ویتامین C یکی از ویتامین‌های محلول در آب است که نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی، تولید کلاژن، ترمیم بافت‌ها و افزایش جذب آهن دارد. این ویتامین به دلیل خاصیت آنتی‌اکسیدانی خود از بدن در برابر آسیب‌های رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کند. اما مصرف بیش از حد آن می‌تواند عوارضی به همراه داشته باشد. در این مقاله، به بررسی اثرات منفی مصرف بیش از حد ویتامین C و میزان مجاز مصرف آن می‌پردازیم.
میزان مجاز مصرف ویتامین C
بدن انسان قادر به ذخیره ویتامین C نیست، بنابراین باید این ویتامین را روزانه از طریق مواد غذایی یا مکمل‌ها دریافت کرد. میزان توصیه‌شده برای مصرف روزانه ویتامین C به شرح زیر است:
- مردان بالغ: 90 میلی‌گرم در روز
- زنان بالغ: 75 میلی‌گرم در روز
- زنان باردار: 85 میلی‌گرم در روز
- زنان شیرده: 120 میلی‌گرم در روز
- کودکان و نوجوانان: 15 تا 75 میلی‌گرم بسته به سن
حداکثر میزان مجاز مصرف روزانه (UL) برای افراد بالغ 2000 میلی‌گرم است. مصرف بیش از این مقدار می‌تواند منجر به عوارض جانبی شود.
عوارض مصرف بیش از حد ویتامین سی
۱. مشکلات گوارشی
یکی از شایع‌ترین عوارض مصرف بیش از حد ویتامین C، مشکلات گوارشی است. از آنجایی که این ویتامین محلول در آب است و بدن مقدار اضافی آن را از طریق ادرار دفع می‌کند، مصرف بیش از حد آن باعث تحریک معده و دستگاه گوارش می‌شود. عوارض شامل:
- حالت تهوع
- اسهال
- گرفتگی معده
- نفخ و سوزش معده
افرادی که معده حساسی دارند یا به رفلاکس اسید معده مبتلا هستند، باید در مصرف مکمل‌های ویتامین C احتیاط کنند.
۲. افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه
مصرف زیاد ویتامین C می‌تواند سطح اگزالات در بدن را افزایش دهد. اگزالات ترکیبی است که می‌تواند با کلسیم ترکیب شده و منجر به تشکیل سنگ کلیه شود. تحقیقات نشان داده است که مصرف بیش از حد این ویتامین، به‌ویژه در افرادی که مستعد سنگ کلیه هستند، ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.
۳. افزایش سطح آهن در بدن
ویتامین C به افزایش جذب آهن کمک می‌کند. اگرچه این ویژگی برای افرادی که کمبود آهن دارند مفید است، اما در افرادی که میزان آهن بدنشان طبیعی است یا به بیماری‌هایی مانند هموکروماتوز (تجمع بیش از حد آهن در بدن) مبتلا هستند، می‌تواند منجر به مسمومیت با آهن و آسیب به اندام‌هایی مانند کبد و قلب شود.
۴. اختلال در جذب برخی داروها
ویتامین C ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد و اثر آن‌ها را کاهش دهد یا افزایش دهد. به‌عنوان مثال:
- مصرف بیش از حد ویتامین C می‌تواند تأثیر برخی داروهای شیمی‌درمانی را کاهش دهد.
- این ویتامین ممکن است جذب برخی داروهای ضدانعقاد خون مانند وارفارین را کاهش داده و خطر لخته شدن خون را افزایش دهد.
- مصرف دوز بالای ویتامین C همراه با آنتی‌بیوتیک‌های خاصی مانند تتراسایکلین می‌تواند اثر دارو را تغییر دهد.
۵. مشکلات پوستی
برخی افراد ممکن است به مصرف بیش از حد ویتامین C واکنش‌های آلرژیک نشان دهند که شامل علائم زیر است:
- قرمزی و خارش پوست
- التهاب و کهیر
- خشکی و پوسته‌پوسته شدن پوست
۶. ایجاد مشکلات خواب و بی‌قراری
مصرف بیش از حد ویتامین C، به‌ویژه در ساعات پایانی روز، ممکن است باعث بی‌خوابی، افزایش انرژی بیش از حد، سردرد و احساس بی‌قراری شود. این ویتامین در دوزهای بالا ممکن است باعث تحریک سیستم عصبی شود و چرخه خواب را مختل کند.
۷. افزایش خطر خونریزی
ویتامین C خاصیت رقیق‌کنندگی خون دارد و مصرف دوزهای بالای آن می‌تواند خطر خونریزی را در افراد مبتلا به بیماری‌های خونی یا افرادی که داروهای ضدانعقاد مصرف می‌کنند، افزایش دهد.
بیشتر بخوانید: بیماری های ناشی از کمبود ویتامین سی
چگونه از عوارض مصرف بیش از حد ویتامین C جلوگیری کنیم؟
- مقدار مجاز مصرف روزانه را رعایت کنید: از مکمل‌های ویتامین C فقط در صورت نیاز و با توصیه پزشک استفاده کنید.
- منابع طبیعی را در اولویت قرار دهید: به جای مصرف مکمل‌ها، سعی کنید ویتامین C مورد نیاز خود را از طریق میوه‌ها و سبزیجاتی مانند پرتقال، کیوی، فلفل دلمه‌ای، توت‌فرنگی و کلم بروکلی تأمین کنید.
- اگر مشکل کلیوی دارید، مراقب باشید: افراد مبتلا به سنگ کلیه یا مشکلات کلیوی باید از مصرف دوزهای بالای ویتامین C خودداری کنند.
- اگر دارو مصرف می‌کنید، با پزشک مشورت کنید: در صورت مصرف داروهای خاص، قبل از استفاده از مکمل ویتامین C با پزشک خود مشورت کنید.
جمع‌بندی
ویتامین C یک ماده مغذی ضروری است که به تقویت سیستم ایمنی، سلامت پوست و بهبود جذب آهن کمک می‌کند. با این حال، مصرف بیش از حد آن می‌تواند مشکلاتی مانند اختلالات گوارشی، سنگ کلیه، افزایش آهن خون، تداخل دارویی، مشکلات پوستی، بی‌خوابی و خطر خونریزی ایجاد کند. رعایت میزان مجاز مصرف و دریافت این ویتامین از منابع طبیعی بهترین راه برای بهره‌مندی از فواید آن بدون مواجهه با عوارض جانبی است.
سوالات متداول
۱. آیا مصرف بیش از حد ویتامین C می‌تواند سمی باشد؟
خیر، ویتامین C محلول در آب است و مقادیر اضافی آن معمولاً از طریق ادرار دفع می‌شود. اما مصرف بیش از ۲۰۰۰ میلی‌گرم در روز ممکن است عوارض جانبی ناخوشایندی مانند اسهال، تهوع و سنگ کلیه ایجاد کند.
۲. آیا ویتامین C باعث سنگ کلیه می‌شود؟
بله، مصرف بیش از حد ویتامین C می‌تواند سطح اگزالات را در بدن افزایش دهد که در برخی افراد منجر به تشکیل سنگ کلیه می‌شود.
۳. چه زمانی باید مصرف ویتامین C را متوقف کرد؟
اگر بعد از مصرف ویتامین C علائمی مانند درد معده، اسهال مکرر، تغییر رنگ ادرار یا حساسیت پوستی مشاهده کردید، باید مقدار مصرف را کاهش دهید و در صورت تداوم علائم با پزشک مشورت کنید.
