زنگ تعطیلی مدرسه به صدا در آمد و او در حال بازگشت به خانه بود. مسیر نسبتا طولانی است، اما ناچار است پیاده روی کند. از جلوی درب خانه‌ها می‌گذرد از آشپزخانه هرکدامشان بویی بلند شده اولین خانه بوی قورمه سبزی می‌داد و دومی ماهی. چشم هایش را می‌بندد و در خیال خود به همراه خانواده بر سر سفره رنگینی می‌نشیند. از شدت گرسنگی از مادر می‌خواهد باز هم در بشقابش غذا بکشد. غرق در همین خیال بافی‌ها بود. تازه داشت مزه‌ی نان خالی خوردن روزانه اش از زیر زبانش می‌رفت که مقابل درب خانه رسید. در را کوبید صدای دویدن خواهر دوقلویش به گوش می‌رسید که به سمت درب می‌آمد تا مشتاقانه پای یادگیری درس‌های امروز بنشیند.
بعد از تصادف پدر و خانه نشین شدن او سارا دیگر به مدرسه نرفت. دلش می‌خواست کنار همکلاسی هایش درس یاد بگیرد، اما مشکلات مالی اجازه نمی‌داد که هر دو به مدرسه بروند. مادرشان هم که حرفه‌ای بلد نبود و هزینه دفتر و کتاب محسن را هم گروه‌های جهادی تامین کرده بودند. قرار شد پسر خانواده به مدرسه برود و خواهرش را هم در هر آنچه که یاد گرفت سهیم کند.
این قصه یکی از هزاران خانواده خرمشهری است که فقر تا مغز استخوانشان ریشه دوانده و بیکاری نمک به زخمشان می‌پاشد. بسیاری از زنان خرمشهری بنا به دلایل مختلفی از جمله فوت یا از کارافتادگی همسر، طلاق یا حتی اعتیاد شوهرشان بار سرپرستی از خانواده بر دوششان گذاشته شده و بالا رفتن خرج زندگی آن‌ها را سخت به زحمت انداخته است.
مکتبی متروکه
با توجه به شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه، فعالیت مراکز مهارت آموزی و برگزاری دوره‌های آموزشی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و با این وجود در خرمشهر یکی از مراکز مهارت آموزی برای بانوان وجود دارد که شواهد و بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد بیشتر به یک ساختمان متروکه شبیه شده است و تار‌های عنکبوت بر در و دیوار آن مشخص می‌کند که رسالت خود را بر زمین گذاشته و دیرگاهی است که دیگر محلی نیست که باید برق امید کارآفرینی و اشتغال را در چشمان زنان این شهرجاری کند.
کانون فرهنگی بانوان خرمشهر همان مرکز مهارت آموزی نیمه تعطیل است که زیر نظر فرمانداری این شهرستان است. به گواه هنرجویانی که قصد شرکت در دوره‌های آموزشی را داشتند این ساختمان خیلی وقت است که تکاپوی بانوان شهر برای یادگیری مهارت را به خود ندیده و در این میان حضور ناپیدای یک مدیریت فعال همواره در آن واضح است.
کنعانی رئیس کمیسیون بانوان فرمانداری ویژه خرمشهر با تصدیق این موضوع می‌گوید: مدیر سابق این کانون به دلیل بیماری مدام در سفر بود و در محل کار خود حاضر نمی‌شد.
او که خود نیز از وضعیت کنونی این کانون فرهنگی ابراز نارضایتی می‌کند به بانوان خرمشهری نوید می‌دهد که به زودی با تصمیمات جدید رونقی به این مرکز مهارت آموزی بخشیده می‌شود که استفاده از بانوان نخبه‌ی این شهرستان در تصمیم گیری‌ها قرار است بخش مهمی از این برنامه ها باشد.
البته او پیشتر نیز بار‌ها وعده‌ی بهبود شرایط کانون فرهنگی بانوان خرمشهری را داده بود.
مددجویی اجباری
شرایط فعلی افزایش آمار بیکاری سبب شده تا شمار خانواده‌های مددجو در خرمشهر تنها در بهزیستی این شهر به ۶ هزار و ۵۰۰ مورد برسد. سرپرست بسیاری از این خانواده‌ها زنان هستند و طبیعی است اگر آن‌ها شغل و حرفه‌ای داشتند نه تنها مددجو نمی‌شدند که حتی دست چند زن دیگر را هم می‌گرفتند و تامین کننده شغلی برای آن‌ها می‌شدند.
روانشناسان معتقدند وجود بیکاری در هر کشور باعث بالا رفتن آمار فقر، فساد، طلاق، قاچاق مواد مخدر، ناامنی، افسردگی، خودکشی و حتی ترک تحصیل می‌شود.
انصاری کارشناس اشتغال اداره بهزیستی خرمشهر می‌گوید: در سال‌های اخیر آمار زنان مطلقه‌ی مددجوی ما رشد زیادی داشته است.
بنا بر اعلام بهزیستی خرمشهر حقوق خانوار‌های تک نفره در این نهاد حمایتی حوالی ۷۰۰ هزار تومان است که این مبلغ برای خانواده پنج نفره به ۲ میلیون و ۵۰ هزار تومان است و به نظر می‌رسد چرخاندن چرخ زندگی در شرایط اقتصادی کنونی با چنین مبلغی سخت و یا شاید هم نشدنی باشد.
البته کارشناس اشتغال بهزیستی این را هم اعلام می‌کند که مددجویان در صورت داشتن جواز کسب یا مدرک مهارت آموزی تسهیلات اشتغالزایی دریافت می‌کنند، اما مسئله اینجاست که بسیاری از این زنان سرپرست خانوار حرفه‌ای ندارند تا با آن درآمدزایی کنند.
فقر در میان دانش آموزان
سایه فقر و بیکاری سدی برای جاده‌ی علم آموزی دانش آموزان هم ایجاد کرده و آمار‌ها نشان می‌دهد تنها در آبادان و خرمشهر ادارات و گروه‌های جهادی در اول مهرماه و همزمان با بازگشایی مدارس بسته‌های نوشت افزار را به بیش از ۱۳ هزار دانش آموز نیازمند اهدا کردند.
تا آنجا که حجت‌الاسلام فریحی معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد اروند پیش از مهرگفت: ۱۶ میلیارد و ۴۶۵ میلیون ریال برای خرید نوشت افزار در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ براساس تفاهم‌نامه با کمیته‌های امداد امام خمینی (ره) آبادان و خرمشهر در دستور کار قرار گرفت و ۶ هزار و ۱۵۰ دانش‌آموز بی بضاعت هم در شهرستان خرمشهر شناسایی شد.
او این آمار را جدا از تعداد دانش آموزان شناسایی شده‌ای می‌خواند که بی بضاعتند، اما زیر پوشش هیچ یک از نهاد‌های حمایتی قرار ندارند و ۱۰ هزار دانش آموز در منطقه آزاد اروند در چنین شرایطی قرار دارند.
اگر بخواهیم از آمار دانش آموزانی که به دلیل فقر ترک تحصیل کرده اند چشم پوشی کنیم در حال حاضر ۴۵ هزار دانش آموز در خرمشهر مشغول تحصیل هستند و با توجه به با آماری که منطقه آزاد اعلام کرده و نیمی از دانش آموزان بی حمایت را خرمشهری فرض کنیم، دست کم ۲۵ درصد از دانش آموزان خرمشهری نیازمند هستند، البته ذکر این نکته هم ضروری است که ممکن است جمعیت دانش آموزان کم برخوردار به دلیل ثبت نشدن دقیق در آمار‌ها، بیشتر از این تعداد نیز باشند.
آمار‌های ارائه شده از سوی نیروی انتظامی خرمشهر در طول ۱۲ ماه گذشته نیز نشان می‌دهد که بیکاری و فقر زمینه اعتیاد و تکدی گری را فراهم کرده و کشف بیش از ۳۲ کیلوگرم مواد مخدر، بازداشت ۱۱۳ عامل نگهداری، توزیع و فروش مواد روانگردان و جمع آوری بیش از ۲۰ معتاد متجاهر تنها بخشی از اثرات منفی این معضل اجتماعی در خرمشهر است.
تاثیر مخرب بیکاری و فقر در جامعه هیچگاه انکار شدنی نیست و آنقدر در این زمینه قدرتمند است که اسلام و اهل بیت نیز آن را در جوامع اسلامی مذمت کرده و ناپسند خوانده اند. آنچه حالا اهمیت دارد این است که علاوه بر اشتغال مردان به مهارت آموزی و اشتغال زایی برای زنان خرمشهری نیز اهمیت بیشتری داده شود تا رفته رفته هم فقر و مشکلات فرهنگی و اجتماعی در این شهر ریشه کن شود و هم با افزایش میزان سواد و تحصیل و کاهش چشمگیر مددجویان کمیته امداد و بهزیستی، خرمشهر به جایگاه فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی سالیان قبل خود بازگردد.
گزارش از لیلا احمدی
