زونا به انگلیسی با نام Herpes zoster یا Shingles شناخته می‌شود. به نظر می‌رسد اشخاصی که در سن کم آبله مرغان گرفته‌اند با احتمال کمتری به این عارضه مبتلا خواهند شد.
وقتی شخصی آبله مرغان بگیرد ممکن است پس از بهبودی، این ویروس به‌صورت نهفته در سلول‌های عصبی ستون فقرات او باقی بماند و پس از گذشت سال‌ها با فعال شدن، شخص را به بیماری زونا مبتلا کند.
این بیماری بیشتر در افراد سالمند بروز پیدا می‌کند. سوال‌های مختلفی درباره این عارضه وجود دارد، مثل زونا چیست؟ آیا بیماری زونا واگیردار است؟ برای درمان زونا چه بخوریم و سوالات مشابه دیگر.
در این مطلب به بررسی بیشتر این بیماری، روش‌های درمان، علت ابتلا به آن و مسائل دیگر می‌پردازیم و به بسیاری از پرسش‌های رایج در این زمینه پاسخ خواهیم داد.
بیماری زونا چیست؟
به گزارش روزیاتو، این بیماری عفونی در اثر فعال شدن ویروس آبله مرغان باقی‌مانده در سلول‌های عصبی ایجاد می‌شود. باید بدانید این ویروس سال‌ها در حالت نهفته و غیرفعال در بدن شخص زندگی می‌کند و بعدها به دلایل مختلفی مثل استرس، اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن یا افزایش سن فعال می‌شود. با فعالیت مجدد این ویروس، در نواحی خاصی از بدن ضایعات پوستی ایجاد خواهد شد.
زونا بیشتر در افراد بالای ۵۰ سال رایج است. در اثر این بیماری ضایعات پوستی مشابه با تاول و زخم‌های دردناکی در بدن شخص مبتلا به چشم خواهد خورد. برای این بیماری اصطلاح پزشکی «هرپس زوستر» به کار می‌رود.
تاول‌های بزرگ ایجاد شده روی پوست معمولا در ناحیه‌ای از بدن که توسط یک رشته عصبی پوشش داده شده است مثل شکم، پشت، سینه و گردن بروز پیدا می‌کنند. البته در بعضی بیماران این ضایعات در صورت به وجود می‌آید. هرپس زوستر با درد و سوزش همراه است.
نتایج بررسی‌ها و پژوهش‌های انجام شده در این زمینه نشان می‌دهند که از هر چهار نفر، یک نفر در طول زندگی به این بیماری مبتلا خواهد شد. این عارضه کشنده نیست اما میتواند دردسرهای زیادی را برای شخص مبتلا به وجود آورد. ضایعات پوستی ناشی از این بیماری اگر در ناحیه حساسی مثل چشم ایجاد شود ممکن است خطرناک باشد.
باید بدانید زونا واگیر دارد اما از طریق تنفس انتقال پیدا نمی‌کند. اگر با ناحیه زخم و تاول‌های ترکیده شده شخص مبتلا تماس پیدا کنید ممکن است این ویروس به بدن شما نیز منتقل شود. احتمال سرایت این بیماری در اشخاصی که تا به حال آبله مرغان نگرفتهاند بیشتر است.
در پاسخ به سوال «زونا تا چند روز قابل سرایت است؟» باید بگوییم که بستگی به شدت بیماری دارد و اگر نواحی زخم را بپوشانید از انتقال این ویروس تا حدی جلوگیری می‌کنید.
برای احتیاط باید از استفاده وسایل شخص مبتلا مثل حوله بپرهیزید.
علائم زونا چیست؟
یکی از نشانه‌های اولیه این بیماری پیدایش لکه‌های قرمز روی پوست است که پس از گذشت مدتی به دانه‌هایی قرمز رنگ تبدیل می‌شوند. تاول‌های خارش‌دار حدود یک هفته بعد از لکه‌های قرمز بروز پیدا می‌کنند.
ظاهر دانه‌های قرمز ایجاد شده مشابه با لکه‌ها و زخم‌های آبله مرغان است. شخص مبتلا احساس خارش، سوزش، مورمور شدن، درد در ناحیه خاصی از بدن، خستگی مفرط و تب خواهد داشت. بسیاری از بیماران قبل از بروز علائم این بیماری احساس سردرد نیز دارند.
پس از گذشت یک هفته، تاول‌های ایجاد شده خشک و زرد رنگ خواهند شد و پوست بیمار شروع به ترمیم می‌کند.
در برخی افراد جای زخم‌های ناشی از بیماری زونا باقی می‌ماند. باید بدانید این تاولها به‌طور همزمان نمی‌ترکند و تا بهبودی شخص می‌توانند پدیدار شوند. پس از خشکی تاولها این ویروس نمی‌تواند به شخص دیگری سرایت کند.
اما بهتر است برای اطمینان از اینکه علائم ایجاد شده مربوط به زونا هست یا خیر با پزشک عفونی مشورت کنید.
عوارض زونا چیست؟
درمان به‌موقع باعث می‌شود که عوارض این بیماری با احتمال کمتری به وجود آید. دردهای عصبی دوره‌ای یا دائمی می‌توانند شخص را ماه‌ها یا سال‌ها درگیر کنند و به‌صورت سوزش، خارش و حساسیت پوستی ظاهر شوند.
متاسفانه در افراد با سیستم ایمنی ضعیف، مبتلا به سرطان و ایدز احتمال انتشار زونا به کل بدن یا اعضای داخلی وجود دارد.
همچنین اشخاصی که در حال شیمی درمانی، پرتو درمانی، یا مصرف استروییدها یا داروهای مخصوص پیوند عضو هستند باید مراقبت بیشتری در رابطه با این عارضه کنند.
در بعضی مواقع تاول‌های ایجاد شده به‌موقع خوب نمی‌شوند و شاید عفونت کنند. این اتفاق ممکن است برای فرد مبتلا بسیار دردناک باشد و احتمال ابتلای او را به بیماری‌هایی مثل ذات‌الریه و التهاب مغزی را افزایش دهد. در چنین شرایطی مراجعه به پزشک متخصص پوست و مو برای تجویز آنتی‌بیوتیک و ارائه راهکار ضروری است.
به‌طور کلی اگر اختلالی در عملکرد سیستم ایمنی بدن وجود نداشته باشد، نگرانی درباره عوارض بیماری زونا بی‌مورد است.
در دوران بارداری احتمال کمی وجود دارد که شخص به زونا مبتلا شود. افرادی که قبلا آبله مرغان نگرفتهاند و واکسن مخصوص این بیماری به آن‌ها تزریق نشده باشد ممکن است در دوره بارداری زونا بگیرند. این عارضه در دوره بارداری منجر به نقض مادرزادی نوزاد خواهد شد.
روش تشخیص بیماری زونا
اگر در سطح پوست لکه‌های قرمز یا تاول مشاهده کردید باید فورا به یک پزشک باتجربه مراجعه کنید.
معمولا متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری میتواند این عارضه را از روی بثورات ایجاد شده تشخیص دهد اما در بعضی مواقع احتیاج به نمونه‌برداری از مایع داخل تاولها است تا مشکل با دقت بیشتری مورد بررسی قرار گیرد.
با توجه به ناحیه درگیر این بیماری مثل سینه ممکن است پزشک عکسبرداری و انجام آزمایش خون را برای تشخیص ضروری بداند. اگر درگیر بیماری خاصی هستید یا دارویی مصرف می‌کنید حتما این مورد را به پزشک خود اطلاع دهید.
چه عواملی احتمال ابتلا به زونا را افزایش می‌دهند؟
معمولا افراد مسنی که مبتلا به بیماری‌های تضعیف‌کننده سیستم ایمنی بدن مثل سرطان هستند بیشتر در معرض این عارضه قرار دارند.
داروهای شیمی درمانی و کورتون در کاهش مقاومت بدن نقش دارند. همچنین سالمندان احتیاج به خواب کافی، محیطی آرام و دور از استرس و اضطراب دارند، زیرا استرس نیز در عملکرد سیستم ایمنی بدن اختلال ایجاد می‌کند.
اشخاصی که یک مرتبه دچار زونا شده‌اند، به احتمال زیاد مجددا درگیر آن نمی‌شوند. اگر شخصی در دوره کودکی یا جوانی خود مبتلا با آبله مرغان شده باشد، با توجه به این که ریشه این بیماری‌ها مربوط به یک نوع ویروس است بدن او در صورت ابتلا به زونا مقاومت بهتری از خود نشان خواهد داد.
درمان زونا چیست؟
معمولا افراد دنبال درمان سریع زونا هستند، باید بدانید که هیچ درمان قطعی برای این عارضه وجود ندارد. با توجه به عفونی بودن این بیماری، شخص باید دوره‌ای را برای از بین رفتن ویروس‌ها بگذراند. البته پزشک داروهایی را برای کاهش درد و علائم زونا تجویز می‌کند.
معمولا دوره بهبود این بیماری ۲ تا ۴ هفته است. استفاده از کمپرس آب سرد، خشک کردن تاولها و مصرف داروهای تجویزی پزشک در درمان این بیماری موثر هستند. اگر برای درمان به‌موقع به پزشک مراجعه کنید روند بهبودی میتواند سریع‌تر شود.
داروهای ضدویروسی در کاهش نواحی درگیر با ضایعه پوستی موثر هستند به این شرط که درمان را به موقع و با مشاهده اولین علائم زونا شروع کنید. استفاده از پمادهای موضعی مثل کالامین‌دی در کاهش خارش موثر است.
اگر چشم شخص، درگیر این بیماری شود و به موقع برای درمان آن اقدام نکند ممکن است حتی پس از بهبودی زونا مشکلات دائمی بینایی برای او به وجود آید.
بعضی داروهایی که تنها در کاهش دوره بیماری موثر هستند ممکن است عوارضی مثل سردرد، سرگیجه و حالت تهوع در شخص ایجاد کنند.
برای این بیماری واکسنی به نام Zostavax وجود دارد که با تزریق آن احتمال ابتلا به زونا کاهش می‌یابد. اگر شخص حتی با وجود تزریق واکسن زونا به این عارضه دچار شود، شدت آن بسیار خفیف‌تر و دوره بهبودی کمتر خواهد بود.
ممکن است پزشک برای دردهای پس از بهبودی بیماری داروهای مسکن و ضدافسردگی تجویز کند.
درمان زونا در طب سنتی و روش‌های خانگی
برای درمان زونا چه بخوریم؟
شاید بپرسید «چه غذایی برای زونا خوبه؟» در پاسخ به این سوال باید بگوییم که غذاهای حاوی ویتامینB، مثل مرغ، گوشت گوساله، تخم‌مرغ و غیره برای درمان این عارضه مفید هستند.
برای تسکین درد ناشی از این بیماری می‌توانید از راهکارهای درمان زونا در طب سنتی که در ادامه بیان می‌کنیم استفاده کنید.
- هندوانه و زونا
هندوانه جزو میوه‌های محبوب فصل‌های گرم سال است. این میوه مقدار زیادی ویتامین سی دارد که نقش مهمی را در تولید کلاژن و افزایش مقاومت بدن ایفا می‌کند.
به‌طور کلی با مصرف این میوه می‌توان از ابتلا به بیماری‌هایی که به پوست صدمه می‌زنند مثل آبله مرغان و زونا پیشگیری کرد.
- کمپرس آب سرد برای زونا
شما می‌توانید برای تسکین خارش چند تکه یخ را در نایلون قرار دهید و آن را در ناحیه آسیب‌دیده به مدت ۴ تا ۵ دقیقه بگذارید. این درمان میتواند ۲ تا ۳ بار در روز به مدت یک هفته انجام شود.
اگر روی ناحیه آسیب‌دیده آب سرد ریختید آن را با یک دستمال تمیز خشک کنید.
یکی از بهترین و موثرترین روش‌های کاهش درد ناشی از این بیماری استفاده از سیر است. یک حبه سیر له یا خورد شده را در ۲۰ میلی‌لیتر آب در حال جوش بریزید و اجازه دهید به مدت ۵ دقیقه در آن بماند. پس از آماده‌سازی محلول آن را روی ناحیه درگیر به مدت ۱ تا ۲ ساعت قرار دهید.
روش ساده‌تر این است که سیر را له یا خرد کنید و آن را به‌تنهایی در ناحیه آسیب‌دیده به مدت ۳۰ دقیقه بگذارید.
استفاده از ترکیب چند حبه سیر با الکل نیز در تسکین علائم ناشی از زونا موثر است. برای تهیه این ترکیب باید سیر له شده را با الکل مخلوط کنید و به مدت ۲ تا ۳ روز بگذارید باقی بماند. پس از گذشت این مدت از این ترکیب به مدت ۱ تا ۲ ساعت در ناحیه درگیر بیماری زونا استفاده کنید.
همچنین ترکیب عصاره سیر و پیاز برای این عارضه بسیار مفید است. چند حبه سیر را با یک پیاز کوچک رنده کنید و سپس عصاره خارج شده از آن‌ها را در ناحیه آسیب‌دیده به مدت ۱ ساعت قرار دهید.
برای رسیدن به نتیجه مطلوب‌تر از این ترکیب دو بار در روز استفاده کنید. سیر و پیاز به دلیل داشتن آلیسین در بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن بسیار موثر هستند.
استفاده روزانه از ترکیب روغن درخت چای با آب، روغن زیتون یا اسطوخودوس در تسکین سوزش و خارش زونا بسیار موثر است.
می‌توانید چند قطره از روغن‌های اسطوخودوس و چای را در ماهیتابه روی حرارت قرار دهید و یک پارچه را به این مایع گرم آغشته کنید. این پارچه را به مدت ۱۵ دقیقه روی ناحیه درگیر زونا بگذارید تا به دمای بدن برسد.
قرار دادن ۲ قاشق چای‌خوری عسل در ناحیه درگیر با زونا به مدت ۱۵ دقیقه بسیار مفید است. شما می‌توانید این کار را ۳ بار در روز انجام دهید و سپس آن قسمت را با آب گرم بشویید.
- چای سبز و نعناع
مقداری برگ چای سبز و نعنا را خرد کنید و به مدت ۵ دقیقه در آب بجوشانید. با عصاره به دست آمده ناحیه آسیب‌دیده را به آرامی بشویید. اگر از این روش ۴ تا ۵ بار در هفته استفاده کنید به نتیجه بهتری خواهید رسید.
- نمک اپسوم و زونا
نمک اپسوم را به آب وان اضافه کنید و قسمتی از بدن را که درگیر بیماری زونا است به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در آن بشویید. پس از گذشت این زمان آن ناحیه را با یک دستمال یا حوله نرم و تمیز خشک کنید.
روغن بابونه در کاهش التهابات پوستی و تسکین دردهای ناشی از زونا بسیار مفید و موثر عمل می‌کند. همچنین این روغن گیاهی باعث بازسازی سلول‌های پوستی می‌شود. روزانه چند قطره از این روغن روی ناحیه آسیب‌دیده بریزید تا زخم‌ها به سرعت بهبود یابند.
یکی از موثرترین روش‌های درمان زونا در طب سنتی خوردن دوسین است. برای تهیه دوسین تنها باید یک واحد سیاه دانه را با سه واحد عسل ترکیب کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
بیماری زونا اگر در ناحیه حساسی مثل چشم بروز پیدا نکند خطرناک نیست. با مشاهده اولین علائم این بیماری مثل سردرد، تب و قرمزی به‌ویژه در افراد سالمند باید سریعا به فوق تخصص عفونی بالغین مراجعه کنید.
در صورتی که علائم زونا را در کودک خود مشاهده می‌کنید، فوق تخصص عفونی اطفال میتواند در روند درمان آن به شما بهتر کمک کند.
