کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ یکی از وقایع مهم در تاریخ معاصر ایران به شمار می‌رود. در این کودتا، تیپ همدان با ۲۵۰۰ قزاق به فرماندهی رضاخان از غرب به تهران حمله کرد و مراکز مهم شهر را به تصرف درآورد.
این کودتا منجر به سرنگونی دولت سپهدار رشتی و نخست‌وزیری سیدضیاءالدین طباطبایی با فرمان احمد شاه قاجار شد که کمی بعد به فروپاشی سلسله قاجار و آغاز حکومت پهلوی با حمایت بریتانیا انجامید.
درباره دلایل وقوع کودتا تحلیل‌های بسیاری مطرح شده که مهمترین آنها از این قرار است:
خطر نفوذ ارتش سرخ: یکی از دلایل اصلی کودتا، جلوگیری از نفوذ ارتش سرخ به ایران بود.
ضعف دولت مرکزی: ضعف شدید دولت مرکزی در دوره قاجار، زمینه را برای تسلط قدرت‌های خارجی فراهم کرده بود.
نقش انگلیس: دولت انگلیس با اجرای این کودتا به دنبال اهداف استراتژیک خود بود و با تاسیس سلسله پهلوی، اهداف خود را نهایی و تثبیت کرد. انگلیس‌ها قصد داشتند ارتشی را که از شمال ایران بیرون کشیده بود در بغداد و جنوب ایران مستقر کند. همچنین انگلیسی‌ها مایل بودند جریان روشنفکری غرب‌گرا که الگوی توسعه‌اش مدرنیزاسیون غربی بود، در ایران به قدرت برسد.
با وقوع کودتای سوم اسفند، موازنه قدرتی که در دوره قاجار میان روسیه و انگلیس وجود داشت، از بین رفت و ایران عملاً تحت تسلط انگلیس قرار گرفت. این کودتا وابستگی سیاسی و اقتصادی ایران را به غرب افزایش داد و رضاخان به بازوی پرتوان انگلیسی‌ها در ایران تبدیل شد.
حالا ۱۰۴ سال پس از این کودتا، نوه رضاشاه پهلوی در آرزوی یک مداخله خارجی دیگر با محوریت حمله نظامی اسرائیل برای بازگشت پهلوی به ایران است. او باوجود تکذیب های قبلی، حالا به وضوح حامی حمله نظامی به کشور شده و می پندارد، همان الگوی مداخله خارجی می تواند او را مانند پدربزرگش بر تخت سلطنت بنشاند.
ریشه شناسی جریان‌پهلوی نشان می دهد که آنها به دلیل عدم محبوبیت مردمی همواره چشم به بیرون از مرزها داشته‌اند و این همان توهمی است که باعث اخراج هردو پادشاه پهلوی از کشور شده است.
