به نقل از verywellmind، برآورد شده است که حدود 20 درصد از بزرگسالان شاغل در شیفت‌های نامنظم خارج از ساعات کاری معمولی (9 صبح تا 5 بعدازظهر) کار می‌کنند. با این حال، کار در شیفت‌های نامنظم می‌تواند چالش‌برانگیز باشد و پیامدهای منفی متعددی از جمله اختلال خواب شیفت کاری به همراه داشته باشد.
علل اختلال خواب شیفت کاری
شیفت‌های شبانه یا شیفت‌های نامنظم با چرخه طبیعی خواب و بیداری بدن (ریتم شبانه‌روزی) در تضاد هستند و می‌توانند توانایی فرد برای خوابیدن و بیدار ماندن را مختل کرده و به اختلال خواب شیفت کاری منجر شوند.
ریتم شبانه‌روزی یک چرخه 24 ساعته از فرایندهای بدن است که با نور خورشید هماهنگ می‌شود. این ریتم بر عملکردهای داخلی بدن مانند خواب، هضم، دمای بدن، فشار خون، ضربان قلب و تولید هورمون نظارت می‌کند. بدن انسان به طور طبیعی برای خوابیدن در شب و فعالیت در روز برنامه‌ریزی شده است. کار در شیفت شب یا شیفت‌های متناوب این چرخه را مختل کرده و موجب بروز مشکلات خواب می‌شود.
عوامل تشدیدکننده اختلال خواب شیفت کاری
- داشتن شغل پر استرس
- کار در شیفت‌های شب شلوغ
- خوردن وعده‌های غذایی در زمان‌های نامنظم
- کار بیش از 40 ساعت در هفته
- نداشتن استراحت کافی پس از شیفت شب
- دشواری در استراحت در طول شیفت شب
- مسئولیت‌های خانوادگی و اجتماعی که خواب در طول روز را سخت می‌کند
- عدم تعادل بین کار و زندگی
علائم اختلال خواب شیفت کاری
برخی از علائم رایج این اختلال عبارتند از:
- کیفیت پایین خواب
- مشکل در به خواب رفتن
- کابوس و اختلالات خواب
- خواب‌آلودگی مفرط در طول روز
- خستگی مزمن
- تحریک‌پذیری
- کاهش هوشیاری و تمرکز
- حافظه ضعیف
- افزایش استرس
- کاهش عملکرد روزانه
مطالعات نشان می‌دهد که برخی از این علائم مانند مشکل در به خواب رفتن و خواب‌آلودگی مفرط ممکن است تا چندین روز پس از آخرین شیفت شب ادامه داشته باشد، حتی اگر برنامه خواب به حالت عادی بازگردد.
تأثیر اختلال خواب شیفت کاری بر سلامت
این اختلال می‌تواند پیامدهای جدی برای سلامت جسمانی و روانی داشته باشد:
تأثیر اختلال خواب شیفت کاری بر سلامت جسمانی
- افزایش خطر سکته
- بیماری قلبی
- سرطان
- چاقی
- دیابت
- ناباروری
- مشکلات گوارشی
- عدم تعادل هورمونی
- عوارض بارداری
- افزایش آسیب‌پذیری در برابر بیماری‌های عفونی
تأثیر اختلال خواب شیفت کاری بر سلامت روان
- افسردگی
- اضطراب
- سوءمصرف مواد و الکل
- اختلالات مرتبط با استرس
سایر معایب اختلال خواب شیفت کاری
- افزایش خطاها و حوادث شغلی
- افزایش خطر تصادفات رانندگی
- کاهش بهره‌وری و کارایی
- کاهش رضایت شغلی
- افزایش غیبت از کار
- افزایش هزینه‌های پزشکی
- کاهش کیفیت زندگی
تشخیص اختلال خواب شیفت کاری
برای تشخیص این اختلال، مراجعه به متخصص خواب توصیه می‌شود. پزشک ممکن است سابقه پزشکی، الگوهای خواب و جزئیات شیفت کاری را بررسی کرده و در برخی موارد انجام مطالعه خواب (پلی‌سومنوگرافی) را پیشنهاد دهد.
راهبردهای مقابله با اختلال خواب شیفت کاری
- اولویت‌بندی خواب: برنامه‌ای تنظیم کنید که خواب کافی داشته باشید.
- تنظیم نور: هنگام کار در شیفت شب، نور محیط را روشن نگه دارید. در زمان خواب، از پرده‌های ضخیم برای تاریک کردن اتاق استفاده کنید.
- همکاری اعضای خانواده: از خانواده بخواهید هنگام خواب شما در طول روز، سکوت را رعایت کنند.
- اجتناب از رانندگی هنگام خستگی: در صورت احساس خستگی شدید، از وسایل نقلیه عمومی یا کمک اطرافیان استفاده کنید.
- برنامه‌ریزی برای چرت زدن: اگر امکان دارد، در طول شیفت‌های طولانی، زمان‌هایی برای چرت کوتاه اختصاص دهید.
- پرهیز از شیفت‌های چرخشی: در صورت امکان، کار مداوم در شیفت روز یا شب را انتخاب کنید.
- استفاده از کمک‌های خواب: در صورت نیاز و با مشورت پزشک، از مکمل‌هایی مانند ملاتونین استفاده کنید.
- سبک زندگی سالم: رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم داشته باشید.
اختلال خواب شیفت کاری می‌تواند بر سلامت جسمانی و روانی تأثیر جدی بگذارد. اتخاذ راهبردهای صحیح و رعایت بهداشت خواب می‌تواند به کاهش این اثرات کمک کند. اگر علائم شما شدید یا پایدار هستند، مشورت با یک متخصص خواب یا روانشناس توصیه می‌شود.
