دهک بندی یارانه نقدی | طرحی که مدتی بعد از اجرا، فاز دوم آن یعنی هدفمندسازی در توزیع در دستور کار قرار گرفت و مبنای آن، دسته بندی اقشار جامعه بر اساس میزان درآمد شد تا اقشار کمتر برخوردار، سهم بالاتری دریافت کنند. ایده‌ای که با تکمیل آن، دهک بندی جامعه شکل گرفت و ملاک‌های دهک بندی به مرور تغییر کرد و تکمیل شد.
در نتیجه این روند بود که برخی از مردم در زمره اقشار پردرآمد قرار گرفته و از دریافت یارانه محروم شدند. مسیری که با اتخاذ سیاست‌هایی از جمله آزمون وسع خانوار، قرار بر تکمیل آن شد و با تصمیم‌های بعدی مانند تعیین مبلغ متفاوت یارانه نقدی تخصیص یافته به مشمولان دریافت یارانه و حتی بسته‌های یارانه‌ای تازه مانند بسته حمایتی و یارانه معیشتی، به شکل گیری ابهامات و سوالاتی در جامعه منجر شد.
چطور بفهمیم دهک چندم هستیم؟
اطلاع از دهک خانوار، از مهم‌ترین و پرتکرارترین سوالاتی است که پیرامون طرح هدفمندی یارانه‌ها مطرح است. پرسشی که در پاسخ به آن، روش‌های اطلاع از دهک خانوار را توضیح خواهیم داد:
استعلام دهک خانوار با مراجعه به سامانه حمایت
به گزارش اندیشه معاصر، یکی از بهترین راه‌ها برای اینکه ببینیم در کدام دهک درآمدی قرار داریم، مراجعه به «سامانه حمایت» است که در زیرمجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی قرار دارد. سامانه‌ای که ابتدا با نام «سامانه مردمی سازی و توزیع عادلانه یارانه ها» فعالیتش را آغاز کرد و حالا تغییراتی یافته که یکی از آنها، تغییر نام این سامانه است.
برای استعلام دهک بندی از سامانه حمایت، باید به آدرس اینترنتی این سامانه، hemayat.mcls.gov.ir رفته و روی گزینه «ورود به سامانه حمایت» کلیک کنید.
با کلیک روی گزینه ورود به سامانه حمایت، به صفحه احراز هویت منتقل خواهید شد که البته اسم و عنوان عجیب و تا حد زیادی گمراه کننده دارد: «سامانه احرازهویت یکپارچه / سامانه احراز هویت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی»!
برای احراز هویت الکترونیک در سایت وزارت رفاه و ورود به سامانه حمایت، باید کد ملی (شماره ملی) را در کادر مربوط به نام کاربری وارد کرده، سپس کد امنیتی (کپچا) را در کادر دوم درج نموده و در انتها روی دکمه «ورود به سامانه» بزنید.
با این کار، رمز یکبار مصرف (OTP) سامانه احراز هویت یکپارچه وزارت به شماره تلفن همراه ثبت شده از شما در سامانه هدفمندی یارانه‌ها پیامک خواهد شد و با وارد کردن این کد چند رقمی در کادر خالی، وارد سامانه حمایت خواهید شد.
البته یک راه ساده‌تر برای احراز هویت در سایت وزارت تعاون و رفاه و وارد شدن به سامانه حمایت، استفاده از پنجره ملی خدمات دولت هوشمند (دولت من) است که گزینه مربوط به آن در پایین صفحه ورود قرار گرفته است.با ورود به سامانه حمایت، وارد پنجره پروفایل کاربری خواهید شد و در بالای صفحه، در بخش «وضعیت شما» می‌توانید ببینید که دهک رفاهی خانوار شما چه عددی است و آیا مشمول دریافت یارانه هستید یا خیر.
از دیگر بخش‌های پروفایل و اطلاعات قابل استعلام و بررسی در سامانه حمایت، «مشاهده اعضای خانوار» و نسبت‌ها (عضو و سرپرست خانوار)، «مشاهده شناسنامه اقتصادی اجتماعی» اعضای خانوار (شامل اطلاعات خودرو، اطلاعات تراکنش‌های بانکی و اطلاعات بورس)، «درخواست بررسی» برای بازبینی دهک بندی رفاهی خانوار و «تاریخچه درخواست ها» است.
استعلام دهک خانوار از طریق شماره گویا
یک راه دیگر استعلام وضعیت مشمولیت یارانه که بی نیاز از اینترنت و تلفن همراه هوشمند است و امکان استفاده از آن برای دارندگان گوشی ساده هم وجود دارد، تماس با شماره تلفن گویای ۰۹۲۰۰۰۰۶۳۶۹ است.
برای این کار باید بعد از شماره گیری و برقرار شدن تماس، کد ملی سرپرست خانوار و شماره تلفن همراه وی را وارد کنید تا سامانه تلفن گویا وضعیت مشمولیت یارانه را اعلام کرده و به این ترتیب از دهک خود مطلع شوید.
البته یکی دیگر از راه‌های دسترسی به وضعیت مشمولیت یارانه و دهک بندی، تماس با مرکز پاسخگویی تلفنی به شماره ۶۳۶۹ (با پیش شماره تهران یعنی ۰۲۱) است.
دهک بندی چیست؟
از لحاظ آماری دهک به معنای یک دهم جمعیت خانوار‌های کل کشور و یک مفهوم نسبی و جمعیتی است. در فرایند دهکبندی، خانوارها پس از ترکیب معیار‌های مختلف اقتصادی- اجتماعی و طی فرایندی پیچیده رتبه بندی می‌شوند. خانوار‌هایی که پایین‌ترین وضعیت رفاهی را نسبت به سایرین داشته، در دهک ۱ و خانوار‌هایی که دارای بالاترین وضعیت رفاهی نسبت به سایر خانوارها باشند، در دهک ۱۰ قرار خواهند گرفت.
هر دهک از لحاظ تعداد خانوار همواره ثابت و بطور متوسط شامل ۲.۹ میلیون خانوار است؛ بنابراین با هر مرتبه دهکبندی، دقیقاً به تعداد خانوار‌هایی که از دهک ۱۰ خارج شده و به دهک‌های پایین‌تر جابجا شده اند، به همان تعداد خانوار‌هایی از دهک‌های پایین‌تر به دهک ۱۰ اضافه می‌شوند.
در مقایسه وضعیت رفاهی خانوارها، خانواری که در دهک ۱۰ قرار دارد نسبت به خانوار‌های سایر دهک‌ها وضعیت رفاهی بالاتری دارد ولی ممکن است در مقایسه با برخی خانوار‌های واقع در دهک ۱۰ وضعیت رفاهی پایین تری داشته باشد بنابراین تمام خانوار‌های واقع در دهک ۱۰ (۲.۹ میلیون خانوار) وضعیت رفاهی کاملاً یکسانی نخواهند داشت و اختلاف وضعیت رفاهی خانوار واقع در صدک ۹۱ با خانوار واقع در صدک ۱۰۰ معنادار می‌باشد حال آنکه هر دو خانوار در دهک ۱۰ جای گرفته اند.
از طرفی اختلاف وضعیت رفاهی خانوار واقع در پایین‌ترین سطح دهک ۱۰ ممکن است با خانواری از بالاترین سطح از دهک ۹ قابل توجه نباشد؛ بنابراین قرار گرفتن در دهک ۱۰ لزوما به معنای «خیلی مرفه بودن» نیست و صرفا نمایانگر وضعیت رفاهی بهتر (هرچند اندک) خانوار‌های واقع در این طبقه بر اساس شاخص‌های متعددی نسبت به ۹۰ درصد از خانوار‌های کشور است.
چگونه به دهک بندی اعتراض کنیم؟
از جمله اعتراضات پرتکرار بسیاری از مشمولان دریافت یارانه نقدی و برخی خدمات دیگر مرتبط با هدفمندی یارانه‌ها مانند بسته‌های حمایتی، یارانه جبران معیشتی و حتی کالابرگ الکترونیک و یارانه تشویقی، اعتراض به دهک بندی رفاهی خانوار است.
نحوه اعتراض به دهک بندی خانوار
برای اعتراض به دهک بندی رفاهی خانوار، باید به سامانه حمایت (در زیرمجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی) رفت و وارد آن شد. سامانه حمایت در آدرس اینترنتی hemayat.mcls.gov.ir در دسترس متقاضیان قرار دارد.
اگر در ورود به سایت حمایت نیازمند راهنمایی هستید، به اینجا بروید.
در صفحه نخست سامانه حمایت، پروفایل کاربر نمایش داده می‌شود که در آن دهک خانوار و اینکه مشمول دریافت یارانه هستند یا نه، مشخص شده است. در پایین صفحه دکمه «درخواست بررسی» قرار دارد که با کلیک روی آن می‌توانید به دهک بندی خانوارتان اعتراض کرده و خواستار بازبینی و بازنگری در آن شوید.
توجه کنید که این گزینه برای آن دسته از سرپرستان خانوار دایر شده که یا مشمول دریافت یارانه نیستند و یا مغایرتی در اطلاعات درج شده در سایت مشاهده می‌کنند و خواستار بررسی دوباره شاخص اقتصادی و شناسنامه اقتصادی-اجتماعی خانوار هستند.
راهنمای مراحل ثبت اعتراض به دهک بندی
فرایند ثبت درخواست بررسی شامل شش مرحله است که در ادامه به تفکیک توضیح داده شده:
۱. توافق نامه
نخستین مرحله، مطالعه و موافقت با توافقنامه اینترنتی با سامانه حمایت است که در آن متنی که شامل موارد مورد توافق است نمایش داده می‌شود که اگر با آن موافق باشید، باید در ذیل آن تیک «متن توافق نامه را خوانده ام و قبول دارم» را بزنید تا بتوانید به مرحله بعد بروید.
متن توافق نامه بدین شرح است:
«اینجانب متقاضی بازبینی دهک رفاهی خانوار خود می‌باشم و به دولت اجازه میدهم کلیه اطلاعات دارایی و مالی اعضای خانوار اینجانب را مجدداً در دوره بعدی دهک بندی بررسی نماید.
لازم به ذکر است:
❖ اطلاعات مربوط به بخش خودرو از ماخذ پلیس راهور جمهوری اسلامی ایران دریافت می‌گردد.
❖ اطلاعات مربوط به اعضای خانوار از سازمان هدفمندی یارانه دریافت می‌گردد.
❖ اطلاعات مربوط به تراکنش‌های بانکی از ماخذ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دریافت می‌گردد.
❖ با توجه به این موضوع که اطلاعات اشاره شده برای کلیه‌ی اعضای خانوار دریافت گردیده و دارایی همه‌ی اعضای خانوار در محاسبه‌ی دهک خانوار لحاظ می‌گردد لذا در صورتی که تغییراتی در اعضای خانوار وجود دارد لازم است لیست اعضای خانوار اصلاح گردد. جهت اصلاح خانوار شخص می‌بایست به همراه مدارک مورد نیاز که توسط سازمان هدفمندی اعلام شده است و در وبگاه آن سازمان موجود است به دفاتر پلیس + ۱۰ یا سایر دفاتر معرفی شده توسط آن سازمان مراجعه نماید.
❖ طبق بند (د) تبصره (۱۷) قانون بودجه کل کشور سال ۱۴۰۲، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مکلف به دهک بندی خانوارها دوبار در سال شده است، لذا تا دوره بعدی بروزرسانی، هر خانوار صرفا یکبار می‌تواند ثبت درخواست بررسی نماید.»
۲. اطلاعات خانوار
در این مرحله، ساختار خانوار مورد بررسی قرار می‌گیرد. مرجع بررسی اطلاعات خانوار، سازمان هدفمندی یارانه‌ها است. اگر در این بخش مغایرتی مشاهده می‌کنید، ابتدا باید تیکه گزینه «اطلاعات خانوار اینجانب مغایرت دارد» در پایین صفحه را بزنید و سپس باید با همراه داشتن مدارک به دفاتر پلیس+۱۰ بروید تا متقاضی تصحیح اطلاعات این بخش شوید. با انجام این فرایند، اطلاعات مندرج در سامانه به صورت خودکار در بروزرسانی بعدی دهک بندی اصلاح خواهد شد.
۳. اطلاعات خودرو
در این مرحله اطلاعات مربوط به خودروی متعلق به خانوار نمایش داده می‌شود. اگر در این بخش مغایرت مشاهده کردید (مثلا خودروی فروخته شده و فک پلاک شده، در اطلاعات شما درج شده بود و یا خودرو متعلق به عضوی بود که از خانوار جدا شده است)، باید تیک مربوط به مغایرت مربوطه را بزنید.
از آنجایی که اطلاعات خودرو از مرجع فراجا، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران دریافت می‌شود، باید پس از ثبت مغایرت، به دفاتر پلیس+۱۰ و پلیس راهور مراجعه نمایید تا تغییرات به صورت اتوماتیک در بروزرسانی بعدی دهک بندی اعمال شود.
۴. اطلاعات تراکنش‌های بانکی
در این بخش اطلاعات درآمدی خانوار درج شده است که شامل اطلاعات تفکیکی درآمد آن دسته از اعضای خانوار است که دارای درآمد ثبت شده هستند. این اطلاعات از تراکنش‌های بانکی ثبت شده از افراد در بانک مرکزی و همچنین صندوق‌های بیمه‌ای و سایر مراجع ذیربط دریافت می‌گردد و به طور کلی شامل تمامی تراکنش‌های بانکی، واریزی ها، مجموع ساتنا، مجموع پایا و حتی کارت به کارت‌های اعضای خانوار است.
در صورتی که شخصی از خانوار از حساب بانکی شخصی خود برای مقاصدی غیر از خانوار، مانند کارپردازی، مدیریت ساختمان، تنخواه داری و… استفاده کرده باشد، ضروری است در اسرع وقت نسبت به جداسازی حساب تجاری از حساب شخصی خود اقدام نمایید تا در محاسبات دوره آتی بروزرسانی دهک بندی، اطلاعات صحیح بانکی مدنظر قرار گیرد.
۵. اطلاعات بورس
در این بخش همان گونه که از نامش مشخص است، اطلاعات مربوط به اعضایی از خانوار که دارای فعالیت در بازار بورس و سرمایه گذاری هستند، نمایش داده می‌شود.
۶. تعهدنامه
در پایان همه مراحل فوق، متن تعهد نامه پیش رویتان قرار می‌گیرد که بایستی آن را به دقت مطالعه نموده و در صورت موافقت، تیک گزینه «متن تعهدنامه را خوانده‌ام و قبول دارم» را و سپس بر روی دکمه «ارسال درخواست بررسی» کلیک کنید.
متن بخش تعهدنامه بدین شرح است:
دهک رفاهی خانوار … نفری شـما با توجه به اطلاعات اقتصـادی و اجتماعی خانوار، تعیین شـده اسـت. در صـورت تمایل به بررسی مجدد وضعیت خانوار، الزام است تعهد نامه زیر را تأیید فرمایید:
اطلاعات خانوار اینجانب در اختیار سازمان امور مالیاتی، سازمان‌های حمایتی و نظام بانکی قرار گیرد و مبنای تصمیم گیری در خصوص اخذ مالیات، ارائه خدمات و تسهیلات درخواستی باشد.
با ارسال درخواست بررسی، اعتراض شما توسط کارشناسان بررسی شده و اگر اشتباهی رخ داده شده باشد، آن را رفع خواهند کرد. با اتمام این فرایند، مشکل عدم دریافت یارانه یا دهک بندی رفاهی خانوار شما بر طرف می‌شود و یارانه به حساب شما واریز خواهد شد.
پیگیری تقاضای بررسی بازبینی دهک
برای پیگیری درخواست بررسی دهک بندی باید در صفحه نخست سامانه حمایت روی گزینه «تاریخچه درخواست‌ها» کلیک کنید./اندیشه معاصر
