۰۰:۰۱ – ۰۲ فروردين ۱۴۰۴
نظام مالیاتی هر کشور یکی از مهم‌ترین ارکان تأمین مالی دولت و ابزاری کلیدی برای تحقق عدالت اقتصادی است. در بسیاری از کشورها، روش‌های سنتی مالیات‌ستانی چالش‌هایی مانند ناکارآمدی، افزایش فرار مالیاتی و فشار ناعادلانه بر مودیان قانون‌مدار را ایجاد می‌کند. به همین دلیل، هوشمندسازی نظام مالیاتی به‌عنوان یکی از اصلاحات اساسی مورد توجه قرار گرفته است. این تحول با تکیه بر داده‌های واقعی و فناوری‌های نوین، به شفافیت بیشتر، کاهش بروکراسی و افزایش کارآمدی در فرآیندهای مالیاتی کمک می‌کند. همچنین، پیش‌بینی‌پذیری درآمدهای مالیاتی را بهبود می‌بخشد و امکان برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای دولت و فعالان اقتصادی را فراهم می‌کند.
یکی از مهم‌ترین مزایای این تغییر، افزایش پیش‌بینی‌پذیری در فرآیند مالیاتی است. زمانی که مالیات بر اساس داده‌های واقعی و سیستم‌های هوشمند محاسبه شود، دولت می‌تواند با دقت بیشتری منابع مالی خود را مدیریت کند و کسب‌وکارها نیز از قبل هزینه‌های مالیاتی خود را برآورد کرده و بر اساس آن برنامه‌ریزی کنند. در سیستم‌های سنتی، عدم شفافیت در رسیدگی به پرونده‌های مالیاتی و تفاوت در نحوه محاسبه مالیات، باعث سردرگمی فعالان اقتصادی می‌شود. اما با اجرای نظام مالیاتی هوشمند، صاحبان مشاغل و شرکت‌ها می‌توانند با اطمینان بیشتری نسبت به برنامه‌ریزی مالی و سرمایه‌گذاری‌های خود اقدام کنند. این تغییر نه‌تنها باعث کاهش فشار بر مودیان قانون‌مدار می‌شود، بلکه اعتماد عمومی به نظام مالیاتی را افزایش می‌دهد و زمینه‌ای برای رشد اقتصادی پایدار فراهم می‌کند.
زهرا خدادادی، دبیر کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، از ضرورت این تحول، چالش‌های پیش رو و نتایجی که تاکنون حاصل شده است، خبر دادو گفت: شفافیت در بخش مالیات یکی از مهم‌ترین اقدامات در این حوزه به شمار می رود.
وی با اشاره به اینکه نظام مالیاتی سنتی همواره با چالش‌هایی از قبیل عدم شفافیت، فرار مالیاتی و نارضایتی مودیان همراه بوده است، تأکید می‌کند که گذار به یک سیستم هوشمند و داده‌محور، ضرورتی انکارناپذیر برای رشد اقتصادی کشور به شمار می‌رود.
وی اظهار داشت: در گذشته، مأموران مالیاتی ناگزیر بودند که اظهارنامه‌های مودیان را به‌صورت دستی بررسی کنند، فرایندی که علاوه بر احتمال خطای انسانی، راه را برای اعمال سلیقه‌های شخصی نیز باز می‌گذاشت. اما امروز، با اتکا به فناوری‌های نوین، داده‌های مالی و تراکنش‌های اقتصادی در سامانه‌های اطلاعاتی ثبت می‌شوند و محاسبه مالیات بر اساس داده‌های واقعی صورت می‌گیرد. این تحول، علاوه بر تسهیل فرآیند پرداخت مالیات، موجب کاهش فساد و افزایش اعتماد عمومی به نظام مالیاتی شده است.
وی معتقد است که یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این سیستم جدید، کاهش مراجعات حضوری به ادارات مالیاتی است. بیش از ۹۵ درصد مودیان مالیات بر عملکرد، توانسته‌اند اظهارنامه‌های خود را به‌صورت الکترونیکی ثبت کنند، بدون آنکه نیازی به حضور فیزیکی در سازمان امور مالیاتی داشته باشند.
وی اظهار داشت: این امر نه‌تنها از اتلاف وقت و هزینه جلوگیری کرده، بلکه میزان رسیدگی‌های دستی را به‌طرز قابل توجهی کاهش داده است. آمارها نشان می‌دهد که حسابرسی‌های حضوری برای مودیان حقوقی ۵۰ درصد و برای مودیان حقیقی کلان ۶۷ درصد کمتر شده است. این یعنی، نظام مالیاتی دارد از بررسی‌های گسترده و زمان‌بر، به سمت نظارت هوشمند و هدفمند حرکت می‌کند.
دبیر کمیسیون اقتصادی مجلس در ادامه به تغییر رویکرد ممیزان مالیاتی اشاره می‌کند. در سیستم سنتی، ممیزان بخش عمده‌ای از وقت خود را صرف رسیدگی به پرونده‌های متعدد می‌کردند، اما با هوشمندسازی نظام مالیاتی؛ تمرکز اصلی آنان بر شناسایی فراریان مالیاتی معطوف می‌شود. این تغییر، ضمن کاهش فشار بر مودیان خوش‌حساب، باعث شده تا افراد و شرکت‌هایی که سال‌ها از پرداخت مالیات فرار کرده‌اند، در دام نظارت‌های هوشمند گرفتار شوند. در نتیجه، عدالت مالیاتی به معنای واقعی کلمه محقق می‌شود و درآمدهای دولت از محل مالیات، به‌جای افزایش نرخ‌ها، از طریق جلوگیری از فرار مالیاتی تقویت می‌شود.
خدادادی خاطرنشان می‌کند: این اصلاحات، می‌تواند تأثیری جدی بر محیط کسب‌وکار کشور داشته باشد. زمانی که یک فعال اقتصادی بتواند بدون نگرانی از پیچیدگی‌های بوروکراتیک، مالیات خود را پرداخت کند، اعتماد او به نظام اقتصادی افزایش می‌یابد. کاهش بروکراسی اداری، حذف فرآیندهای زائد و ساده‌سازی مسیر پرداخت مالیات، موجب می‌شود که صاحبان کسب‌وکار بتوانند با اطمینان بیشتری به برنامه‌ریزی مالی خود بپردازند. در عین حال، کاهش مراجعات حضوری و حذف حسابرسی‌های سنتی، هزینه‌های اجرایی سازمان امور مالیاتی را نیز کاهش داده و کارآمدی این نهاد را افزایش می‌دهد.
اما آیا این تحولات به معنای پایان چالش‌های نظام مالیاتی کشور است؟ او در پاسخ می‌گوید که هر تحول بزرگی با موانعی همراه است. یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها، فرهنگ‌سازی و آموزش مودیان برای تطبیق با نظام جدید است. برخی کسب‌وکارها همچنان عادت دارند که از روش‌های سنتی برای ثبت و ارائه اطلاعات مالی استفاده کنند و این امر، فرآیند نظارت هوشمند را با دشواری‌هایی مواجه می‌کند. از این‌رو، دولت و مجلس باید در کنار توسعه زیرساخت‌های فنی، بر آموزش و آگاهی‌بخشی به مودیان نیز تمرکز کنند.
خدادادی این تحول را گامی مهم در مسیر عدالت اقتصادی می‌داند.
او تأکید می‌کند که مالیات نباید بر اساس سلیقه شخصی یا محاسبات غیرشفاف تعیین شود، بلکه باید به‌طور دقیق بر مبنای درآمد واقعی افراد و شرکت‌ها محاسبه گردد. با اجرای کامل نظام مالیاتی هوشمند، فشار بر مودیان قانون‌مدار کاهش یافته و در مقابل، فراریان مالیاتی در دام نظارت‌های دقیق‌تر گرفتار خواهند شد. این روند، علاوه بر افزایش درآمدهای دولت، موجب تقویت سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی به نظام مالیاتی خواهد شد، که در نهایت به رشد و توسعه اقتصادی کشور منجر می‌شود.
وی افزود: هوشمندسازی نظام مالیاتی، با نظارت دقیق و داده‌محور، شفافیت را افزایش می‌دهد و پیش‌بینی‌پذیری اقتصادی را ممکن می‌سازد.
