محققان طی کاوشی به رهبری باستان شناس مَرَت کاسِنوف، به یک کشف مهم دست یافتند. زمانی تصور می‌شد آتیروا مرز سرزمین سرمتی‌ها است، اما اکتشافات جدید نشان می‌دهند که این منطقه درواقع نزدیک مرکز آن‌ها بوده است.
اکنون بیش از ۱۰۰۰ اثر باستانی از گوردخمه‌های منطقه به دست آمده است و حدود ۱۰۰ مورد از آن‌ها زیورآلات طلا و جواهرات به سبک سرمتی و به شکل حیوانات است. کاسنوف در مورد آن‌ها گفت:«تصاویر شکارچیانی که در آن زمان در منطقه زندگی می‌کردند، مانند پلنگ، گراز وحشی و ببر، روی اشیای یافت شده قابل‌مشاهده است.»
این گروه همچنین بقایای انسان، سرامیک و دو کاسه چوبی کشف کردند که به‌نوبه خود یافته‌ای نادر بود، چراکه معمولاً چوب در گورها پوسیده می‌شود. آن‌ها همچنین دو سنگ سیاه‌رنگ با دسته‌های طلایی کشف کردند که احتمالاً برای آشکار کردن خلوص فلزاتی مانند طلا استفاده می‌شدند.
عشایر سرمتی
سرمتی‌های کوچ‌نشین تا حدود قرن پنجم قبل از میلاد بر مناطقی از اروپای شرقی و آسیای مرکزی تسلط داشتند. بعداً با گوت‌ها و سایر قبایل ژرمنی که پس از سقوط امپراتوری روم غربی در قرن پنجم در سرزمین‌های امپراتوری روم غربی ساکن شدند، متحد شدند و گاها به‌عنوان سواره‌نظام برای امپراتوری بیزانس (که امپراتوری روم شرقی نیز نامیده می‌شود) می‌جنگیدند.
[توضیح خبرآنلاین: برخی می‌گویند سرمتی‌ها، گروهی از مردمان ایرانی‌تبار و تیره‌ای از سکاها بودند که در تاریخ کهن ایران هم از آن‌ها به‌عنوان تبار سلم (سرم)، یکی از سه پسر فریدون یادشده است.]
گور دخمه‌ها
بسیاری از یافته‌ها در حفاری‌های سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ در تپه گور «Karabau-۲» در منطقه آتیراو به‌دست‌آمده‌اند. چنین گور دخمه‌هایی در اروپای شرقی به‌عنوان «کورگان» شناخته می‌شوند، که از واژه‌ای ترکی برای «تپه» که در بسیاری از زبان‌های اسلاوی هم وجود دارد، به کار گرفته‌شده است.
قله منطقه کورگان Karabau-۲ در حدود ۱۰ فوت (۳ متر) ارتفاع دارد و یک تپه مدور با قطر حدود ۲۳۰ فوت (۷۰ متر) تشکیل می‌دهد. در بیانیه آمده است که باستان شناسان تشخیص دادند که از آن برای حداقل ۹ تدفین فردی استفاده‌شده است که تنها دو مورد از آن‌ها توسط غارتگران غارت‌شده است.
باستان‌شناسان همچنین دو گوردخمه دیگر را در چند مایل دورتر حفاری کردند که در هرکدام بین ۱۰ تا ۱۵ گور وجود داشت که در آن‌ها سلاح‌های آهنی و برنزی و همچنین جواهرات، وسایل خانه و نقاشی نقره‌ای به وجود داشت که نشان‌دهنده یک آنتلوپ سایگا و یک گرگ بود. یک قبر همچنین حاوی یک دستبند طلا به وزن ۱۳ اونس (۳۷۰ گرم) بود.
ارزش بالای این آثار نشان می‌دهد که این گورها محل دفن افراد ثروتمند یا حتی سلطنتی سرمتی‌ها بوده است.
