اخبار حاکی از آن است که مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور کشورمان آخر این هفته برای شرکت در نشست سران کشور‌های در حال توسعه موسوم به دی ۸، راهی قاهره خواهد شد. این سفر از چند جهت اهمیت زیادی دارد. بخشی از آن به دلیل این است که قدم دیگری در راه بهبود روابط سیاسی با مصر برداشته می‌شود و از سوی دیگر اولین برخورد میان روسای جمهوری ایران و ترکیه پس از تحولات سوریه است. ایران و مصر از ابتدای انقلاب روابط پرفراز و نشیبی با یکدیگر داشتند که متاثر از عوامل گوناگون بوده است. آبان‌ماه امسال، مسعود پزشکیان و عبدالفتاح السیسی در حاشیه اجلاس بریکس در روسیه با یکدیگر دیدار کردند.
طی سال‌های گذشته قدم‌های زیادی برای بهبود روابط تهران و قاهره برداشته شد که بخش زیادی از آن و به نوعی سنگ بنای آن به دوران ریاست‌جمهوری سیدابراهیم رئیسی و وزارت خارجه حسین امیرعبداللهیان برمی‌گردد. آبان ۱۴۰۲ در حاشیه نشست مشترک سازمان همکاری اسلامی و اتحادیه عرب، دیداری میان رئیسی و عبدالفتاح السیسی انجام شد. ایران و مصر روابط دیپلماتیک رسمی با یکدیگر ندارند، اما سطحی از ارتباط میان دو پایتخت برقرار است. نمایندگی دیپلماتیک این دو کشور در پایتخت‌های دو طرف، تحت عنوان دفتر حافظ منافع فعالیت می‌کند. در حالی که دفتر حافظ منافع یک کشور در کشور مقصد، معمولاً در سفارت کشور ثالث قرار دارد (مثل دفتر حافظ منافع آمریکا در تهران که در سفارت سوئیس است)، اما نمایندگی‌های دیپلماتیک در تهران و قاهره، دفاتر مستقلی هستند. رابطه ایران و مصر پس از انقلاب به دلیل امضای قرارداد کمپ دیوید میان مصر و اسرائیل قطع شد. سفر رئیس‌جمهور به مصر و ارتقای روابط تهران – قاهره از چند جهت حائز اهمیت است.
اول؛ روابط اقتصادی
مصر را می‌توان یکی از کشور‌های مهم شمال آفریقا دانست که علاوه بر موقعیت ژئوپولتیک به خاطر در اختیار داشتن کانال استراتژیک سوئز، یکی از سه اقتصاد اول این قاره بوده است. بر اساس آمار صندوق بین‌المللی پول (IMF) تولید ناخالص داخلی مصر در سال ۲۰۲۴، ۳۵۸ میلیارد دلار و پس از آفریقای جنوبی و نیجریه در جایگاه سوم بوده است. جستجویی در رسانه‌ها و نشریات حوزه تجارت بین‌الملل نشان می‌دهد که ظرفیت روابط تجاری غیرنفتی میان ایران و مصر به درستی مورد استفاده قرار نگرفته و فعالان این حوزه همواره بر نادرست بودن عدم استفاده از این فرصت تاکید داشته‌اند. سفر رئیس‌جمهوی ایران به مصر می‌تواند قدم مهمی در راستای ارتقای روابط میان دو کشور باشد.
دوم؛ بازسازی ارتباط با جهان عرب
مصر از دیرباز کشوری مهم و تاثیرگذار بر معادلات جهان عرب بوده و هست. ایران از چند سال قبل به مرور تصمیم گرفت روابط خود با کشور‌های عربی را ترمیم کند. روابطی که در مقاطع مختلف به خصوص پس از وقوع بهار عربی و تضاد منافع کشور‌ها در نقاطی مانند سوریه، یمن و بحرین با چالش مواجه شده بود. هرچند همواره سنگ‌اندازی‌هایی در این مسیر انجام شده و می‌شود، اما این روند همواره رو به جلو بوده است. ارتقاء و بهبود روابط تهران و قاهره تکه مهمی از بازسازی روابط میان ایران و جهان عرب است.
سوم؛ مساله فلسطین
ایران بازیگری مهم در منازعه فلسطین است. این بازیگری نیاز به هماهنگی گسترده با دیگر کشور‌های درگیر در این بحران دارد. مصر یکی از مهم‌ترین بازیگران در بازی فلسطین است که در حال حاضر نیز ابتکار آتش‌بس را پیگیری می‌کند و نقش میانجی میان اسرائیل و آمریکا با حماس را ایفا می‌کند. نزدیک شدن به مصر و ارتقای روابط میان دو کشور می‌تواند در این نقش‌آفرینی به ایران کمک کند. چرا که نشست اخیر سران کشور‌های عربی و اسلامی در ریاض نشان می‌دهد میان نگاه ایران و دیگر کشور‌های عربی – اسلامی فاصله وجود دارد.
حاشیه؛ دیدار با اردوغان
این فرضیه مطرح شده است که امکان دارد اولین دیدار میان پزشکیان و اردوغان پس از بحران اخیر در سوریه، در حاشیه اجلاس دی ۸ قاهره برگزار شود. این دیدار از آن جهت اهمیت دارد که تنش‌هایی میان ایران و ترکیه به وجود آمده است. هرچند به نظر نمی‌رسد که دو طرف قصد ندارند اجازه بدهند این مساله تاثیری بر روابط دوجانبه بگذارد. اما ایران و ترکیه در عین این که روابط عمیقی با یکدیگر دارند، اما رقابت نیز میان دو کشور جریان دارد. اردوغان به گواه تحلیلگران، رفتار متکبرانه‌ای در پیش گرفته و چندی پیش نیز بی‌احترامی او به پزشکیان در حاشیه اجلاس بریکس مشاهده شد. باید دید که در دیدار احتمالی میان دو رئیس‌جمهور یا برخورد‌ها آنها، چه پیش خواهد آمد.
