عضو هیئت علمی گروه روابط بین‌الملل، در رابطه با سفر روز سه‌شنبه سرگئی لاوروف وزیر امورخارجه روسیه به ایران و گمانه‌زنی‌ها در رابطه با نقش روسیه در روابط میان ایران و آمریکا، همچنین احتمال نوعی از میانجگری بین ایران و سوریه توسط روس‌ها، توضیحاتی ارائه کرد.
وی گفت: جهان در یک مقطع تاریخی بسیار مهم قرار دارد. در حقیقت، فضای سیاسی و امنیتی بین‌المللی بسیار غبارآلود است و تلاش‌های دیپلماتیک که در حال انجام است، برای شفاف‌سازی این فضا صورت می‌گیرد.
وی فضای موجود در صحنه بین‌الملل را غبارآلود و بسیار پیچیده خواند و اظهار کرد: یکی از مباحث جدی، رابطه آمریکا و روسیه است که تنظیم این رابطه، خود حواشی‌ای دارد که مثلا موضوع ایران هم بخشی از آن حواشی محسوب می‌شود. نکته بعدی، خود آمریکا و ایران است. به هر حال، طیفی از تحریم‌ها تا جنگ روی میز آمریکایی‌ها وجود دارد. یک بحث خود ایران، سیاست‌های منطقه‌ای و شرایط داخلی ایران است و همچنین سایر مسائلی که در این فضای غبارآلود سیاسی و امنیتی جهان وجود دارند.
اگر آمریکا بخواهد چالش‌های خود با روسیه را حل و فصل کند، ایران بخشی از این مسائل خواهد بود
این کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل با تاکید بر اینکه به نظر می‌رسد برای لاوروف بیش از اینکه موضوع ایران و سوریه مدنظر باشد، موضوع ایران و روسیه در ارتباط با آمریکا در کانون توجه است، عنوان کرد: در هر حال، اگر آمریکا بخواهد چالش‌های خود با روسیه در زمینه‌های مختلف از جمله مسئله اوکراین و استراتژی‌های مهم و اساسی در حوزه کنترل تسلیحات و همچنین رابطه روسیه و چین را حل و فصل کند، ایران به طور اتوماتیک به بخشی از مسائل موجود در روابط روسیه با آمریکا تبدیل خواهد شد. بنابراین، من حدس می‌زنم آقای لاوروف گزارشی درباره آنچه که در اجلاس ریاض گذشت، به ایرانی‌ها ارائه خواهد داد. این گزارش شامل انتظاراتی است که آمریکا از ایران دارد و همچنین انتظاراتی که آمریکا از روسیه در ارتباط با ایران دارد.
شفیعی این سفر وزیر امور خارجه روسیه را سفری بسیار جدی دانست و اذعان داشت: احتمالاً خروجی‌های مختلفی خواهد داشت؛ اول، نوعی تغییر یا ترمیم در روابط ایران و روسیه، دوم، احتمال اینکه روسیه نتواند در شرایط برخورد با آمریکا کار مؤثری انجام دهد، و سوم، ممکن است به رغم این گزارش، ایران بخواهد راه خود را ادامه دهد و در آینده شاهد چالش‌هایی بین ایران و آمریکا و اسرائیل بدون مداخله‌گری روسیه باشیم.
به نظر می‌رسد سفر لاوروف در این فضا دور می‌زند. البته ممکن است در حاشیه درباره مسائل سوریه هم بحث‌هایی صورت گیرد، اما باید بدانیم که در چارچوب روابط آمریکا و روسیه یا در چارچوب روابط ترکیه و روسیه یا در چارچوب روابط سوریه و روسیه، مسکو دیگر مانند گذشته همکاری‌های جدی را در مسیر سیاست خارجی ایران با تهران انجام نخواهد داد. اینها بحث‌هایی است که احتمالا در جریان این سفر مطرح خواهد شد.
این استاد روابط بین‌الملل در پاسخ به این سوال که آیا ترامپ و پوتین بر سر ایران و اوکراین معامله کرده‌اند و اساسا امکان چنین تبانی را خواهند داشت، عنوان کرد: ببینید، اولاً من این نکته کلی را بیان کنم اینکه ایران را به دلیل همکاری تسلیحاتی با روسیه محکوم کنند یک منطق استعماری و غربی دارد، به این معنا که کشور‌های غربی خود به سراسر جهان تسلیحات صادر می‌کنند و به یکی از شرکای جنگ در مناطق مختلف تسلیحات می‌فروشند و این بلااشکال است، اما اگر کشوری دیگر مانند ایران این کار را انجام دهد، محل اشکال قرار می‌گیرد. چه کسی تعیین می‌کند که فروش تسلیحات از طرف یک کشور محکوم باشد، اما از طرف کشوری دیگر بلااشکال باشد؟ بنابراین، منطق این تصور و این تفکر زیر سؤال است.
قطع ارتباط تسلیحاتی ما با روسیه فشار بر ایران خواهد بود
وی ادامه داد: با این حال، ما، چون در دنیای سیاست زندگی می‌کنیم، مشکل غرب در ارتباط با فروش تسلیحات ایران به روسیه این است که روسیه یک تهدید امنیتی برای غرب محسوب می‌شود و از آنجا که ما هم تسلیحات به روسیه صادر می‌کنیم، بنابراین ما هم بخشی از این تهدید محسوب می‌شویم. بحث غرب، چه آمریکا و چه اروپا، این است که ارتباط تسلیحاتی ما با روسیه را قطع کنند. اگر این ارتباط تسلیحاتی بخواهد قطع شود، فشاری به خود ایران خواهد بود.
این کارشناس سیاست خارجی ایران با بیان اینکه اگر قرار باشد بین غرب و روسیه مصالحه‌ای ایجاد شود، باید در نوع رابطه اروپا و آمریکا با روسیه و پیامد‌های این نوع رابطه بر ایران تفکیک قائل شویم، اظهار کرد: در غیر این صورت اروپا به سمت فشار‌های اقتصادی و سیاسی بر ایران حرکت خواهد کرد. کما اینکه تاکنون، این اقدامات انجام شده است. آمریکا ممکن است در ازای پذیرش سلطه روسیه بر قلمرو‌هایی که در اوکراین متصرف شده، از روسیه بخواهد که از حمایت خود از ایران دست بردارد و عملاً بپذیرد که ایران بخشی از بلوک غرب شود، صرف نظر از اینکه در تهران چگونه به این موضوع اندیشیده خواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: نکته دیگر در ارتباط با آمریکا و روسیه و تأثیر آن بر ایران این است که ممکن است آمریکا با پذیرش سلطه روسیه بر بخش‌های متصرفه اوکراین، بپذیرد که روسیه همکاری‌های خود را با ایران کاهش و حتی قطع کند. به‌ویژه همکاری‌ها در حوزه‌های استراتژیک، مانند آنچه در توافق‌نامه ایران و روسیه در حوزه تکنولوژی هسته‌ای و تکنولوژی‌های موشکی آمده است. ممکن است بخشی از سفر لاوروف به صورت مستقیم این موضوعات نباشد، اما در بین صحبت‌های لاوروف و خطوطی که وی مطرح می‌کند، می‌توان تشخیص داد که روسیه قرار است چگونه مسیر روابط خود با ایران با توجه به مسئله رابطه آمریکا و روسیه تنظیم کند.
