رنگ چشم از پدر به ارث میرسد یا مادر؟

یکی از سوالات رایج و جالب‌توجه میان والدین این است که رنگ چشم کودک بیشتر از کدام‌یک از والدین به ارث می‌رسد؟ آیا پدر نقش بیشتری دارد یا مادر؟ رنگ چشم نه تنها یک ویژگی ظاهری بلکه ترکیبی پیچیده از ژن‌های متعددی است که از هر دو والدین به فرزند منتقل می‌شود. در این مقاله با نگاهی ساده و علمی به ارث‌بردن رنگ چشم می‌پردازیم.

رنگ چشم چگونه تعیین می‌شود؟

رنگ چشم انسان بستگی به میزان و نوع رنگدانه‌ای به نام ملانین دارد که در عنبیه چشم وجود دارد. هرچه ملانین بیشتر باشد، رنگ چشم تیره‌تر (مثل قهوه‌ای یا مشکی) و هرچه ملانین کمتر باشد، رنگ چشم روشن‌تر (مثل آبی یا سبز) خواهد بود. رنگ چشم توسط چندین ژن کنترل می‌شود که با هم ترکیب می‌شوند تا رنگ نهایی را شکل دهند.

نقش ژن‌ها در تعیین رنگ چشم

رنگ چشم یک ویژگی چندژنی است؛ یعنی ژن‌های مختلفی در این موضوع نقش دارند. از مهم‌ترین این ژن‌ها می‌توان به OCA2 و HERC2 اشاره کرد. این ژن‌ها روی کروموزوم ۱۵ قرار دارند و مقدار ملانین تولیدی را کنترل می‌کنند. اما ژن‌های دیگری هم در این فرآیند نقش دارند که باعث می‌شوند پیش‌بینی رنگ چشم کودک پیچیده‌تر از آن باشد که فقط به رنگ چشم پدر و مادر نگاه کنیم.

وراثت رنگ چشم از پدر یا مادر؟

کودک نیمی از ژن‌های خود را از پدر و نیمی دیگر را از مادر به ارث می‌برد. بنابراین رنگ چشم کودک می‌تواند ترکیبی از ژن‌های هر دو والد باشد. در گذشته تصور می‌شد که ژن رنگ چشم به صورت غالب و مغلوب عمل می‌کند (مثلاً قهوه‌ای غالب و آبی مغلوب است)، اما امروزه می‌دانیم که قضیه به این سادگی نیست.

در برخی موارد، والدینی که هر دو رنگ چشم تیره دارند ممکن است فرزندی با چشم‌های روشن داشته باشند. این اتفاق زمانی می‌افتد که هر دو والد حامل ژن‌های نهفته برای رنگ روشن باشند و این ژن‌ها به کودک منتقل شود.

بیشتر بخوانید: صفاتی که از پدر به ارث میرسد

چرا رنگ چشم نوزادان تغییر می‌کند؟

بسیاری از نوزادان به‌ویژه در نژادهای اروپایی با چشمانی خاکستری یا آبی روشن به دنیا می‌آیند، اما طی چند ماه اول زندگی ممکن است رنگ چشم آن‌ها تغییر کند. علت این تغییر آن است که بدن نوزاد به تدریج شروع به تولید ملانین می‌کند و با افزایش مقدار آن، رنگ چشم تیره‌تر می‌شود. معمولاً رنگ نهایی چشم تا سن ۶ ماهگی تا دو سالگی تثبیت می‌شود.

آیا می‌توان رنگ چشم کودک را پیش‌بینی کرد؟

برخی ابزارهای آنلاین با وارد کردن رنگ چشم پدر و مادر، سعی در پیش‌بینی رنگ چشم کودک دارند. این ابزارها ممکن است تا حدی مفید باشند، اما به دلیل پیچیدگی‌های ژنتیکی، نمی‌توان به آن‌ها به‌طور کامل اعتماد کرد. حتی اگر هر دو والد رنگ چشم یکسانی داشته باشند، باز هم احتمال وجود رنگ متفاوت در کودک وجود دارد.

بیشتر بخوانید: رنگ پوست از مادر به ارث می رسد یا پدر

جمع‌بندی

رنگ چشم کودک نتیجه ترکیب ژن‌های هر دو والد است. هیچ‌کدام از والدین به تنهایی تعیین‌کننده نهایی رنگ چشم نیستند. اگرچه ژن‌هایی که باعث رنگ چشم تیره می‌شوند معمولاً غالب هستند، اما امکان به ارث رسیدن ژن‌های نهفته نیز وجود دارد که باعث رنگ چشم متفاوت در کودک می‌شود. علم ژنتیک نشان می‌دهد که پیش‌بینی دقیق رنگ چشم امکان‌پذیر نیست، اما درک بهتر سازوکار آن می‌تواند به والدین کمک کند تا انتظارهای واقع‌گرایانه‌تری داشته باشند.