ظاهرا ۱۳ صفر بازار طلا پر ازخریدارانی شده بود که در یکی از شبکه‌های اجتماعی شنیده بودند اگر در این روز طلا خریداری کنند، در آینده‌ای نه چندان دور وضعیت مالی بهتری پیدا خواهند کرد! همین هجوم ناگهانی، باعث افزایش قیمت چند ساعته در طلا شد. عموم خرید‌های مردم را سکه‌های ۱ گرمی و انگشتر‌های ۲ گرمی تشکیل می‌داد.
اما مسأله به اینجا ختم نشد و در دیگر بازار‌ها نیز شهروندان به دنبال خوشبختی می‌گشتند. خرید سرکلیدی به نیت خانه‌دار شدن، خرید عروسک به نیت بارداری و خرید حلقه به نیت ازدواج هم بخشی از تلاش‌های جامعه سنتی ایران در روز ۱۳ صفر بود. رویداد۲۴ این پدیده بی‌سابقه را مورد بررسی قرار داده است.
رئیس سابق اتحادیه طلا: شایعه ۱۳ صفر امسال بی سابقه بود
محمد کشتی آرای، رئیس سابق اتحادیه طلا و جواهر، معتقد است که منبع این شایعه مشخص نیست و پیش از آن هم هیچ سابقه‌ای نداشته است؛ او در این‌باره می‌گوید: «مشخص نیست منبع این شایعه و این ایده‌ی خرافی چیست. در سال‌های اخیر چنین اتفاقی سابقه نداشته است. ممکن است عده‌ای برای سودجویی چنین شایعه‌ای را درست کرده باشند.»
او می گوید: جامعه‌شناسان باید بررسی کنند که چرا اینقدر فضای مجازی و خرافات می‌تواند مردم را تحت تأثیر قرار دهد. این اتفاق تاکنون سابقه نداشته و در هیچ تاریخی ثبت نشده و باید مورد بررسی بیشتر قرار بگیرد. این شایعه باعث شد تقاضا بسیار زیادی در بازار طلا شکل بگیرد و حباب روی قیمت طلا و سکه ایجاد شود. از دوشنبه این تقاضا کاهش پیدا کرد و تأثیرات آن از بین رفته است.
او درباره میزان معاملات روز یکشنبه می‌گوید: «معاملات روز یکشنبه خیلی کلان نبود و بیشتر در قالب معاملات کوچک بود. بعد خبری این اتفاق بیشتر از میزان معاملات بود. از نظر عددی شاهد خرید‌های خیلی سنگین نبودیم. این تقاضای کوتاه، در حد خرید یک گرم و دوم گرم بود، اگرچه مجموع آنها هم زیاد می‌شود.»
کشتی آرای معتقد است که این اتفاق با یک ایده اقتصادی رخ داده و خرافات تنها بخش قابل رویت آن است. او در این‌باره می‌گوید: «برخی از رفتار‌های مردم در بازار طلا الزاماً خرافات هم نیست و باور‌های اجتماعی است. مثلاً عده‌ای در محرم خرید نمی‌کنند و معتقدند انرژی خوبی ندارد. این اتفاق با پیش زمینه ایده اقتصادی انجام شده و چندان هم مسأله خرافی در آن دخیل نبوده است.»
کمبود طلای زیر ۵ گرم در بازار روز یکشنبه اصفهان
برخی فعالان بازار طلا می گویند خریداران طلا به حدی در روز یکشنبه زیاد شده بودند که بازار‌ها نه تنها با موجود کمبود موجودی طلا‌های زیر ۵ گرم، بلکه با کاهش امنیت مغازه‌های خود نیز مواجه شدند.
امیدی، فعال حوزه طلا در اصفهان، معتقد است که بازار طلا در روز یکشنبه به یکباره غافلگیر شد و آمادگی لازم برای برخورد با آن حجم از مشتری وجود نداشت؛ او در این باره به رویداد۲۴می‌گوید: «جمعیت بسیاری از صبح به بازار مراجعه کردند که در ساعات اول باعث تعجب ما شد. کمی که گذشت متوجه شدیم این جمعیت به خاطر باور‌های خرافی‌شان به بازار مراجعه کرده‌اند. من از چند نفر که اطلاعات دینی خوبی داشتند هم سؤال کردم، اما آنها هم سند دقیقی برای این ادعا نداشتند. در نتیجه متوجه شدیم که با یک رفتار خرافی و احساسی مواجه هستیم.»
به گفته امیدی، مشتری‌ها عموماً طلا‌های زیر ۵ گرم در خواست می‌کردند و خیلی کم پیش می‌آمد که خانواده‌ای اقدام به خرید طلا سنگین کند. اگرچه برای طلافروش‌ها روز بدی نشد. مشکل دیگری که ما با خریداران داشتیم، نگرانی از بابت امنیت مغازه با وجود جمعیت بسیار بود. اگرچه پلیس همواره در این محدوده گشت می‌زند، اما آمادگی لازم برای خیلی از مسائل وجود نداشت.»
یک شهروند خریدار طلا: از اینستاگرام مطلع شدیم
سؤال از شهروندانی که روز یکشنبه ۱۳ صفر اقدام به خرید‌های مختلف کرده بودند، عمدتاً به یک جا ختم می‌شد؛ اینستاگرام است. شاید اگر از تمامی آنها نیز فرصت سؤال کردن پیدا می‌شد، هیچکس خبری از که یک سند تاریخی و دینی نداشت.
محمد که نخواست نام خانوادگی‌اش فاش شود، یکی از خریداران روز یکشنبه است. او درباره تجربه‌اش از خرید ۱۳ صفر می‌گوید: «ما از اینستاگرام متوجه این اتفاق شدیم و آنقدر تبلیغات آن وسیع بود که وقتی به آن نگاه می‌کنم، متوجه می‌شوم که شاید فریب خورده باشیم. البته ما هزینه سنگینی بابت این شایعه پرداخت نکردیم و دو سرکلیدی از خیابان شهدا و یک سکه یک گرمی خریداری کردیم. همسرم معتقد است که با نیت خانه دار شدن، این سرکلیدی می‌تواند ما را به خانه برساند.»
چه باید کرد؟
چنین اتفاقی تکرار خواهد شد و جامعه ایران کماکان تحت تأثیر تبلیغات و به دنبال چند ریال پول بیشتر، به خرافه روی خواهد آورد. برای شناخت این پدیده و مقابله با آن باید به دنبال پاسخ‌های روانشناختی و جامعه شناختی بود. هرچند احتمالا این اتفاق تنها ریشه خرافی نداشته و با دلایل اقتصادی کلید خورده اما ابعاد اجتماعی آن موضوع پژوهش‌های جامعه‌شناسان است.
