قیمت دلار این روزها دیگر فقط یک عدد روی تابلو صرافی نیست؛ به نمادی تبدیل شده برای حال و روز اقتصاد کشور. نوسانات آن، آینه‌ای است از بی‌ثباتی یا آرامش بازار، و حتی کوچک‌ترین تغییرش می‌تواند بر تصمیم‌گیری‌های میلیون‌ها نفر اثر بگذارد. برای برخی، دلار به یک دارایی امن تبدیل شده و برای برخی دیگر، نماد اضطراب و تردید درباره آینده. آنچه امروز در خیابان فردوسی یا سامانه‌های معاملاتی دیده می‌شود، در واقع بازتابی است از امید، ترس و پیش‌بینی‌هایی که مردم و بازار نسبت به فردا دارند.
در حالی که بازار ارز ایران در ماه‌های گذشته روزهای پرتلاطمی را پشت سر گذاشته، به‌نظر می‌رسد اکنون، در آستانه‌ی تحولات دیپلماتیک و اقتصادی جدید، فضای بازار در حال تغییر است. برخی منابع خبری، از جمله سخنگوی کانون صرافان ایران، طی روزهای اخیر از احتمال کاهش نرخ ارز در بازار آزاد خبر داده‌اند. اما این کاهش چه پشتوانه‌ای دارد؟ و آیا می‌توان به ادامه‌دار بودن آن امید بست؟
دلایل اعلام شده برای کاهش قیمت دلار
در گفت‌وگویی که یکی از مسئولان بازار ارز با خبرگزاری‌ها داشته، به چند عامل کلیدی در تغییر جهت بازار اشاره شده است:
افزایش عرضه ارز نیمایی و صرافی‌ها: بانک مرکزی در هفته‌های اخیر با تقویت عرضه ارز، به‌ویژه از طریق سامانه نیما و همچنین صرافی‌های مجاز، سعی در کنترل قیمت‌ها داشته است. بر اساس اعلام رسمی، میانگین حجم معاملات روزانه به طرز چشمگیری افزایش یافته است.
تعدیل انتظارات تورمی: یکی از محرک‌های اصلی افزایش نرخ ارز، انتظارات تورمی بالا بود. حالا با کاهش نرخ رشد نقدینگی و تثبیت نسبی در بازار کالا و خدمات، تحلیل‌گران معتقدند که انتظارات تورمی در حال کاهش است.
احتمال گشایش در روابط خارجی: مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا، و همچنین زمزمه‌هایی از توافق‌های جدید منطقه‌ای، باعث شده تا امیدواری به گشایش‌های اقتصادی تقویت شود. در چنین شرایطی، تقاضای سفته‌بازی برای ارز کاهش می‌یابد.
نقش روانی بازار در جهت‌دهی به قیمت دلار
بازار ارز در ایران بیش از آن‌که تابعی از عرضه و تقاضای واقعی باشد، متأثر از فضای روانی است. به عبارتی، اخبار، شایعات و تحلیل‌ها سهم بسیار بزرگی در تعیین جهت بازار دارند. اکنون که فضای رسانه‌ای در حال تغییر به سوی ثبات و حتی خوش‌بینی محتاطانه است، بسیاری از فعالان بازار ترجیح داده‌اند از موقعیت‌های خرید خارج شوند و به انتظار بنشینند.
یک صراف در میدان فردوسی تهران در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌گوید:
آیا کاهش قیمت دلار پایدار خواهد بود؟
این سوالی‌ست که ذهن بسیاری از مردم و فعالان بازار را به خود مشغول کرده است. پاسخ اما چندان ساده نیست. برای اینکه کاهش قیمت دلار ادامه‌دار باشد، چند شرط کلیدی باید فراهم شود:
ثبات در سیاست خارجی و جلوگیری از تنش‌های جدید
ادامه‌ی عرضه مؤثر ارز توسط بانک مرکزی
مدیریت صحیح بازار توسط دولت و جلوگیری از هجوم تقاضاهای هیجانی
مهار تورم و کنترل رشد نقدینگی در اقتصاد
در صورتی که این عوامل در کنار هم باقی بمانند، می‌توان به یک روند نزولی پایدار امید داشت. در غیر این‌صورت، کاهش اخیر ممکن است تنها یک نوسان موقتی باشد که در ادامه به رشد مجدد قیمت‌ها منجر شود.
تأثیر کاهش نرخ ارز بر اقتصاد خانوار و کسب‌وکار
کاهش نرخ دلار می‌تواند اثرات مثبت زیادی بر اقتصاد کلان و همچنین زندگی روزمره مردم داشته باشد. اول از همه، کاهش قیمت واردات منجر به تعدیل در قیمت کالاهای مصرفی می‌شود. بسیاری از کالاهای الکترونیکی، خودروهای خارجی و حتی داروهای وارداتی، مستقیماً از قیمت ارز تأثیر می‌پذیرند.
از طرفی، با کاهش نرخ دلار، هزینه‌های تولید بسیاری از کارخانه‌ها و بنگاه‌های اقتصادی که نیاز به مواد اولیه وارداتی دارند، پایین‌تر می‌آید و این می‌تواند به تثبیت یا کاهش قیمت تمام شده محصولات بینجامد.
اما همه چیز مثبت نیست
در حالی که بسیاری از خانوارها از کاهش نرخ ارز استقبال می‌کنند، برخی صادرکنندگان و شرکت‌های تولیدی که درآمد دلاری دارند، ممکن است با مشکل مواجه شوند. کاهش نرخ دلار می‌تواند سودآوری این بخش‌ها را کاهش داده و بر اشتغال نیز تأثیر بگذارد. از سوی دیگر، کاهش نرخ ارز باید همراه با اصلاحات ساختاری در نظام ارزی و مالی کشور باشد تا بتواند اثرات پایدار داشته باشد.
جمع‌بندی: آینده دلار در ایران چه خواهد بود؟
اگرچه نشانه‌هایی از کاهش نرخ ارز دیده می‌شود، اما واقعیت این است که بازار ارز ایران همواره با پیچیدگی‌های خاصی روبرو بوده است. تحولات سیاسی، رفتارهای سرمایه‌گذاران، تصمیمات بانک مرکزی، و حتی رویدادهای بین‌المللی همگی می‌توانند ظرف چند روز ورق را برگردانند.
اما اگر دولت بتواند از فرصت به‌وجود آمده برای تثبیت بازار، کنترل تورم و بهبود فضای روانی استفاده کند، می‌توان امیدوار بود که بازار ارز وارد فاز جدیدی از ثبات و تعادل شود.
