این حادثه حوالی عصر جمعه ۲۲ مارس رخ داد. بلافاصله پس از آغاز این حمله، شبکه های اجتماعی مملو از ویدئوهایی شد که صحنه فرار مردم از این ساختمان با ظرفیت بیش از 6 هزار نفر را نشان می داد. گزارش اولیه رسانه‌های روسی حاکی از این بود که بین ۳ تا پنج مرد مسلح در این حمله شرکت داشتند.
در حالی که در نخستین ساعات این حمله تروریستی، لفاظی میان روسیه، اوکراین و ایالات متحده در جریان بود در نهایت گروه داعش مسئولیت حمله مسلحانه مرگبار روز جمعه را برعهده گرفت. این گروه در بیانیه ای که در تلگرام منتشر شد گفت که عناصر داعش به تجمع بزرگی در حومه مسکو پایتخت روسیه حمله کردند. داعش همچنین تاکید کرد که نیروهایش فرار کرده‌اند.
نکته ای که از نخستین دقایق وقوع این حادثه تروریستی در سطح رسانه ای و سیاسی مورد توجه قرار گرفت هشدار چندی قبل ایالات متحده در این خصوص بود. سفارت ایالات متحده در روسیه چندین روز قبل با صدور هشدار امنیتی به شهروندان آمریکایی، از آنها خواسته بود تا «در ۴۸ ساعت آینده از شرکت در تجمعات بزرگ خودداری کنند.»این سفارتخانه علاوه بر این اعلام کرده بود که «در حال رصد گزارش‌های منتشر شده در مورد برنامه‌های قریب‌الوقوع افراط‌گرایان برای هدف قرار دادن اجتماعات بزرگ در مسکو و کنسرت‌ها است.»
اطلاع رسانی خصوصی آمریکا به روسیه درباره حمله
خبرگزاری آسوشییتدپرس در این باره نوشت: به گزارش خبرگزاری دولتی روسیه تاس، رئیس سرویس امنیت فدرال روسیه روز شنبه به ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه گفت: پس از حمله افراد مسلح به سالن کنسرت در مسکو و تیراندازی به جمعیت، 11 نفر بازداشت شدند. کمیته تحقیقات روسیه اعلام کرد که چهار نفر در میان بازداشت شدگان مستقیماً در این حمله دست داشتند. آنها در منطقه بریانسک در غرب روسیه، “نزدیک به مرز با اوکراین” متوقف و بازداشت شدند. مقامات روسیه می گویند که در حمله روز جمعه حداقل 143 نفر از جمله سه کودک کشته شدند. این حمله تنها چند روز پس از آن صورت گرفت که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، قدرت خود را در یک انتخابات کاملا سازمان‌یافته تثبیت کرد. این حمله مرگبارترین حمله در سال های اخیر در روسیه بود و در حالی رخ داد که جنگ این کشور در اوکراین به سومین سال خود کشیده شد.با این حال، یک مقام اطلاعاتی ایالات متحده به آسوشیتدپرس گفت که سازمان های اطلاعاتی ایالات متحده تایید کرده اند که داعش مسئول این حمله بوده است. این مقام گفت که آژانس های اطلاعاتی ایالات متحده در هفته های اخیر اطلاعاتی را جمع آوری کرده اند که شاخه داعش در حال برنامه ریزی برای حمله در مسکو است و مقامات آمریکایی این اطلاعات را در اوایل ماه جاری به طور خصوصی با مقامات روسی در میان گذاشته اند. پس از این حمله، برخی از قانونگذاران روسی به سرعت اوکراین را متهم کردند. میخائیلو پودولیاک، مشاور رئیس جمهور اوکراین ولودیمیر زلنسکی، هرگونه دخالت در این ماجرا را رد کرد. او در شبکه ایکس نوشت: «اوکراین هرگز به استفاده از روش‌های تروریستی متوسل نشده است. همه چیز در این جنگ فقط در میدان نبرد تعیین می شود.»
در همین حال، در خود مسکو، صدها نفر صبح شنبه برای اهدای خون و پلاسما مقابل مراکز تعیین شده صف کشیدند.
پوتین که در انتخابات ریاست جمهوری این هفته پس از سرکوب گسترده مخالفان، سیطره خود را بر روسیه برای شش سال دیگر تمدید کرد، علنا هشدارهای غرب در مورد یک حمله تروریستی احتمالی را به عنوان تلاشی برای ارعاب روس ها محکوم کرده بود. او در اوایل این هفته گفت: «همه اینها شبیه باج‌گیری آشکار و تلاش برای ترساندن و بی‌ثبات کردن جامعه ما است.»
در اکتبر سال 2015، بمبی که توسط دولت اسلامی ( داعش) کارگذاری شده بود، یک هواپیمای مسافربری روسی را بر فراز سینا سرنگون کرد و تمام 224 سرنشین آن که اکثر آنها مسافران تعطیلات روسی بودند که از مصر بازگشته بودند، کشته شدند. این گروه که عمدتاً در سوریه و عراق و همچنین در افغانستان و آفریقا فعالیت می‌کند، در سال‌های گذشته مسئولیت حملات متعددی را در قفقاز و سایر مناطق روسیه بر عهده گرفته است.
چرا داعش، مسکو را انتخاب کرد؟
نیویورک تایمز در گزارشی درباره حمله تروریستی روز گذشته در مسکو نوشت: گروهی که مسئولیت حمله تروریستی مرگبار روز جمعه در مسکو را بر عهده گرفت، گروه وابسته به دولت اسلامی ( داعش) در افغانستان به نام دولت اسلامی استان خراسان است. این گروه در سال 2015 توسط اعضای ناراضی طالبان پاکستانی تأسیس شد که سپس نسخه خشونت آمیزتری از اسلام را ترویج کردند. تعداد نیروهای داعش خراسان تا سال 2021 در نتیجه حملات هوایی آمریکایی ها و کماندوهای زمینی افغان به نصف رسیده بود و گفته می شد که این گروه حدود 1500 تا 2000 شبه نظامی در اختیار دارد. این گروه بلافاصله پس از سرنگونی دولت افغانستان توسط طالبان در آن سال، قدرت گیری دوباره خود را آغاز کرد. در جریان عقب نشینی ارتش ایالات متحده از کشور، داعش خراسان در ماه اوت 2021 یک بمب گذاری انتحاری در فرودگاه بین المللی کابل انجام داد که در آن 13 سرباز آمریکایی و 170 غیرنظامی کشته شدند. این حمله وجهه بین المللی داعش خراسان را افزایش داد و آن را به عنوان یک تهدید بزرگ برای توانایی طالبان در حکومت داری و برقراری امنیت تثبیت کرد.
از آن زمان تا کنون، طالبان در افغانستان، نبردهای خونینی را با داعش خراسان تجربه کرده اند. تا کنون، سرویس‌های امنیتی طالبان از تصرف قلمرو یا استخدام تعداد زیادی از جنگجویان سابق طالبان توسط داعش خراسان جلوگیری به عمل آورده اند.
پیش از این جو بایدن و فرماندهان ارشد او اعلام کرده بودند که ایالات متحده حملاتی را از طریق یک پایگاه در خلیج فارس علیه داعش و شورشیان القاعده انجام خواهد داد که ایالات متحده و منافع آن را در خارج از کشور تهدید می‌کنند. در واقع، ژنرال مایکل ای. کوریلا، رئیس فرماندهی مرکزی ارتش، روز پنجشنبه در یکی از کمیته های مجلس نمایندگان گفت که داعش خراسان می تواند توانایی و اراده حمله به منافع ایالات متحده و غرب را در کمتر از شش ماه احیا کند.
داعش آشکارا به دنبال اجرای عملیات خارجی خود فراتر از زمین خود است. مقامات ضد تروریسم در اروپا می گویند که در ماه های اخیر چندین توطئه جدید داعش خراسان را برای حمله به اهدافی در آنجا خنثی کرده اند. در ماه ژانویه سال جاری میلادی بود که داعش خراسان مسئولیت حمله تروریستی در شهر کرمان ایران را که در آن 84 نفر جان خود را از دست دادند، برعهده گرفت. داعش پیش از این در ایران مسئولیت چند حمله تروریستی را بر عهده گرفته بود.
کالین پی. کلارک، تحلیلگر ضد تروریسم در گروه سوفان، یک شرکت مشاوره امنیتی مستقر در نیویورک، گفت: «داعش خراسان در دو سال گذشته بر روسیه متمرکز بوده است. آنها دائما از رئیس جمهور ولادیمیر پوتین در تبلیغات خود انتقاد می کنند. داعش با اشاره به مداخلات مسکو در افغانستان، چچن و سوریه، کرملین را به دست داشتن در ریختن خون مسلمانان متهم می کند.»
روسیه، هدف جدید داعش خراسان
الجزیره در گزارشی در این باره می نویسد: روسیه در ماه جاری چندین رویداد مربوط به داعش را گزارش کرده است و آژانس اطلاعاتی FSB در 7 مارس اعلام کرد که یک حمله به کنیسه مسکو را خنثی کرده است. ایالات متحده نیز نسبت به افزایش تهدید ناشی از “افراطی ها” با برنامه های قریب الوقوع برای حمله به “تجمعات بزرگ” در مسکو هشدار داده بود و این اطلاعات را با روس ها در میان گذاشته بود. جمعه شب، یک مقام آمریکایی گفت که واشنگتن اطلاعاتی در اختیار دارد که مسئولیت حمله روز جمعه را توسط داعش تایید می کند. کارشناسان می گویند این گروه در سال های اخیر با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه زاویه های بسیاری پیدا کرده است. مایکل کوگلمن از مرکز ویلسون مستقر در واشنگتن می گوید که داعش خراسان روسیه را شریک فعالیت هایی می داند که به طور منظم مسلمانان را سرکوب می کند.
حملات قبلی که روسیه را هدف قرار داد
در اکتبر 2015، بمبی که داعش در یک هواپیمای مسافربری روسی بر فراز سینا کار گذاشته بود، منفجر شد و تمام 224 سرنشین آن کشته شدند که بیشتر آنها روس هایی بودند که از تعطیلات خود در مصر بازگشته بودند.
روسیه همچنین توسط یک سری حملات مرگبار در اوایل دهه 2000 در موقعیت ضعیفی نسبت به حملات تروریستی قرار گرفت. در سپتامبر 2004، حدود 30 جنگجوی چچنی مدرسه ای را در بسلان در جنوب روسیه تصرف و صدها نفر را گروگان گرفتند. این محاصره دو روز بعد با به راه افتادن یک حمام خون پایان یافت و بیش از 330 نفر که حدود نیمی از آنها کودک بودند، کشته شدند.
در اکتبر 2002، مبارزان چچنی به یک تئاتر در مسکو یورش بردند و حدود 800 نفر را در سالن گروگان گرفتند. نیروهای ویژه روسی دو روز بعد تلاش خود را برای نجات اسرا آغاز کردند و ابتدا مهاجمان را با گاز مواد مخدر تحت کنترل خود درآوردند. حدود 41 چچنی و همچنین 129 گروگان در اثر استنشاق گاز کشته شدند.
