هشدار موسویان: اگر هدف تغییر حکومت باشد، ایران ساخت بمب را بررسی خواهد کرد
موسویان در این گفت‌وگو، ضمن هشدار نسبت به تبعات ادامه مسیر تقابل و تهدید، تأکید می‌کند که اگر هدف آمریکا تغییر حکومت در ایران باشد، ایران گزینه‌های غیرقابل‌تصوری از جمله بازنگری در سیاست ساخت بمب اتم را را روی میز خواهد گذاشت. اظهارات موسویان، بازتابی از پیچیدگی فضای پساجنگ و شکاف عمیق بی‌اعتمادی میان تهران و واشنگتن است. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
امانپور: ما پیش‌تر به‌تفصیل صحبت کردیم که چطور توان نظامی‌اش در داخل و همچنین توان نیابتی‌اش در خارج که همان نیروهای ضربتی‌اش هستند، تضعیف شده است. ایران در این زمینه واقعاً در وضعیت نامناسبی قرار دارد. اما رهبر ایران باید تصمیم می‌گرفت که دقیقاً چه کاری انجام دهد تا به‌زعم خود، از واکنش شدیدتر آمریکا جلوگیری کرده و بقای نظام را حفظ کند. به نظر شما، آیا این محاسبه در درون حاکمیت در زمان تصمیم‌گیری درباره واکنش انجام شده بود؟
غرب و کشورهای عربی زمان صدام هم در یک اشتباه محاسباتی روی تجزیه ایران حساب کرده بودند
موسویان: به نظرم همیشه هم از طرف ایران و هم از سوی طرف‌های مقابل، از جمله کشورهای غربی، “اشتباه محاسبات”صورت گرفته است. ما جنگ هشت‌ساله را به یاد داریم، زمانی که ایالات متحده، اروپا، اتحاد جماهیر شوروی و همه کشورهای عربی متحد شدند تا از تجاوز صدام حمایت کنند. آنها پول، سلاح و پیشرفته‌ترین تجهیزات را در اختیار متجاوز قرار دادند. حتی در آن زمان، ایران موشک هم نداشت. روایت این بود که شاه رفته و ارتش ایران در هرج‌ومرج است، پس این بهترین زمان برای حمله و تجزیه ایران است. اما با وجود اجماع جهانی از بلوک شرق تا غرب و کشورهای عربی در حمایت از متجاوز، و با وجود صدها میلیون دلار کمک و سلاح پیشرفته به متجاوز، ایران مقاومت کرد و حتی یک میلی‌متر از خاک کشور را از دست نداد. صدام رفت و جمهوری اسلامی باقی ماند. یعنی همیشه این روایت‌ها اشتباه بوده‌اند…
هدف اصلی نتانیاهو، موضوع هسته‌ای نیست، بلکه تغییر حکومت و حتی تجزیه ایران است
امانپور: بسیار خوب. پس اجازه دهید ادامه دهم. درباره دهه ۱۹۸۰ صحبت می‌کنیم. آن زمان رهبر وقت، آیت‌الله خمینی گفت: «جام زهر را می‌نوشم» تا جنگ پایان یابد. آیا اکنون هم ایران مجبور است همین کار را بکند؟ چون ترامپ گفته یا تسلیم شوید یا با پیامدهای آن مواجه شوید. آیا رهبر ایران مجبور است به گزینه‌ای فراتر از این واکنش فعلی بیاندیشد؟
موسویان: وقتی در سال ۱۹۸۸ آیت‌الله خمینی گفت جام زهر را می‌نوشد، به این دلیل بود که پیش از آن گفته بود تا زمانی که صدام سرنگون نشده، جنگ را ادامه خواهد داد. تنها تصمیمی که گرفت این بود که جنگ را بدون برکناری صدام پایان دهد. وگرنه او تحت رهبری خود، توانست تمامیت ارضی کشور را حفظ کند.
اما درباره بحران فعلی، مهم‌ترین مسئله‌ای که روی میز است، چیست؟ آیا فقط مسئله هسته‌ای است یا فراتر از آن؟ من شخصاً معتقدم که هدف اصلی نتانیاهو، موضوع هسته‌ای نیست، بلکه تغییر حکومت و حتی تجزیه ایران است.
اینکه آیا این هدف، هدف آمریکاست یا نه، پرسش بزرگی است. آیا ترامپ واقعاً فقط درباره بمب هسته‌ای نگران است؟ یا او هم به دنبال تغییر حکومت است؟ اگر هدف او تغییر رژیم باشد، آن‌گاه می‌توان انتظار تشدید بحران، جنگ منطقه‌ای یا حتی فرامنطقه‌ای، و فاجعه‌ای کامل را داشت.
اما اگر موضوع فقط برنامه هسته‌ای ایران باشد، سه مسئله اصلی وجود دارد:
اول، همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای حل سؤالات فنی و ابعاد احتمالی نظامی است. جان کری گفته بود که توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بالاترین سطح شفافیت، راستی‌آزمایی و بازرسی را در خود داشت؛ بنابراین در این زمینه می‌توان همان پارامترهای شفافیت توافق قبلی را مجدداً اجرا کرد، چون آن توافق قبلاً به‌طور کامل اجرا شده و تمامی ابهامات فنی آژانس برطرف شده بود.
مسئله دوم، ذخایر اورانیوم ایران است. جان کری گفت ایران قرار نداشت چنین ذخیره بزرگی داشته باشد. ترامپ از توافق خارج شد در حالیکه ایران هنوز به‌طور کامل به آن پایبند بود. اما در پاسخ به خروج ترامپ و اعمال مجدد تحریمها، ایران نیز تعهداتش در چارچوب برجام را کاهش داد و سطح و ظرفیت برنامه هسته‌ای خود را به‌عنوان اهرم چانه‌زنی افزایش داد.
اگر توافقی حاصل شود، ایران آماده است ۴۰۰ کیلوگرم ذخایر خود را صادر یا رقیق کند
امانپور: متوجه هستم. اما روشن است که این اهرم فشار به ضررشان تمام شد. اسرائیل را بعد از ۷ اکتبر اشتباه ارزیابی کردند، ترامپ را هم همینطور؛ بنابراین پرسش واقعی این است که آیا برای بازگشت به میز مذاکره، حاضرند—همان‌طور که کری اشاره کرده—دست از تعهد به نابودی اسرائیل بردارند و وارد کنسرسیومی شوند که شما هم در گذشته از آن صحبت کرده‌اید؟ کنسرسیومی که غنی‌سازی برای برنامه صلح‌آمیز در قلمرو رسمی ایران را ممکن می‌سازد. آیا چنین گزینه‌ای را در نظر خواهند گرفت؟
موسویان: من واقعاً نمی‌دانم موضع نهایی دولت ایران چه خواهد بود، چون در دولت نیستم. اما دو سه سال است که مرتب گفته و نوشته‌ام و معتقدم باید به تقابلات اسرائیل و ایران پایان داد و دو طرف باید آتش‌بس کنند. آنها باید به منشور سازمان ملل بازگردند و از تهدید دست بردارند.
دوم، درباره توافق هسته‌ای و مسئله ذخایر اورانیوم است. من شنیدم که آقای عراقچی در اولین دور مذاکرات به آقای ویتکوف گفته بود که اگر توافقی حاصل شود، ایران آماده است ۴۰۰ کیلوگرم ذخایر خود را صادر یا رقیق کند؛ بنابراین دیگر نگرانی‌ای درباره ساخت ۱۰ بمب هسته‌ای باقی نمی‌ماند؛ و نهایتاً، نگرانی درباره این است که غنی‌سازی ایران نظامی است یا غیرنظامی. اگر ایران زیر ۵ درصد غنی‌سازی کند، قطعاً غنی‌سازی صلح‌آمیز است.
در میان‌مدت و بلندمدت، همان‌طور که نوشته‌ام، می‌توان یک کنسرسیوم منطقه‌ای میان ایران، عربستان، امارات، قطر و دیگر کشورها تشکیل داد که تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد، مشابه کنسرسیوم اروپایی “یورنکو”. این طرح می‌تواند چندجانبه و تحت نظارت جامعه جهانی باشد.
امانپور: و نهایتاً، چون شما مذاکره‌کننده هسته‌ای سابق بوده‌اید، از معاون وزیر خارجه، آقای روانچی، پیش از ورود آمریکا به این جنگ پرسیدم که اگر حکومت باقی بماند—چون شما گفته‌اید اسرائیل به دنبال تغییر حکومت است—آیا ایران ممکن است در خفا تصمیم بگیرد بمب بسازد؟ او گفت: نه، هرگز. ما هرگز نخواستیم و نخواهیم. اما شما فکر می‌کنید اگر مذاکره‌ای شکل نگیرد، ممکن است چنین گزینه‌ای مثل کره شمالی روی میز قرار بگیرد؟
موسویان: بستگی دارد به نحوه پایان وضعیت بحران فعلی. اگر آمریکا و اسرائیل حملات را متوقف کنند، ایران هم متوقف خواهد شد. اگر آمریکا به میز مذاکره بازگردد، ایران هم بازخواهد گشت. اگر آمریکا به قوانین بین‌المللی، از جمله معاهده NPT، احترام بگذارد، ایران آماده است توافقی با بالاترین سطح شفافیت، برنامه هسته‌ای باز داشته و نهایتا هم مشارکت در کنسرسیوم داشته باشد. اما اگر هدف، تغییر حکومت باشد و برنامه هسته‌ای فقط بهانه‌ای برای نابودی کامل کشور باشد، فکر می‌کنم در نهایت ایران به سمت ساخت بمب هسته‌ای خواهد رفت.
امانپور: خُب، خدای من! این یک هشدار بود. آقای سید حسین موسویان، بسیار سپاسگزارم.
