عملیات اوکراین در دریای سیاه علیه کشتی‌های روسی از جمله مواردی است که میزان کارایی و مهلک بودن شناورهای هدایت‌پذیر از دور (شهپاد) را نشان میدهد.
اوکراین از اواخر سال ۲۰۲۲ میلادی شناورهای تندرو خود را پر از مواد منفجره کرده و از آن‌ها برای غرق کردن ناوچه‌ها و مین‌روب‌های روسی به کار برده است.
در دریای سرخ نیز، شبه‌نظامیان حوثی یمن (انصارالله) در ماه‌های اخیر از شناورهای مشابهی علیه کشتی‌های تجاری استفاده کرده‌اند، هرچند که تاکنون موفقیت‌آمیز نبودند.
اریک پاهون، سخنگوی پنتاگون به خبرگزاری رویترز گفته است که این تاکتیک‌ها توجه پنتاگون را به خود جلب کرده تا با الهام گرفتن از نبردهای شهپادی در دریای سیاه و دریای سرخ، نقاط قوت و ضعف خود برای مقابله با افزایش قدرت دریایی چین در اقیانوس آرام ارزیابی کند.
در همین راستا، کاتلین هیکس معاون وزیر دفاع آمریکا در ماه اوت طرحی به نام «همتاساز / Replicator» را برای استقرار صدها شهپاد و پهپاد کوچک و نسبتا ارزان از ۱۸ تا ۲۴ ژوئن برای مقابله با تهدید نظامی رو به رشد چین اعلام کرد.
این تغییر رویه، عملا تردیدهای چندین ساله نیروی دریایی ایالات متحده برای ساخت ناوگانی از کشتی‌های بدون سرنشین را کنار می‌گذارد.
دو منبع آگاه از نیروی دریایی و سه تولیدکننده شهپاد به رویترز گفتند که بزرگترین مانع برای این چرخش، فرآیند تخصیص بودجه در وزارت دفاع آمریکا بوده که کشتی‌ها و زیردریایی‌های بزرگ ساخته شده توسط پیمانکاران دفاعی قدیمی را در اولویت قرار میدهد.
یکی از تولیدکنندگان شهپاد به رویترز گفت: «واقعیت دیگری که وجود دارد این است که مجتمع نظامی صنعتی در آمریکا بهترین لابی‌ها را دارد و آن‌ها دقیقاً می‌داند که پول‌ها و قراردادها در وزارت دفاع چگونه جریان یابد.»
به گفته یک سخنگوی نیروی دریایی «در سال جاری میلادی بودجه‌ای بالغ بر ۱۷۲ میلیون دلار برای شهپادهای زیرسطحی کوچک و متوسط در نظر گرفته شده است که انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۵ این بودجه به ۱۰۱ میلیون دلار کاهش یابد. این مبلغ بخش کوچکی از بودجه ۶۳ میلیارد دلاری اختصاص داده شده برای تدارکات نیروی دریایی است.»
گستره شهپادهای دریایی نظامی به حدی است که می‌توانند از قایق‌های تندرو مجهز به موشک گرفته تا زیردریایی‌های مینیاتوری مین‌روب و قایق‌های بادبانی خورشیدی مجهز به دوربین‌های جاسوسی با کیفیت بالا، سنسورهای زیر آب و بلندگوهایی که برای هشدار دادن به کشتی‌های دشمن استفاده می‌شوند، را شامل شود.
به گفته این منابع، ملوانان نیروی دریایی ایالات متحده به اندازه کافی برای هدایت شهپادها یا تجزیه و تحلیل داده‌های ارسال شده از دوربین‌ها و حسگرهای آن‌ها آموزش دیده نیستند.
نبود بودجه اختصاصی برای پروژه‌های شهپادها
پاهون با اذعان به چالش‌های بودجه‌ای گفت که پنتاگون برای عبور از روند عذاب‌آور تایید خرید عمده اختراعات جدید به روش‌های مبتکرانه‌ای متوسل شده است. این روند به حدی دشوار است که اصطلاحا به آن «دره مرگ» گفته می‌شود.
یکی از مثال‌هایی که این سخنگوی نیروی دریایی به آن اشاره کرد، پروژه کوتاه‌مدت ریپلیکاتور با ۵۰۰ میلیون دلار در سال است.
هیکس، معاون پنتاگون در مراسم رونمایی این پروژه در ماه اوت گفت که این پهپادها و شهپادها برای تطابق و همتاسازی با قدرت فزاینده هوایی و دریایی چین در منطقه آسیا-اقیانوسیه استفاده خواهند شد. او گفت که پروژه ریپلیکاتور عمدتاً از طریق بازتخصیص بودجه از دل بودجه موجود پنتاگون تأمین می‌شود.
قیمت شهپادها چقدر است؟
یکی از مدیران صنعت کشتی‌سازی به رویترز گفت که درست است که پنتاگون و نیروی دریایی «عزم» خود برای تسریع استقرار پهپادهای دریایی را نشان داده‌اند، اما این مقوله نیازمند ردیف بودجه اختصاصی بلندمدت در بودجه دفاعی ببیند.»
طبق گفته منابع پیمانکار نیروی دریایی و دفاعی، با هزینه‌ای بین ۱ تا ۳ میلیون دلار، شهپادها راهی نسبتاً ارزان و سریع برای گسترش ناوگان نیروی دریایی هستند، به خصوص اینکه چندین پروژه بزرگ کشتی‌سازی – مانند کلاس جدیدی از ناوچه‌های جنگی – سال‌ها از برنامه خود عقب هستند.
ایالات متحده در حال آزمایش کشتی‌های روباتی در سناریوهای جنگی است که برای ناوگان دریایی سرنشین‌دار بسیار پرهزینه هستند. چهار شرکت هواپیماهای بدون سرنشین به رویترز گفتند که این شامل نظارت دریایی، مین‌روبی، و حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی زیرسطحی مانند خطوط لوله گاز و کابل‌های فیبر نوری است.
برایان کلارک، مشاور نیروی دریایی در امور شناورهای خودکار و کارشناس ارشد اندیشکده آمریکایی هادسون گفت: انبوه شهپادهای کوچک دریایی می‌توانند به عنوان سپر بلای دارایی‌های با ارزش‌تر مانند ناوهای هواپیمابر و زیردریایی‌ها عمل کنند و در صورت تلاش پکن برای حمله به تایوان، با کشتی‌های حامل نیروهای چین گلاویز شوند.
کلارک تخمین می‌زند که نیروی دریایی ایالات متحده حدود ۱۰۰ پهپاد کوچک رو سطحی و ۱۰۰ شهپاد زیرسطحی دارد، در حالی که چین دارای ناوگانی به همین اندازه است که تعداد آن‌ها در حال افزایش است. سخنگوی نیروی دریایی از اظهار نظر در مورد تعداد شهپادهای در حال عملیات خودداری کرد.
کلارک گفت: «اوکراین نشان داد که شهپادها تا چه حد می‌توانند موثر باشند و چگونه می‌توان در عملیات به کار گرفته شوند. در نتیجه، نیروی دریایی ایالات متحده باید فوراً از این درس و نبرد میدانی استقبال کند.»
آزمایش موشکی با «اشعه شیطان»
کار گروه ویژه ۵۹ در ناوگان پنجم نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا که در کشور بحرین مستقر است، در سه سال گذشته در حال آزمایش شناورهای بدون سرنشین بوده است.
در این پروژه، شهپادهای تجسسی ساخته شده توسط شرکت‌های خصوصی، از جمله استارت‌آپ‌ها و همچنین شهپادهایی که توسط شرکت‌های دفاعی قدرقدرت مانند «لاکهید» و «هانتینگتون اینگالس» ساخته می‌شوند را مورد ارزیابی قرار میدهد.
کالین کوریدان، فرمانده این کار گروه ویژه به رویترز گفت: «وضعیت در دریای سرخ به کار گروه ویژه ۵۹ فوریت بیشتری می‌بخشد و ما مشتاقانه منتظر راه‌حل‌هایی برای کمک به مقابله با رفتار بد حوثی‌ها هستیم.»
نیروی دریایی ایالات متحده در ماه اکتبر اولین آزمایش موشکی خود را از یک قایق تندرو بدون سرنشین در شبه جزیره عربستان انجام داد.
شهپاد «اشعه شیطان / T38 Devil Ray» با موفقیت یک سیستم موشکی مینیاتوری را برای انهدام یک قایق شلیک کرد.
در سال گذشته میلادی، برای سرکوب قاچاق انسان در سواحل شمالی هائیتی پای شناورهای بدون سرنشین به ناوگان چهارم نیروی دریایی در آمریکای مرکزی نیز باز شد.
