امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای در چند سال اخیر رشد چشمگیری داشته و به یکی از بخش‌های کلیدی بازار ارزهای دیجیتال تبدیل شده است. یکی از روش‌هایی که به سرمایه‌گذاران اجازه میدهد از دارایی‌های دیجیتال خود کسب سود کنند، استخراج نقدینگی است. طی این فرایند، کاربران ارزهای دیجیتال خود را در یک استخر نقدینگی واریز می‌کنند. در ازای این کار، آن‌ها بخشی از کارمزد معاملات را به‌عنوان پاداش دریافت می‌کنند.
در این مقاله، به بررسی مفهوم استخراج نقدینگی و نحوه عملکرد آن خواهیم پرداخت. همچنین پلتفرم‌های معروفی که این امکان را فراهم می‌کنند، معرفی می‌کنیم و توضیح می‌دهیم که چگونه می‌توان روی آن‌ها فعالیت کرد. علاوه بر این، به مزایا و معایب این روش پرداخته و چالش‌های احتمالی آن را بررسی خواهیم کرد. هدف این است که دیدگاه کاملی از استخراج نقدینگی و فرصت‌های کسب درآمدی آن ارائه دهیم.
استخراج نقدینگی چیست؟
استخراج نقدینگی یا لیکوییدیتی ماینینگ (Liquidity Mining) یک روش تشویقی در دیفای (DeFi) است که به کاربران برای سپرده‌گذاری دارایی‌های دیجیتال در برنامه‌های غیرمتمرکز (dApp) پاداش میدهد. صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) که امکان معاملات همتا به همتا (P2P) را فراهم می‌کنند، از این روش برای جذب نقدینگی و افزایش فعالیت کاربران استفاده می‌کنند. چون این صرافی‌ها به واسطه‌های متمرکز دسترسی ندارند، برای تأمین نقدینگی به کاربران خود متکی هستند تا نقش بازارساز را ایفا کنند.
بیشتر بخوانید: دیفای چیست؟
هر فردی که مقداری ارز دیجیتال و یک کیف پول مناسب داشته باشد، می‌تواند با اتصال کیف پول خود به یک صرافی غیرمتمرکز و واریز دارایی، به‌عنوان تأمین‌کننده نقدینگی (Liquidity Provider) فعالیت کند و پاداشی متناسب با سهم خود از استخر نقدینگی دریافت کند.
معمولاً، صرافی‌های غیرمتمرکز این پاداش‌ها را از محل کارمزدهای معاملاتی کاربران پرداخت می‌کنند. این پاداش‌ها به‌صورت توکن اختصاصی پلتفرم دیفای یا توکن تأمین‌کننده نقدینگی (LP Token) ارائه می‌شوند.
استخراج نقدینگی چگونه کار می‌کند؟
صرافی‌های غیرمتمرکز که از استخراج نقدینگی پشتیبانی می‌کنند، معمولاً از یک مدل بازارساز خودکار (AMM – Automated Market Maker) استفاده می‌کنند. این سیستم معاملات همتا به همتا را بدون نیاز به واسطه‌های متمرکز تأیید می‌کند. در مدل AMM، تأمین‌کنندگان نقدینگی دارایی‌های دیجیتال خود را در استخرهای نقدینگی (Liquidity Pools) قفل می‌کنند.
بیشتر بخوانید: استخر نقدینگی چیست؟
می‌توان استخرهای نقدینگی را مانند صندوق‌های مجازی در نظر گرفت که تمام دارایی‌های دیجیتال واریزشده توسط استخراج‌کنندگان نقدینگی را در خود نگه می‌دارند. این استخرها روی قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) اجرا می‌شوند و از طریق بلاک چین، امنیت و شفافیت معاملات را تضمین می‌کنند. در نتیجه، هیچ نهاد متمرکزی نمی‌تواند در عملکرد آن‌ها دخالت کند.
بیشتر بخوانید: قرارداد هوشمند چیست؟
هر زمان که کاربران در یک صرافی غیرمتمرکز، جفت‌ارزی را در استخر نقدینگی معامله کنند، باید کارمزد بپردازند. این کارمزدها متناسب با سهم هر تأمین‌کننده نقدینگی میان آن‌ها توزیع می‌شود. برای مثال، اگر یک تأمین‌کننده ۱ درصد از کل نقدینگی را در استخر اتریوم (ETH) و یو‌اس‌دی کوین (USDC) در صرافی یونی‌سواپ (Uniswap) سپرده‌گذاری کند، ۱ درصد از کل کارمزدهای جمع‌آوری‌شده از هر معامله ETH/USDC را دریافت خواهد کرد.
مزایای استخراج نقدینگی
استخراج نقدینگی فرصتی برای کسب درآمد غیرفعال از طریق سپرده‌گذاری ارزهای دیجیتال در استخرهای نقدینگی است. این روش علاوه بر افزایش نقدینگی بازار، به کاربران امکان میدهد از کارمزدهای معاملاتی کسب سود کنند. در ادامه به برخی از مزایای کلیدی این روش می‌پردازیم.
۱. بازدهی بالا
یکی از جذاب‌ترین مزایای استخراج نقدینگی، نرخ سود بالای آن است. در برخی از استخرهای نقدینگی، میزان بازدهی سالانه می‌تواند به درصدهای دو یا حتی سه‌رقمی برسد. این ویژگی باعث شده که سرمایه‌گذاران زیادی برای کسب سود بیشتر به این حوزه جذب شوند.
البته، میزان سوددهی به عوامل مختلفی مانند حجم معاملات و نوع جفت‌ارز انتخابی بستگی دارد. اگر استخر نقدینگی فعال باشد و حجم معاملات بالایی داشته باشد، میزان سود نیز افزایش پیدا می‌کند.
۲. امکان کسب درآمد غیرفعال
در لیکوییدیتی ماینینگ، کاربران بدون نیاز به انجام معاملات روزانه یا تحلیل‌های پیچیده بازار می‌توانند درآمد کسب کنند. تنها با سپرده‌گذاری دارایی‌های خود در یک استخر نقدینگی و نگهداری آن، پاداش‌هایی متناسب با سهم خود دریافت خواهند کرد.
این روش به‌خصوص برای سرمایه‌گذارانی که قصد دارند دارایی‌های خود را بدون درگیر شدن در نوسانات بازار افزایش دهند، گزینه‌ای مناسب محسوب می‌شود. هرچه مدت زمان حضور در استخر نقدینگی بیشتر باشد، میزان سود دریافتی نیز افزایش می‌یابد.
۳. بهبود نقدینگی بازار
استخرهای نقدینگی نقش مهمی در افزایش کارایی بازارهای غیرمتمرکز دارند. این استخرها به صرافی‌های غیرمتمرکز کمک می‌کنند تا معاملات را سریع‌تر و با کمترین لغزش قیمتی انجام دهند.
به‌جای اینکه کاربران برای خرید و فروش دارایی‌های دیجیتال منتظر سفارشات دیگران باشند، استخرهای نقدینگی امکان انجام تراکنش‌های فوری را فراهم می‌کنند. این امر نه‌تنها به افزایش نقدینگی بازار کمک می‌کند، بلکه باعث کاهش اختلاف قیمت خرید و فروش می‌شود و تجربه بهتری برای کاربران ایجاد می‌کند.
معایب استخراج نقدینگی
با وجود مزایای قابل‌توجه، استخراج نقدینگی بدون ریسک نیست. سرمایه‌گذارانی که قصد ورود به این حوزه را دارند، باید با چالش‌ها و خطرات احتمالی آن آشنا باشند تا از ضررهای احتمالی جلوگیری کنند. در ادامه، برخی از معایب لیکوییدیتی ماینینگ را بررسی می‌کنیم.
۱. ریسک نوسانات قیمتی
نوسانات بازار ارزهای دیجیتال می‌تواند تأثیر مستقیمی بر سودآوری استخراج نقدینگی داشته باشد. اگر قیمت یکی از ارزهای موجود در استخر تغییرات شدیدی داشته باشد، تأمین‌کنندگان نقدینگی ممکن است با پدیده‌ای به نام «ضرر ناپایدار» (Impermanent Loss) مواجه شوند.
ضرر ناپایدار زمانی رخ میدهد که قیمت دارایی‌های سپرده‌گذاری‌شده در استخر تغییر زیادی کند و ارزش نهایی، در مقایسه با زمانی که فقط آن دارایی‌ها را نگه داشته بود، کمتر شود. هرچند در برخی موارد کارمزدهای دریافتی می‌تواند این ضرر را جبران کند، اما در بازارهای پرنوسان، این ریسک همچنان بالا است.
۲. احتمال کلاهبرداری و راگ پول
یکی از چالش‌های جدی در حوزه دیفای، پروژه‌های کلاهبرداری است که با نام راگ پول (Rug Pull) شناخته می‌شوند. در این نوع کلاهبرداری، تیم پروژه یک توکن جدید ایجاد می‌کند و سرمایه‌گذاران را تشویق به تأمین نقدینگی می‌کند.
پس از جذب سرمایه کافی، توسعه‌دهندگان کل نقدینگی را از استخر خارج کرده و سرمایه‌گذاران را با دارایی‌های بی‌ارزش رها می‌کنند. این نوع کلاهبرداری معمولاً در پروژه‌های جدید و کم‌اعتبار رخ میدهد. به همین دلیل، بررسی دقیق پروژه‌ها و استفاده از پلتفرم‌های معتبر می‌تواند از وقوع چنین خطراتی جلوگیری کند.
بیشتر بخوانید: چطور پروژه‌های راگ پول را شناسایی کنیم؟
۳. کارمزدهای بالای شبکه
فعال‌سازی یا برداشت نقدینگی روی برخی از بلاک چین‌ها هزینه‌های بالایی دارد. به‌عنوان مثال، شبکه اتریوم که یکی از محبوب‌ترین بلاک چین‌ها برای دیفای است، معمولاً دارای کارمزدهای بالایی برای تراکنش‌ها و تعاملات قراردادهای هوشمند است.
این هزینه‌ها می‌توانند بخشی از سود حاصل از استخراج نقدینگی را از بین ببرند، به‌ویژه برای سرمایه‌گذارانی که با مبالغ کم وارد این حوزه می‌شوند. استفاده از بلاک چین‌هایی با کارمزد کمتر، مانند زنجیره هوشمند بایننس (BSC) یا پالیگان (Polygon)، می‌تواند این مشکل را کاهش دهد.
بیشتر بخوانید: پالیگان چیست؟
مقایسه استخراج نقدینگی و کشت سود
کشت سود (Yield Farming) شباهت زیادی به استخراج نقدینگی دارد، اما این دو مفهوم یکسان نیستند. کشت سود یک استراتژی گسترده‌تر در دیفای محسوب می‌شود که از روش‌های مختلفی برای کسب بازدهی سالانه بالا استفاده می‌کند.
سرمایه‌گذاران می‌توانند کشت سود را به‌صورت دستی انجام دهند، اما کاربران حرفه‌ای معمولاً از قراردادهای هوشمند برای خودکارسازی این فرآیند استفاده می‌کنند. در این روش، سرمایه‌گذاران دارایی‌های خود را در انواع مختلفی از ابزارهای مالی سودده به کار می‌گیرند. این شامل استیکینگ در بلاک چین‌های اثبات سهام (PoS)، وام‌دهی و قرض‌گیری توکن در پلتفرم‌های مختلف و همچنین تأمین نقدینگی در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) می‌شود.
در واقع، استخراج نقدینگی یکی از اجزای کلیدی کشت سود است. کشت سود خودکار، سهم قابل‌توجهی از حجم معاملات صرافی‌های غیرمتمرکز را تأمین می‌کند و به افزایش پاداش‌های نقدینگی کمک می‌کند.
بهترین استخرهای نقدینگی
چندین استخر نقدینگی برجسته برای استخراج نقدینگی وجود دارند که کاربران می‌توانند از آن‌ها برای کسب سود استفاده کنند. هر کدام از این پلتفرم‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارند و نرخ بازدهی متفاوتی ارائه می‌دهند. در ادامه، به معرفی برخی از مهمترین این استخرها می‌پردازیم.
یونی سواپ (Uniswap)
یونی سواپ یکی از صرافی‌های غیرمتمرکز پیشرو است که روی بلاک چین‌های سازگار با قراردادهای هوشمند اتریوم اجرا می‌شود. این پلتفرم از اولین نمونه‌های موفق DEX محسوب می‌شود و بسیاری از رقبا، کد منبع‌باز آن را کپی کرده‌اند. یونی سواپ طیف گسترده‌ای از جفت‌های نقدینگی را ارائه میدهد، اما محبوب‌ترین آن‌ها معمولاً شامل یک توکن مبتنی بر اتریوم و یک استیبل کوین است.
بیشتر بخوانید: یونی سواپ (Uniswap) چیست؟
سوشی سواپ (SushiSwap)
سوشی سواپ در ابتدا به‌عنوان یک فورک از یونی سواپ راه‌اندازی شد اما امکانات بیشتری را در اختیار کاربران قرار داد. تیم توسعه این پلتفرم قصد دارد در آینده خدمات مالی گسترده‌تری از جمله معاملات سهام و قراردادهای فیوچرز را ارائه دهد. در حال حاضر، سوشی سواپ بازدهی مشابه یونی سواپ دارد، اما تعداد بیشتری از جفت‌های توکنی را پشتیبانی می‌کند.
کرو فایننس (Curve Finance)
استخرهای نقدینگی کرو فایننس به‌طور کامل بر پایه استیبل کوین‌ها ساخته شده است. نرخ بازدهی سالانه در این پلتفرم معمولاً تک‌رقمی است، اما در مقایسه با گزینه‌های مبتنی بر یونی سواپ، نوسان کمتری دارد. بسیاری از اپلیکیشن‌های دیفای برای تبدیل ارزش دلاری بین پلتفرم‌های معاملاتی مختلف از کرو فایننس استفاده می‌کنند.
بیشتر بخوانید: استیبل کوین چیست؟
نحوه استخراج نقدینگی در استخر نقدینگی
فرض کنید می‌خواهید از یک استخر نقدینگی در یونی‌سواپ، که قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین صرافی غیرمتمرکز است، استفاده کنید. این فرایند شامل چندین مرحله و استفاده از اپلیکیشن‌های موبایل یا وب‌سایت‌های مختلف خواهد بود.
۱. تامین نقدینگی
باید مقداری ارز دیجیتال در اختیار داشته باشید. در این مثال، از اتریوم و استیبل‌کوین تتر (Tether – USDT) استفاده می‌کنیم. معمولاً، این دارایی‌ها را نمی‌توان در کیف پول معمولی صرافی‌های متمرکز نگه داشت، بلکه باید آن‌ها را به یک کیف پول غیرامانی (Self-Custody Wallet) منتقل کنید تا کنترل مستقیم بر دارایی‌ها داشته باشید.
۲. اتصال کیف پول به یونی سواپ و افزودن نقدینگی
وارد اپلیکیشن موبایل یا پرتال وب یونی‌سواپ شوید، کیف پول خود را متصل کرده و توکن‌های خود را به استخر نقدینگی اضافه کنید. روی گزینه Pool کلیک کنید، سپس روی New Position بزنید، جفت‌ارز موردنظر را انتخاب کرده و شرایط دریافت پاداش را مشاهده کنید. اتریوم و تتر یکی از محبوب‌ترین جفت‌ها در یونی‌سواپ هستند، بنابراین در این مثال از آن‌ها استفاده می‌کنیم.
۳. انتخاب سطح کارمزد و میزان سپرده‌گذاری
یونی سواپ چندین سطح کارمزد را ارائه میدهد که هر کدام با نرخ سود متفاوتی همراه هستند. معمولاً ارزهای دیجیتال رایج و استیبل کوین‌ها دارای کارمزدهای پایین‌تری هستند، درحالی‌که توکن‌های کمیاب‌تر کارمزدهای بالاتری دارند. بسیاری از کاربران یونی سواپ سطح کارمزد ۰.۳٪ را برای جفت اتریوم-تتر انتخاب می‌کنند، که معمولاً نرخ سود سالانه‌ای در حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد دارد. میزان سود نهایی به حجم معاملات بستگی دارد، زیرا پاداش‌های استخراج نقدینگی از کارمزدهای دریافتی صرافی غیرمتمرکز تأمین می‌شود.
۴. سپرده‌گذاری و دریافت پاداش
در این مرحله، باید مقدار اتریومی که می‌خواهید قفل کنید را انتخاب کنید. یونی سواپ به‌طور خودکار مقدار معادلی از تتر را برای تطبیق جفت نقدینگی در نظر می‌گیرد. لازم است هر دو توکن از قبل در کیف پول شما موجود باشند. پس از سپرده‌گذاری، توکن‌های نقدینگی خود را دریافت می‌کنید و منتظر کسب پاداش می‌مانید. معمولاً جفت‌های نادر و پرریسک، بازدهی بالاتری دارند، درحالی‌که جفت‌های استیبل کوین، سودی نزدیک به صفر ایجاد می‌کنند.
سوالات متداول
روشی در دیفای که به کاربران برای سپرده‌گذاری دارایی‌های دیجیتال در برنامه‌های غیرمتمرکز پاداش میدهد.
کشت سود یک استراتژی گسترده‌تر است که استخراج نقدینگی تنها یکی از اجزای آن محسوب می‌شود.
یونی‌سواپ، سوشی‌سواپ و کرو فایننس از مهمترین پلتفرم‌های استخراج نقدینگی هستند.
جمع‌بندی
استخراج نقدینگی یک روش مؤثر برای کسب درآمد غیرفعال در بازار دیفای محسوب می‌شود، اما با ریسک‌هایی همراه است. از مزایای آن می‌توان به کسب کارمزدهای معاملاتی، افزایش نقدینگی صرافی‌های غیرمتمرکز و امکان بهره‌مندی از سودهای قابل توجهی اشاره کرد. با این حال، نوسانات قیمت، ضرر ناپایدار و وابستگی به قراردادهای هوشمند از جمله چالش‌های آن هستند. انتخاب جفت‌ارزهای مناسب و آگاهی از ریسک‌های موجود می‌تواند در بهینه‌سازی سودآوری این روش مؤثر باشد.
درحالی‌که پذیرش ریسک بیشتر می‌تواند به بازدهی بالاتری منجر شود، اما سرمایه‌گذاران باید خطرات احتمالی را در نظر بگیرند. برخی از جفت‌ارزها سودهای چشمگیری ارائه می‌دهند، اما ممکن است در اثر نوسانات بازار یا هک‌های امنیتی، سرمایه به خطر بیفتد. همچنین، انتخاب پلتفرم مناسب و مدیریت نقدینگی می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش ریسک‌ها داشته باشد. استخراج نقدینگی برای سرمایه‌گذارانی مناسب است که با بازار دیفای آشنا بوده و توانایی مدیریت ریسک را دارند.
