ایران ۹۰ درصد از سطح زیر کشت و ۸۹ درصد تولید محصول زعفران را به خود اختصاص داده است و با وجود استعداد بالا و توانمندی‌های اغلب مناطق کشور در تولید این محصول، اما ۸۵ درصد زعفران ایران به صورت ماده خام صادر می‌شود و ظرفیت ۲۰۰ میلیون دلاری ایران تا ۵ برابر بیشتر یعنی ۱ میلیارد دلار می‌تواند رشد کند.
چنانچه به صورت هدفمند به این ظرفیت توجه، تکمیل زنجیره ارزش آن در تمامی شهر‌های مستعد به صورت ویژه دنبال و صنایع فرآوری و تکمیلی مورد نیاز این محصول حتی در شهر‌های کوچک کشور نیز ایجاد شود، می‌توان به توسعه صادرات و ارزآوری مناسب آن برای کشور امیدوار بود که قطعا لازمه آن اختصاص اعتبارات مناسب و ایجاد زنجیره ارزش برای تولید این محصول ارزشمند است.
خراسان رضوی تا سال‌ها پیش تنها تولیدکننده بلامنازع زعفران بود، اما با ترویج کشت آن بین استان‌های مستعد، اکنون محصول تولیدی بسیاری از شهر‌های لرستان همچون سلسله از چنان عطر و طعمی برخوردار است که به گفته کارشناسان رقیبی جدی برای محصول تولیدی خراسان شده و در حال ورود به رقابت در بازار‌های فروش زعفران است.
در استان لرستان بیش از ۶۰۰ هکتار از مزارع کشاورزی به کاشت زعفران اختصاص یافته که بنا به گفته محمد حسن کیانی فر مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی پیش بینی می‌شود بیش از سه تن محصول خوش عطر و طعم و باکیفیت از این مزارع برداشت و روانه بازار‌های فروش شود که غالبا به دلیل نبود صنایع تبدیلی و فرآوری به صورت فله‌ای توسط دلالان خریداری و به تاجران کشور‌های اروپایی همچون اسپانیا و ترکیه فروخته شده تا با نام تجاری این کشور‌ها در بازار‌های فروش عرضه شود.
شهرستان کوچک و خوش آب و هوای سلسله لرستان یکی از معدود شهرستان‌هایی است که دارای ظرفیت بالایی در تولید این محصول طلایی سرخ رنگ است و وقتی برای اولین بار حدود ۱۲ سال قبل این محصول به صورت آزمایشی در چند هکتار از اراضی شهرستان کاشت شد، کیفیت محصول تولیدی باعث شد کشت این محصول خوش عطر و طعم در سال‌های آینده با جدیت بیشتری در دستور کار قرار گیرد و به یکی از قطب‌های تولید طلاح سرخ در لرستان تبدیل شود و محصول تولیدی آن با برند‌های معتبر کشور رقابت کند.
طبیعی و ممتاز بودن رنگدانه‌های زعفران سلسله
ترویج کاشت این محصول در شهرستان سلسله و همچنین سایر شهر‌های مستعد استان با جدیت در دستور کار کارشناسان جهاد کشاورزی قرار گرفت و با برگزاری کلاس‌های متعدد آموزشی سعی شد تا کشاورزان نسبت به سودآوری مناسب این محصول در اراضی خرد و وسیع خود آگاه شوند.
این اقدامات تا آنجا نتیجه بخش شد که اکنون بیش از ۴۰۰ بهره بردار زعفران در این شهرستان کوچک به کار تولید این محصول مشغول هستند و تاکنون بیش از ۱۰۰ هکتار از اراضی خرد و وسیع دشت حاصلخیز سلسله به کشت این محصول اختصاص یافته و پیش بینی می‌شود که مقدار ۱۰ هکتار دیگر نیز با دستان توانمند کشاورزان به کاشت زعفران اختصاص یابد تا این شهرستان کوچک با عرض اندامی قوی در تولید این محصول در استان و کشور تاخت کند.
هرچند به گفته کارشناس باغبانی جهاد کشاورزی سلسله در سال‌های اخیر گرانی نهاده‌های کشاورزی از قبیل کود و سموم علف‌های هرزکش و همچنین گرانی پیاز زعفران باعث ایجاد تنگنا‌هایی برای کاشت این محصول شده است و مقدار کود و سمومی هم که توسط جهاد کشاورزی میان کشاورزان توزیع می‌شود جوابگوی حجم مورد نیاز آن‌ها نیست و مجبور به خرید آزاد و با قیمت گران هستند، اما از آنجا که کشت زعفران حتی در زمین‌های کم بازده هم به خوبی جواب می‌دهد، همچنان رقیبی جدی برای سایر محصولات کشاورزی محسوب می‌شود.
در آزمایشاتی که کارشناسان آزمایشگاه “آزمای ماد” تهران بر روی محصول تولیدی زعفران “زرین سلسله” با برند “مهدیس” صورت داده اند نشان داده که تمامی رنگدانه‌های آن طبیعی و ممتاز است و به گفته سحر محمودی کارشناس فنی آزمایشگاه، سه رنگدانه اصلی زعفران تمامی حداقل‌های استاندارد را داشته و مطابق استاندارد ۲۵۹ ملی ایران است.
نبود ماشین آلات برداشت مکانیزه
کارشناس جهاد کشاورزی سلسله با بیان اینکه امسال تسهیلات کم بهره‌ای هم به متقاضیان کاشت زعفران از طریق بنیاد برکت پرداخت شده است افزود: یکی از مشکلات بهره برداران شهرستان بخصوص بهره برداران اراضی وسیع، نبود ماشین آلات مکانیزه است که کار برداشت محصول را سخت کرده است، اما ماشین آلات مکانیزه کاشت در شهرستان بوده و در این زمینه مشکلی وجود ندارد.
به گفته زینب حسنوند عملیات کاشت زعفران در سطح اراضی بیشتر از نیم هکتار وسعت با استفاده از ماشین آلات مکانیزه صورت می‌گیرد، اما کمتر از این میزان به صورت سنتی و با روش دستی انجام می‌شود.
وی در خصوص فرصت‌های اشتغال کوتاه مدتی که برای کارگران در مزارع زعفران شهرستان ایجاد می‌شود افزود: در فصل برداشت که عمدتا اواسط آبان ماه آغاز می‌شود در مزارع با وسعت بالا به طور میانگین از پنج تا ۱۰ نفر نیروی کار و حتی بیشتر از این تعداد هم در مزارع به کار برداشت مشغول می‌شوند.
وی ادامه داد: اکثر اوقات نیروی کار مورد نیاز از اقوام، دوستان و خانواده بهره برداران تامین می‌شود، اما گاهی هم افرادی به صورت روزمرد برای برداشت به کار گرفته می‌شوند که در این ایام منجر به ایجاد فرصت‌های شغلی خوبی برای متقاضیان می‌شود.
خردادماه سال ۹۹ اولین زنجیره ارزش تولید زعفران لرستان در قالب شرکت تعاونی با هدف تثبیت سکونت، جلوگیری از مهاجرت و به فعلیت درآوردن ظرفیت‌های اقتصادی مناطق روستایی با حجم سرمایه ۱۵میلیارد ریال در قالب ۳۰ هکتار از اراضی تحت کشت در سلسله آغاز به کار کرد تا نشان دهد هرجا که اراده‌ای پولادین باشد از همین زمین‌های کوچک نیز می‌توان به بیشترین بهره وری در تولید دست یافت.
سودآوری بالای زعفران برای کشاورزان
مدیرعامل شرکت تعاونی زعفران زرین سلسله (مهدیس) با اشاره به شرایط ایده آل شهرستان برای کشت زعفران افزود: خرده مالکی شدن زمین‌های کشاورزی و کوچک شدن مزارع باعث شده تا کشاورزان به سمت توسعه و گسترش کشت محصولات کم زحمت و پرسود همچون زعفران روی آورند.
محسن فرج الهی در خصوص درآمد مناسب محصول زعفران افزود: امسال هر کیلوگرم محصول زعفران به قیمت ۶۰۰ تا ۷۵۰ میلیون ریال، هر کیلوگرم دم زرد زعفران ۸۰ میلیون ریال و هر کیلوگرم گل زعفران نیز به قیمت هفت میلیون ریال از کشاورزان خریداری شد که نسبت به سال‌های گذشته سودآوری مناسب تری به همراه داشت.
وی با بیان اینکه زعفران کشتی هفت ساله است و میانگین تولید زعفران خشک در سال اول گلدهی حدود ۶ کیلوگرم در هر هکتار است، اضافه کرد: در سال‌های بعد چنانچه شرایط مطلوب فراهم باشد حتی ممکن است به ۳۰ کیلوگرم در هر هکتار نیز برسد.
فرج الهی با اشاره به اینکه رکورد ۲۸ کیلوگرم در هکتار نیز در شهرستان به ثبت رسیده است، بیان کرد: در حال حاضر میانگین برداشت در سلسله هر هکتار ۱۲ تا ۱۸ کیلوگرم است.
وی با اشاره به کیفیت برتر محصول تولیدی زعفران شرکت “سلسله زرین” در استان عنوان کرد: سال‌های اولیه ایجاد این شرکت سطح زیر کشت اراضی تحت پوشش، تنها ۳۰ هکتار بود که با توسعه استانی فعالیت‌های شرکت اکنون سطح زیر کشت اراضی تحت پوشش به ۵۰۰ هکتار و تعداد بهره برداران شرکت نیز به یک هزار نفر رسیده است که عمدتا از شهرستان‌های خرم آباد، بروجرد، کوهدشت، رومشکان و سراب دوره هستند.
وی از مهمترین مشکلات پیش روی شرکت تعاونی زعفران کاران به نبود کارخانه فرآوری و همچنین دستگاه‌های پیشرفته پاک کردن گل‌های برداشت شده اشاره کرد و افزود: دستگاه‌های پیشرفته گل پاک کن زعفران حدود ۵۰ میلیارد ریال قیمت و نقش مهمی در پاک کردن به روش مناسب و صادراتی محصول دارند که برای خریداری آن‌ها به نقدینگی نیاز است و مسوولان استان در اینخصوص همکاری مورد نیاز را ندارند.
مدیرعامل شرکت تعاونی زعفران زرین سلسله در خصوص لزوم ایجاد یک کارخانه فرآوری در شهرستان تصریح کرد: در این راستا یکهزار و ۲۰۰ مترمربع زمین خریداری شده، سوله مورد نیاز آن احداث، محوطه سازی نیز صورت گرفته و با آبرسانی برای این سوله حدود ۲۰ میلیارد ریال برای آن هزینه شده است، اما متاسفانه برای پرداخت تسهیلات مورد نیاز در بروکراسی‌های اداری گیر کرده ایم.
عدم نقدینگی مشکل پیش روی صادرات
به گفته فرج الهی هر هکتار زمین حدود ۱۰ میلیارد ریال برای کشاورز سودآوری دارد و چنانچه ملزومات مورد نیاز کار در شهرستان فراهم باشد با حذف دلالان و صادرات این محصول می‌توانیم به ارزآوری مناسبی در فروش زعفران برای استان دست یابیم.
وی با اشاره به مشکل نقدینگی برای صادرات محصول تولیدی تصریح کرد: پاک کردن درست زعفران برای صادرات آن اهمیت دارد، در اروپا فاکتور‌های مقیاس سایز و روشن بودن زعفران بسیار مهم است و کشاورزان با شیوه پاک کردن نامناسب باعث می‌شوند محصول تولیدی برای صادرات کیفیت مطلوب خود را از دست بدهد و با قیمت ارزان تری از آن‌ها خریداری شود در حالیکه اگر محصول خشک نشده خود را به شرکت تحویل دهند با قیمت مناسبی از آن‌ها خریداری شده و تحت شرایط مناسبی خشک و بسته بندی می‌شود که به نفع کشاورزان و شرکت است.
وی ادامه داد: برای صادرات محصول تولیدی با کشور‌های عراق، عربستان، اسپانیا و امارات رایزنی‌هایی صورت گرفته و توافقاتی نیز حاصل شده است، اما نیازمند حمایت مسوولان هستیم تا با ایجاد کارخانه فرآوری، بتوانیم محصول تولیدی را با شرایط صادراتی بسته بندی بندی کنیم تا پسند خریداران اروپایی باشد.
این جوان الشتری با بیان اینکه محصول تولیدی زعفران “زرین سلسله” گواهینامه ایزو ۹۰۰۱ و ایزو ۹۰۰۵ آلمان را دریافت کرده است افزود: شرکت زعفران “زرین سلسله” برای سه سال متوالی به عنوان شرکت برتر استان انتخاب شده است و چنانچه حمایت‌های لازم در این زمینه صورت گیرد حرف‌های بیشتری برای گفتن دارد.
پیش بینی برداشت یک هزار کیلوگرم زعفران در سلسله
مدیر جهاد کشاورزی سلسله نیز گفت: با شروع فصل برداشت زعفران پیش بینی می‌شود بیش از یک هزار کیلوگرم زعفران مرغوب از مزارع منطقه برداشت شود.
روح اله حقی منصوری اظهار کرد: ۱۰۰ هکتار از مزارع شهرستان در حال حاضر به کشت زعفران اختصاص یافته است که با توجه به میانگین برداشت حدود ۱۰ تا ۱۲ کیلوگرم در هر هکتار، پیش بینی می‌شود بیش از یک هزار کیلوگرم محصول برداشت شود.
وی با اشاره به اینکه زعفران یکی از کشت‌های هفت ساله محسوب می‌شود، افزود: فرآیند اقتصادی شدن مزارع زعفران بطور معمول از سال‌های دوم و سوم کاشت شتاب بیشتری به خود می‌گیرد.
مدیر جهاد کشاورزی سلسله با بیان اینکه اوج گلدهی زعفران اواسط آبان ماه صورت می‌گیرد، تاکید کرد: سازمان هواشناسی برای آبان ماه بارش‌های باران را برای بیشتر مناطق استان پیش بینی کرده و چنانچه این بارندگی را پیش رو داشته باشیم، ممکن است با کاهش محصول مواجه شویم، چرا که بارندگی روند گلدهی زعفران را متوقف می‌کند.
حقی منصوری با اشاره به وجود ۴۰۰ بهره بردار زعفران در سلسله اضافه کرد: با توجه به رغبت کشاورزان شهرستان به کاشت زعفران و کم زحمت و پربازده بودن آن پیش بینی می‌شود امسال سطح زیرکشت این محصول به ۱۱۰ هکتار افزایش یابد.
تشکیل تعاونی زعفران کاران در استان لرستان یکی از گام‌های ارزشمندی بود که در راستای توسعه کشت این محصول صورت گرفت و اکنون برای باز کردن در‌های صادرات جهانی به روی این محصول باکیفیت و کامل نمودن زنجیره ارزش آن نیازمند تامین نقدینگی برای ایجاد کارخانه فرآوری هستیم.
با توجه به ظرفیت مناسب همچنین سودآوری و ارزآوری بالایی که کاشت محصول زعفران می‌تواند برای سلسله و سایر شهر‌های لرستان به همراه داشته باشد، می‌طلبد که مسوولان استان با تسهیلگری در پرداخت تسهیلات مورد نیاز، زمینه ایجاد صنایع فرآوری این محصول را در استان فراهم نمایند تا در‌های رقابت در بازار‌های جهانی به روی طلاح سرخ لرستان نیز گشوده شود.
منبع:ایرنا
