متن این کتیبه که به‌تازگی رمزگشایی شده است، از این قرار است: «این ثروت (دارایی) متعلق به جامعه است».
دکتر مارتین گلدبرگ، متصدی ارشد مجموعه‌های مربوط به اوایل قرون وسطی و عصر وایکینگ‌ها در موزه‌های ملی اسکاتلند گفت که این کشف همزمان با اولین نمایش بین‌المللی این گنجینه در آدلاید استرالیا صورت گرفت.
رازگشایی از یک نوشته رمزآلود
کارشناسان در ابتدا در رمزگشایی متن داخل نیمه خمیدۀ بازوبند مشکل داشتند. نوشته به این صورت بود: (DIS IS ЇIGNA ˑFˑ). مشکل این بود که کلمه «ЇIGNAF» در هیچ‌یک از زبان‌های رایج در بریتانیا یا ایرلند در دوران قرون وسطی دیده نشده بود. اما راز این نوشته زمانی آشکار شد که مشخص شد حرف «F» که با نقطه‌هایی در دو طرف مشخص شده، در زبان کهن به معنای (feoh) «ثروت یا دارایی» است.
بازوبندهای نقره‌ای که کتیبه‌هایی بر روی آن‌ها حک شده بود
پس از این کشف، کارشناسان دریافتند که «ЇIGNA» همان واژه «higna» در انگلیسی کهن است که به «جامعه» اشاره دارد. کلمه «DIS» نیز احتمالاً شکل قدیمی «This» است که شاید در برخی مناطق ایرلند به شکل «D-i-s» تلفظ می‌شده است.
واژه «higna» در اسناد دیگر آنگلوساکسونی نیز به‌عنوان اشاره‌ای به جوامع مذهبی استفاده شده است. گلدبرگ در این باره گفت:
«بسیار جالب است که این عبارت بر روی یک بازوبند نقره‌ای حک شده، زیرا معمولاً چنین کلماتی در اسناد مربوط به وقف زمین و ادعاهای مالکیت دیده می‌شوند».
دکتر دیوید پارسونز، یکی از متخصصان برجسته زبان رونیک در دانشگاه ولز، تأیید کرد که این کتیبه «پیچیده و غیرمعمول» است.
دکتر دیوید پارسونز، متخصص زبان‌های رونیک، در بررسی کتیبه باستانی گنجینه گالووی گفت: «در مقایسه با آنچه درباره شیوه صحیح نوشتن خط رونیک می‌دانیم، این نوشته از نظر فنی دارای ایراداتی است. اما اگر به انگلیسی گفتاری و نوشتاری امروزی نگاه کنیم، می‌بینیم که انواع گویش‌ها و تغییرات منطقه‌ای وجود دارد. اگر این موضوع را در نظر بگیریم، می‌توانیم این نوشته را به‌عنوان یک خوانش محتمل بپذیریم. در چارچوب دانسته‌های ما درباره گنجینه گالووی، این فرضیه به طرز شگفت‌آوری قانع‌کننده به نظر می‌رسد».
پیش‌تر تصور می‌شد که این گنجینه متعلق به چندین مالک مختلف بوده است، زیرا بر روی سه عدد از بازوبندهای نقره‌ای، نشانه‌هایی از نام‌های کهن انگلیسی حک شده است. اما با کشف کتیبه جدید، احتمال می‌رود که این گنج به یک جامعه خاص تعلق داشته است.
این گنجینه که یکی از مهم‌ترین کشفیات باستان‌شناسی بریتانیا در قرن اخیر محسوب می‌شود، حدود سال ۹۰۰ میلادی دفن شد و در سال ۲۰۱۴، در نزدیکی کرکودبرایت (Kirkcudbright) در منطقه دامفریس و گالووی، توسط یک فرد با دستگاه فلزیاب کشف شد.
بخشی از گنجینه گالووی که شامل یک ظرف ایرانی نیز هست
آثاری از سراسر جهان در گنجینه‌ای منحصر‌به‌فرد
این گنجینه شامل حدود ۱۰۰ شیء ارزشمند است که از پادشاهی‌های آنگلوساکسونی، ایرلند و حتی ایران سرچشمه گرفته‌اند. برخی از مهم‌ترین قطعات آن عبارت‌اند از:
یک صلیب نقره‌ای آنگلوساکسونی که توسط یک زرگر ماهر ساخته شده است؛ یک ظرف سنگ کریستالی که دارای کتیبه‌ای به زبان لاتین است؛ لایه‌های ظریفی از نخ‌های طلایی که توسط بهترین صنعتگران قرون وسطی بافته شده‌اند؛ و نهایتا یک ظرف طلاکاری شدۀ متعلق به پادشاهی ساسانی در ایران که نشانه‌هایی مانند تاج و محراب آتش بر روی آن دیده می‌شود.
چرا این گنجینه دفن شده بود؟
دکتر گلدبرگ تأکید کرد که هنوز مشخص نیست که چرا و تحت چه شرایطی، ثروت یک جامعه دفن شده است و این جامعه دقیقاً کدام بوده است؟
یکی از نظریه‌های اصلی این است که این دوران، عصر یورش‌های وایکینگ‌ها بود. در این زمان، آلفرد کبیر در حال مقابله با حملات اسکاندیناوی‌ها بود و پایه‌های انگلستان و پادشاهی آلبا (اسکاتلند قرون وسطی) را بنیان می‌گذاشت. برخی از محققان معتقدند که این گنجینه احتمالاً توسط شخصی دفن شده که از حملات وایکینگ‌ها بیم داشته است، زیرا در آن دوران، گنجینه‌های کلیسایی بارها از صومعه‌ها به سرقت می‌رفتند.
