بحث تبدیل ایران به یک هاب استراتژیک و تأثیرگذار در حوزه انرژی خاورمیانه، همواره در محافل کارشناسی و تصمیم‌گیری‌های کلان کشور مطرح بوده است. بسیاری از تحلیلگران و متخصصان حوزه انرژی معتقدند که ایران به واسطه موقعیت جغرافیایی منحصر‌به‌فرد، منابع عظیم نفت و گاز و زیرساخت‌های بالقوه، پتانسیل بالایی برای ایفای نقشی کلیدی در بازار انرژی منطقه و جهان دارد. با این حال، سیاست‌های اجرایی دولت‌های مختلف و عدم بهره‌برداری بهینه از این ظرفیت‌ها، موجب از دست رفتن فرصت‌های طلایی در این حوزه شده است.
ایران با دارا بودن یکی از بزرگترین ذخایر گاز طبیعی و منابع گسترده نفتی، می‌توانست در دهه‌های گذشته به یک قطب بی‌رقیب در بازار جهانی انرژی تبدیل شود. اما نبود استراتژی منسجم، تحریم‌های بین‌المللی، ضعف دیپلماسی انرژی و کمبود سرمایه‌گذاری‌های خارجی، مانع از تحقق این هدف شده است. بسیاری از کشورهایی که ذخایری به مراتب کمتر از ایران دارند، توانسته‌اند با برنامه‌ریزی دقیق و دیپلماسی فعال، جایگاه خود را در بازار جهانی تثبیت کنند، در حالی که ایران با وجود مزایای طبیعی، هنوز نتوانسته است نقش تعیین‌کننده‌ای در این عرصه ایفا کند.
علاوه بر این، توسعه زیرساخت‌های صادرات انرژی، مانند خطوط انتقال گاز به اروپا و همسایگان منطقه‌ای، نیازمند تعاملات بین‌المللی و سرمایه‌گذاری‌های کلان است که تاکنون به دلایل مختلف محقق نشده است. کشورهای رقیب، مانند قطر و عربستان سعودی، از فرصت‌های موجود برای جذب سرمایه‌های خارجی و توسعه بازارهای خود نهایت بهره را برده‌اند، در حالی که ایران به دلیل برخی سیاست‌گذاری‌های ناکارآمد، نتوانسته است جایگاه شایسته خود را در این رقابت حفظ کند.
با این حال، کارشناسان معتقدند که با اتخاذ سیاست‌های صحیح، تقویت دیپلماسی انرژی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های داخلی، ایران همچنان می‌تواند در آینده‌ای نه چندان دور به یک مرکز مهم انرژی در منطقه تبدیل شود. اصلاح ساختارهای مدیریتی، توسعه روابط اقتصادی و همکاری‌های منطقه‌ای، جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید و ارتقای فناوری‌های تولید و انتقال انرژی، می‌تواند مسیر ایران را برای دستیابی به این هدف هموار کند.
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، در خصوص پتانسیل‌های ایران برای تبدیل شدن به هاب گازی منطقه و تأثیرات آن بر روابط اقتصادی و انرژی با کشورهای مختلف توضیحاتی ارائه داد.
ایران مسیر ترانزیتی مهم برای انتقال گاز روسیه می شود
علی اکبر رنجبرزاده، نماینده مردم اسدآباد در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در خصوص برنامه‌ها و ظرفیت‌های ایران برای تبدیل شدن به هاب گازی منطقه و زیرساخت‌های موجود در کشور گفت: “ایران از نظر زیرساخت‌های انتقال گاز، یکی از کشورهای پیشرو در منطقه است. ما شبکه‌ای از خطوط لوله گاز به طول ۴۰۰۰ کیلومتر داریم که هیچ کشوری چنین زیرساختی ندارد. این موضوع به ما این امکان را می‌دهد که در زمینه انتقال گاز به کشورهای مختلف به‌ویژه کشورهای همسایه و حتی فراتر از آن، نقش کلیدی ایفا کنیم.”
رنجبرزاده ادامه داد: “در تیرماه سال گذشته، توافقی میان ایران و کشورهای مختلف به امضا رسید که از طریق ایران، گاز روسیه به هند منتقل شود. این توافق نشان‌دهنده پتانسیل بالای ایران در زمینه تبدیل شدن به هاب گازی منطقه است. در واقع، ایران می‌تواند به‌عنوان یک مسیر ترانزیتی مهم برای انتقال گاز به کشورهای مختلف از جمله هند، چین و کشورهای اروپایی عمل کند.”
این نماینده مجلس شورای اسلامی همچنین به موقعیت جغرافیایی ایران و اهمیت آن در این زمینه اشاره کرد و گفت: “کشور ما از لحاظ جغرافیایی موقعیتی استثنایی دارد که می‌تواند کشورهای آسیای میانه را به کشورهای چین و اروپا متصل کند. این مزیت جغرافیایی، ایران را به یک نقطه اتصال قوی و ایمن برای انتقال انرژی تبدیل کرده است. همچنین، ایران می‌تواند به‌عنوان یک پل ارتباطی میان شرق و غرب عمل کند.”
رنجبرزاده در ادامه به ذخایر گازی ایران اشاره کرد و گفت: “ما در ایران منابع عظیم گازی داریم که می‌تواند به‌عنوان یک مزیت استراتژیک برای تبدیل ایران به هاب گازی منطقه عمل کند. به‌عنوان مثال، مخزن مشترک آرش که یکی از بزرگترین مخازن گازی جهان است، می‌تواند نقش مهمی در تأمین انرژی برای کشورهای مختلف ایفا کند.”
این نماینده مجلس دوازدهم افزود: “همه این ظرفیت‌ها و منابع، ایران را در موقعیتی قرار داده است که می‌تواند در آینده‌ای نزدیک به هاب گازی منطقه تبدیل شود. این فرصت‌ها نه‌تنها به‌عنوان تهدید، بلکه به‌عنوان یک فرصت قیمتی برای کشور ما در عرصه انرژی و اقتصاد مطرح است. با بهره‌برداری صحیح از این منابع، می‌توانیم نقش برجسته‌تری در تأمین انرژی منطقه و حتی جهان ایفا کنیم.”
رنجبرزاده در پایان با بیان اینکه ایران باید از این فرصت‌ها بهره‌برداری کند و افزود: “این ظرفیت‌ها به‌ویژه در شرایط کنونی که مشکلات اقتصادی و انرژی در سطح جهانی وجود دارد، می‌تواند به‌عنوان یک فرصت بزرگ برای ایران عمل کند. به فضل الهی، ما در آینده‌ای نه چندان دور شاهد تحقق این هدف خواهیم بود و ایران به هاب گازی منطقه تبدیل خواهد شد.”
