وقتی نوآوری در فناوری به جایی می‌رسد که از زایش جهانی جدید خبر می‌دهد، جان‌ها می‌آشوبد از چیستی جهانی که در راه است. پس پیش‌بینی‌هایی ظهور می‌کنند برای پاسخ به این آشوب که طیفی هستند از آنها که می‌گویند فناوری نوظهور زود نابود می‌شود تا آنها که برآن‌اند جهانی دیگر متولد می‌شود و از نو آدمی.
فناوری هوش مصنوعی از این منظر دغدغه امروز است و کنفرانس «هوش مصنوعی، علم و جامعه» در پاریس گردهمایی جهانی‌یی شد برای گفتوگو درباره تاثیرات هوش مصنوعی بر جامعه و جهان علم و در آن از 100 کشور جهان شرکت کردند. از بالاترین سطوح مثل معاون رییس جمهور آمریکا، نخست وزیر هند، معاون نخست وزیر چین و … تا سطح کارشناسی.
هدف آن تسهیل یک گفت‌و‌گوی چند جانبه بود بین مهندسان و مدیران شرکت‌هایی که همه دغدغه‌شان رشد بیشتر فناوری است با سیاست‌گذارانی که دغدغه «مسایل عمومی» دارند و همچنین اهل علم که با مرزهای تازه‌ای مواجه‌اند تا سیاست‌مداران برای همکاری‌ها و رقابت بر سر منابع جدید قدرت.
گفت‌و‌گویی میان سه حوزه متفاوت: غول های فناوری که تنها تقلای رشد بیشتر دارند، جامعۀ مدنی که جایی برای مصالح عمومی است و سیاست‌مداران که بر مبنای ملاحظات قدرت و داشتن دست برتر در رقابت تصمیم می‌گیرند.
این اما اولین کنفرانس جهانی با دغدغۀ هوش مصنوعی نبود. اولین 2023 بود در انگلستان و سال پیش کرۀ جنوبی میزبان بود تا عمدتاً گفتوگو در مخاطرات هوش مصنوعی برای صنعت، سیاست و زندگی بشر موضوع هم‌اندیشی‌ها باشد. امسال در کنفرانس پاریس اما بر خلاف دو کنفرانس گذشته، مخاطرات، رنگ غالب نبود و کوشیده شد تا نگرانی‌ها بخش جنبی ماجرا باشد و تمرکز بیشتر بر گشایش‌ها و فرصت‌ها باشد.
ارباب سیاست و اصحاب صنعت تا علمای علوم از پایه تا میان‌رشته‌ای‌های نوظهور، همه جمع شدند تا دغدغه‌هایشان را بگویند: اینکه چگونه می‌توان از مقررات دست‌وپا گیر کم کرد و بر سرعت توسعه فناوری افزود، کاربردهای این توسعه در زیست‌شناسی، فیزیک، اقتصاد و … چیست تا بهتر و بیشتر از این فناوری در پزشکی، داروسازی، رباتیک، پردازش زبان طبیعی یا بینایی کامپیوتر، مدیریت صنعت حمل و نقل و … بهره برد.
اگر تاکنون هوش مصنوعی صرفاً موضوع مطالعه شرکت‌های فناوری بوده حالا این کنفرانس برای دعوت از علوم اجتماعی هم بود تا آنها هم بیشتر وارد گود شوند و در مورد پیامدهای مختلف ناخواسته و خواستنی هوش مصنوعی بر جامعه بیندیشند، چیزی که بی‌تردید یک همکاری بین رشته‌ای و البته بین‌المللی را می‌طلبد.
یکی از دغدغه‌های علمی این کنفرانس این بود که پروژه‌های پژوهشی به سختی قابل ارائه در نشریه های علمی با موازین امروز است و سخن از این رفت که رویکردی بازتر و کم‌مرزتر باید مورد توجه قرار گیرد.
امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه، از سرمایه‌گذاری حدود 112 میلیارد دلاری در توسعه هوش مصنوعی از سوی بخش خصوصی فرانسه سخن گفت و طرح‌های توسعه و برنامه‌های همکاری را توضیح داد که نشان دهنده عزم فرانسه برای ورود به عرصه رقابت با بزرگان جهان فناوری‌های جدید یعنی آمریکا و چین است. شاید برای ما ایرانیان جالب باشد که یکی از کشورهای سرمایه‌گذار در این طرح هایی که مکرون از آن سخن گفت امارات متحده عربی است.
به‌هرحال، مکرون همچنین بر لزوم مقررات‌زدایی در اتحادیه اروپا برای تسهیل توسعه هوش مصنوعی تاکید کرد. ویرکونن، مسئول ارشد دیجیتال اتحادیه اروپا نیز از بازنگری و اصلاح قوانین و «مقررات زدایی برای تسهیل رقابت» سخن گفت. مقامات اتحادیه اروپا از سوی فعالان فناوری هوش مصنوعی برای مقررات زدایی در فشار بوده‌اند؛ مثل ساندارپیچای، مدیرعامل آلفابت، که در این کنفرانس تاکید کرد «بهره‌وری در اروپا به استفاده از این فناوری وابسته است.»
اتحادیه اروپا سال گذشته قوانینی برای هوش مصنوعی وضع کرده بود که فعالان این حوزه را خوش نیامد. در دهه گذشته نیز اتحادیه اروپا در مورد به اصطلاح داده و حریم خصوصی و نحوه فعالیت رسانه های اجتماعی قوانین سخت‌گیرانه‌ای وضع کرده بود. البته ترامپ نیز در این تصمیم به بازنگری بی‌تاثیر نبود، چراکه او محدودیت‌های توسعه هوش مصنوعی که در دولت بایدن وضع شده بود را در ابتدای کارش لغو کرد.
غافل‌گیری «دیپ سیک» چینی هم خود را به کنفرانس تحمیل کرده بود. برخی مدیران شرکت‌های فناوری آنرا امید تازه‌ای می‌دانستند برای شرکت‌های هوش مصنوعی کوچکتر در اروپا که خود را در برابر هیبت و هیمنه امریکا از این رقابت کنار کشیده بودند. کلمنت دلانگ، یکی از این مدیران گفت: «دیپ سیک نشان داده است که همه کشورها می‌توانند بخشی از هوش مصنوعی باشند، چیزی که قبلاً بدیهی نبود … اکنون، کل جهان در حال تلاش برای جبران عقب‌ماندگی است.»
آمودی و آلتمن از مدیران مطرح شرکت‌های پیشرو این حوزه، در این کنفرانس گفتند که سیستم هوش مصنوعی که با توانایی‌های انسان همسان باشد در کمتر از 5 سال آینده محقق خواهد شد. چیزی که از نگرانی‌های جدی بسیاری است.
اگرچه به عمد در این کنفرانس می‌خواستند که جنبه‌های مثبت و دستاوردها و تسهیل برای توسعه فناوری را موضوع بحث کنند و یکی از دستیاران رییس جمهور مکرون هم در روز افتتاحیه «ترس‌های اغراق آمیز» را نکوهش کرد. اما با این همه، صداهای منتقد و معترض به آغوش‌های گشوده به توسعه هوش مصنوعی وجود داشت.
برخی نگران بودند که این سیاست‌های باز به بازار کار ضربه می‌زند و افراد زیادی را بیکار می‌کند.
آنها برآنند که با این هیجان نمی توان همراه شد که توسعه هوش مصنوعی همسان با انسان جهانی برمی سازد سراسر خیر و خوبی چراکه این خیال شیرین با واقعیت ارزش‌های حاکم، و عرف‌های نهادینه شده و نهادهای جا افتاده نمی خواند. آنها از لزوم «چارچوب‌هایی برای نوآوری» و «تلاش برای هوش مصنوعی ایمن» سخن گفتند.
راستی جای ایران ما در این قبیل گفتگوهای جهانی کجاست؟ سهم ایران ما با این همه ذخایر و منابع در سرمایه‌گذاری برای فناوری‌های نوظهور کجاست؟
