برخلاف تعریفی که معمولاً از نوسانات مثبت جذاب بازار کریپتو به میان می‌آید، در این بازار کم حمام خون هم ندیده‌ایم. هر چند سقوط ارزهای دیجیتال ممکن است به مذاق خیلی از کاربران خوش نیاید، این حقیقت بازار است. از سقوط بیت کوین ۶۹ هزار دلاری به ۱۵ هزار دلار گرفته تا نابودی ارز دیجیتال لونا (LUNA) با قیمت ۱۱۶ دلار، همگی در همین چند سال کوتاه عمر بازار رخ داده‌اند.
همیشه در پس صعودهای بیشتر، سقوط‌های ویران‌کننده‌تر کمین می‌کند. درس‌گرفتن از سقوط‌ها یکی از مهم‌ترین نکات برای رسیدن به قله‌هاست. در این مقاله با ما همراه باشید تا سقوط های بزرگ در بازار ارزهای دیجیتال را با هم بررسی کنیم.
سقوط ارزهای دیجیتال؛ چرا و چگونه؟
استفاده از کلمه سقوط برای تعریف بحران‌های مالی در بازار ارزهای دیجیتال همیشه یک معنی یکسان ندارد. دقیقاً این چرا و چگونه بودن این سقوط‌هاست که وجه تمایز اصلی میان آنها می‌شود. افت ۵۰ درصدی قیمت یک توکن در بازار سقوط تعریف می‌شود و نابودی کامل یک ارز دیجیتال را هم با همین اصطلاح تعریف می‌کنند.
سقوط قیمت ارزهای دیجیتال می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. گاهی اوقات، این سقوط‌ها به‌دلیل اخبار و اتفاقات بازار هستند و گاهی اوقات هم به‌دلیل شیطنت‌های از پیش برنامه‌ریزی شده.
برای مثال، سقوط شبکه بیت‌کانکت (Bitconnect) یک شیطنت از پیش برنامه‌ریزی شده بود. این سقوط باعث شد که سرمایه‌گذاران زیادی ضرر کنند و هنوز هم خسارات آن جبران نشده است.
در مقابل، سقوط قیمت بیت کوین از ۶۹ هزار دلار به ۱۵ هزار دلار در سال به‌دلیل شرایط موجود در بازار بود. در آن زمان، عواملی مانند افزایش نرخ بهره در ایالات متحده و رکود اقتصادی در جهان، باعث کاهش ارزش ارزهای دیجیتال شدند.
کلاهبرداری در بازار ارزهای دیجیتال به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. فقدان هیچ‌گونه نظارت بر عملکرد ارزهای دیجیتال باعث شده تا حتی شاهد ابتکارات جدیدی از کلاهبرداری در آن باشیم. از روی کار آمدن پروژه‌های کلاهبرداری و اسکم گرفته تا راگ‌پول (Rug Pull)، همگی می‌توانند دلیل سقوط ارز دیجیتال باشند.
بزرگترین سقوط ارزهای دیجیتال از ابتدا تاکنون
از زمان پیدایش بازار ارزهای دیجیتال و معرفی بیت کوین در سال ۲۰۰۹ تاکنون، پروژه‌های شکست خورده مختلفی در این بازار خود را نشان داده‌اند. توکن‌هایی که با جمع‌کردن کاربران و سرمایه زیاد، مانند یک سیاه‌چاله همه آنها را بلعیده و حالا در زباله‌دان بازار ارزهای دیجیتال هستند.
در کنار این سیاه‌چاله‌ها، ارزهای دیجیتال قدرتمندی هم هستند که با وجود سقوط‌های بازار، همچنان به کار خود ادامه داده و خبری از نابودی آنها نیست. اگر بخواهیم بزرگترین سقوط های تاریخ ارزهای دیجیتال را لیست کنیم، احتمالاً موارد زیر بیشتر به چشم می‌خورند:
- سقوط بیت کوین از ۱,۱۲۷ دلار به ۳۶۰ دلار
- سقوط بیت کوین از ۱۹,۶۶۵ دلار به ۶,۸۵۲ دلار
- فروپاشی بیت‌کانکت
- سقوط بیت کوین از ۶۹,۰۰۰ دلار به ۱۹,۰۰۰ دلار
- فروپاشی پروژه ترا
- فاجعه FTX
| ارز دیجیتال | تاریخ | قیمت قبل | قیمت بعد | دلیل |
|---|---|---|---|---|
| بیت کوین (کل بازار) | نوامبر ۲۰۲۱ تا ژوئن ۲۰۲۲ | ۶۹،۰۴۴ دلار | ۱۹،۰۴۷ دلار | فروش شدید |
| بیت کوین (کل بازار) | دسامبر ۲۰۱۷ تا فوریه ۲۰۱۸ | ۱۹،۶۶۵ دلار | ۶،۸۵۲ دلار | فروش شدید |
| ترا (لونا) | می ۲۰۲۲ | ۱۱۶ دلار | ۰.۰۰۰۱ دلار | دیپِگ‌شدن UST |
| بیت کوین | فوریه ۲۰۱۴ | ۱،۱۲۷ دلار | ۳۶۰ دلار | هک‌شدن صرافی Mt.Gox |
| بیت کانکت | ژانویه ۲۰۱۸ | ۵۰۹ دلار | ۸ دلار | نابودی بیت کانکت |
| اف‌تی‌تی | نوامبر ۲۰۲۲ | ۲۲ دلار | ۰.۸۷ دلار | نابودی صرافی اف‌تی‌ایکس |
بازار ارز دیجیتال همیشه مملوء از چالش‌ها و بحران‌های مالی بوده و هر طوفانی توانسته این بازار را به سمت‌وسویی ببرد. برای در امان ماندن از چنین آسیب‌هایی در ادامه، هرکدام از این سقوط‌ها را جراحی خواهیم کرد تا با علل آنها بیشتر آشنا شوید.
۱- سقوط بیت کوین از ۱،۱۲۷ دلار تا ۳۶۰ دلار
برای معرفی یکی از بزرگترین سقوط های ارزهای دیجیتال به سال ۲۰۱۴ سفر می‌کنیم، جایی که هنوز تب‌وتاب بازار کریپتوکارنسی مانند امروز نبود. احتمالاً بسیاری از شما در سال ۲۰۱۴ حتی شناخت اولیه نسبت به بازار ارزهای دیجیتال و بیت کوین نداشتید، و به‌احتمال خیلی بیشتر به خرید بیت کوین فکر نمی‌کردید.
سرمایه‌گذاری در این بازار هنوز گسترده نشده و اکثر دلال‌ها و افراد سودجو بودند که از طریق سایت‌های مختلف و از بی‌اطلاعی کاربران در سرتاسر دنیا، برای رسیدن به سودهای کلان اقدام می‌کردند.
هکرها هم در سال‌های ۲۰۱۴ از بی‌تجربگی بسیاری از شرکت‌های توسعه‌دهنده ارزهای دیجیتال سوءاستفاده کرده و بارها و بارها اخبار مربوط به هک‌شدن شبکه‌های مختلف به گوش می‌رسید. بیت کوینی که از سال ۲۰۱۳ یک روند صعودی عالی را آغاز و قیمت ۱۰۰۰ دلار را نیز پشت سر گذاشته بود، احتمال این قبیل کلاهبرداری‌ها را با خود بالا برده بود.
صرافی Mt.Gox به‌عنوان بزرگترین صرافی ارز دیجیتال در آن سال، مأموریت مدیریت ۷۰ درصد از حجم معاملات بیت کوین را به عهده داشت. تصور کنید که هر اختلال و خرابکاری در شبکه Mt.Gox چقدر می‌توانست روی بیت کوین و بازار ارزهای دیجیتال تأثیر داشته باشد. اتفاقی که البته رخ داد.
در فوریه ۲۰۱۴ بود که Mt.Gox متوجه هک‌های گسترده و از بین‌رفتن دارایی کاربران خود شد. ۷۴۰ هزار بیت کوین به سرقت رفته و ۶ درصد از کل بیت کوین‌های در گردش در آن زمان، در اختیار هکرها قرار گرفته بود.
صرافی Mt.Gox از عهده تأمین ۴۶۰ میلیون دلار سرمایه کاربران برنیامد و شوک بزرگ به وجود آمده، قیمت بیت کوین را از ۱،۱۲۷ دلار تا ۳۶۰ دلار کاهش داد. در بالاترین سقف قیمتی تاکنون، ارزش بیت کوین‌های به سرقت رفته به بیش از ۵۰ میلیارد دلار هم می‌رسد و هنوز هم Mt.Gox موفق به بازپرداخت سرمایه‌های از دست رفته نشده است.
صرافی Mt.Gox نتوانست ۴۶۰ میلیون دلار سرمایه کاربران را تأمین کند. این شوک بزرگ باعث کاهش قیمت بیت کوین از ۱،۱۲۷ دلار به ۳۶۰ دلار شد. ارزش بیت کوین‌های به سرقت رفته در بالاترین سقف قیمتی به بیش از ۵۰ میلیارد دلار می‌رسد. لازم به ذکر است که Mt.Gox هنوز هم موفق به بازپرداخت سرمایه‌های از دست رفته نشده است.
۲- سقوط بیت کوین از ۱۹،۶۶۵ دلار تا ۶،۸۵۲ دلار
سفر بیت کوین از سال ۲۰۰۹ آغاز و به سال ۲۰۱۸ رسیده بود. درست یک سال قبل‌تر شاهد رشدهای انفجاری در بازار نیز بودیم و بیت کوین یک رالی صعودی عجیب‌وغریب را طی کرده بود. صعودهایی که حداقل در آن بازه زمانی برای کاربران عجیب به نظر می‌رسید و همه صحبت از حباب می‌کردند. کمتر کسی را پیدا می‌کردید که در آن زمان ایده‌ای جز حباب را برای بیت کوین مطرح نماید.
زمستان مالی که در سال ۲۰۱۸ رقم خورد، ناگهان قیمت بیت کوین را تا ۷۰ درصد کاهش داد و به ۶،۸۵۲ دلار رساند. اتریوم و سایر آلت کوین‌ها هم از این ریزش در امان نبودند. البته خبر خیلی خاصی جز ترس معامله‌گران از رشدهای بسیار زیاد و خارج‌شدن سرمایه‌گذاران بزرگ از بازار، دلیل این ریزش‌ها نبود. اتفاقی که ممکن است در آینده هم رخ دهد.
۳- فروپاشی بیت‌کانکت
سومین سقوط ارزهای دیجیتال هم در سال ۲۰۱۸ رقم خورد. جایی که یک پلتفرم با ادعای بسیار عجیب‌وغریبی سرمایه هنگفتی را جمع کرده و نابودی آن باعث از بین رفتن سرمایه‌های زیادی شد.
همه‌چیز بیت‌کانکت شبیه طرح پانزی است ولی در آن زمان چشم همه سرمایه‌گذاران به سود ۴۰ درصدی در هر ماه معطوف بود و حتی تمام تذکرات مبنی بر پانزی‌بودن بیت‌کانکت نیز مورد توجه قرار نمی‌گرفت.
موضوع از این قرار بود که بیت کانکت به‌عنوان یک پلتفرم غیرمتمرکز، وعده رسیدن به سود ۴۰ درصدی برای سهام‌گذاری بیت کوین در پلتفرم خود را به کاربران داده بود و سود حاصل از این سرمایه‌گذاری با توکن BCC پرداخت می‌شد. همین جذابیت بالا سیل عظیمی از سرمایه‌ها را به سمت آن چرخاند. تا جایی که بیت‌کانکت با سرمایه کاربران جدید، سود سرمایه‌گذاران قبلی را می‌داد.
این ورود سرمایه عجیب‌وغریب به بیت‌کانکت باعث شد تا ارزش توکن بومی آن با رشد زیادی روبه‌رو شود. سپس در سال ۲۰۱۸ با ترکیدن حباب این ارز دیجیتال شاهد ریزش قیمت آن از ۵۰۹ به ۸ دلار بودیم. کم‌کم خبری از بیت‌کانکت به عنوان یک ارز دیجیتال معتبر هم نبود. از خاکستر آن پروژه در حال حاضر چیزی جز چند میم در بازار باقی نمانده است.
فروپاشی بیت‌کانکت از آنجا آغاز شد که فشارهای سازمان‌های امنیتی از این پلتفرم برای ارائه سودهای غیرمعقول بالا گرفته بود. تمام دارایی کاربران در این اتفاق در یک چشم‌به‌هم‌زدن از بین رفت و هنوز هم آثار آن برای سرمایه‌گذاران باقی مانده است.
۴- سقوط بیت کوین از ۶۹،۰۰۰ دلار تا ۱۹،۰۰۰ دلار
یکی از بزرگترین سقوط‌های بازار ارزهای دیجیتال مربوط به ریزش قیمت بیت کوین از سقف تاریخی خود (۶۹،۰۰۰ دلار) به ۱۹،۰۰۰ دلار و حتی پایین‌تر است. ریزشی که از نوامبر ۲۰۲۱ آغاز شد و بعد از یک سال شاهد افت ۷۰ درصدی قیمت بیت کوین در آن بودیم.
بیت کوین ۶۹،۰۰۰ دلاری به‌جای اینکه کاربران را به سمت ترس ببرد، تبدیل به یک افسانه بر سر زبان‌ها شد. همه درباره بیت کوین ۱۰۰ هزار دلاری و حتی ۱ میلیون دلاری صحبت می‌کردند و قیمت‌های ۶۹ هزار دلاری برای آن چندان جذاب به نظر نمی‌رسید. در حالی که بیت کوین در یک رالی صعودی بزرگ به این قیمت رسیده و انتظار یک اصلاح قیمتی در آن می‌رفت.
در آن زمان ارزش بازار ارزهای دیجیتال ۳ تریلیون دلار بود و بعد از این ریزش به زیر یک تریلیون دلار رسید. این ریزش شدید به‌عنوان شوک بزرگی برای بازار ارزهای دیجیتال محسوب می‌شد و بعد از گذشت نزدیک به دو سال هنوز هم این ارزش بازار بازنگشته است.
۵- فروپاشی پروژه ترا
نمی‌توانیم درباره سقوط ارزهای دیجیتال صحبت کرده و حرفی از شبکه ترا به میان نیاوریم. ارز دیجیتالی که امیدهای زیادی به آن بود و هر روز هم به تعداد سرمایه‌گذاران آن اضافه می‌شد، اما ناگهان همه چیز مثل آوار خراب شد.
در سال ۲۰۲۲ یکی از بزرگترین استیبل کوین‌های دنیا که سال‌ها از فعالیت آن می‌گذشت، سقوط کرد. بازار با شوک بزرگی روبه‌رو بود. از یک طرف استیبل کوینی که قرار بود محافظ ارزش دارایی کاربران باشد، از دست رفته بود و از طرف دیگر ارز دیجیتال لونا نیز با سرعت زیاد مسیر سقوط را طی می‌کرد.
ترالبز تصمیم گرفت تا تمام سرمایه ۳۵ میلیارد دلاری خود را برای برگرداندن استیبل کوین ترا به کار ببندند. اما این موضوع هم افاقه نکرد و یکی از بزرگترین سقوط‌ها را در بازار ارزهای دیجیتال شاهد بودیم. اگرچه تا قبل از پدیده لونا سقوط‌های مختلفی را در بازار ارزهای دیجیتال دیدیم، تا آن زمان هرگز چنین ریزش استیبل کوینی را شاهد نبودیم.
در یک لحظه، هم استیبل کوین ترا و هم توکن بومی ترا با ۴۵ میلیارد دلار سرمایه کاربران نابود شد. تری اروز کپیتال (3AC)، یکی از بزرگترین صندوق‌های تأمین ارزهای دیجیتال، اعلام ورشکستگی کرد و بیش از ۲.۸ میلیارد دلار از دارایی کاربران نیز در این صندوق از بین رفت.
دومینوی ورشکستگی‌ها همچنان ادامه داشت. در قدم بعدی نوبت به صندوق وام ارز دیجیتال سلسیوس (Celsius) رسید تا با کسری ۱.۹ میلیارد دلاری اعلام ورشکستگی نماید. از بین رفتن بیش از ۵۰۰ میلیارد دلار دارایی در استیبل کوین ترا صدمات بسیار گسترده‌ای در بازار ایجاد کرد و آسیب‌های مالی تنها به سرمایه‌گذاران مستقیم ترا نیز مربوط نبود.
۶- فاجعه FTX
یکی دیگر از فجایع بزرگی که بازار ارزهای دیجیتال شاهد بوده، فاجعه بزرگ صرافی FTX بود. در سال ۲۰۲۲ این صرافی به‌عنوان یکی از بزرگترین صرافی‌های جهان شناخته می‌شد و حجم قابل توجهی از معاملات روی آن بود؛ تا اینکه شاهد چالش‌هایی میان ژانگ پنگ ژائو (CZ)، مدیرعامل بایننس و سم بنکمن فرید (Sam Bankman-Fried)، مدیر عامل FTX بودیم.
موضوع از اینجا آغاز شد که مدیرعامل بایننس سهام خود در صرافی FTX را به سم بنکمن فرید واگذار و بخش قابل‌توجهی از ارزش سهام خود را با توکن بومی این صرافی یعنی FTT دریافت کرد.
در نوامبر ۲۰۲۲ طبق گزارش منتشر شده از سوی کوین‌دسک (CoinDesk)، کاشف به عمل آمد که صندوق پوشش ریسک تحت مدیریت سم بنکمن فرید موسوم به آلامدا ریسرچ (Alameda Research) حجمی غیرعادی از توکن‌های FTT را دارد؛ گزارشی که واکنش‌های ژائو را به دنبال داشت و باعث شد تا وی تمام توکن‌های خود را به فروش برساند. این اتفاق ترس بسیار بزرگی در جامعه FTX ایجاد کرد و باعث شد تا در عرض ۳ روز حجم فروش ۶ میلیارد دلاری به ثبت برسد.
این حجم بالای فروش، صرافی FTX را با چالش روبه‌رو کرد و توکن بومی آن افت قیمتی عظیمی داشت و از ۸۵ دلار به زیر ۱ دلار رسید. در پی آن، دو شرکت وام‌دهی جنسیس تریدینگ (Genesis Trading) و بلاکفای (BlockFi) هم اعلام ورشکستگی کردند.
یکی از اصلی‌ترین آثار این اتفاق، ریزش قابل‌توجه قیمت ارز دیجیتال سولانا بود. بخش قابل‌توجهی از دارایی‌های صرافی FTT و آلامدا ریسرچ سولانا بود. در پی این اتفاق، قیمت سولانا ریزش شدیدی کرد و به زیر ۱۰ دلار رسید. این افت قیمت حتی باعث ریزش قیمت بیت کوین و اتریوم هم شد و در نهایت یک بحران مالی بزرگ را در بازار ارزهای دیجیتال رقم زد.
جمع‌بندی
در این مقاله سعی کردیم تا بزرگترین بحران‌های مالی و سقوط ارزهای دیجیتال در تاریخچه این بازار را به شما معرفی کنیم. اتفاقاتی که هرکدام تا قبل از وقوع بسیار بعید بودند، اما اکنون بازار ارزهای دیجیتال از تمام آنها عبور کرده و به مسیر خود ادامه می‌دهد.
شاید با تجربه بالا و دقت زیاد می‌شد پانزی‌بودن بیت کانکت را پیش‌بینی کرد. اما از بین رفتن شبکه ترا با آن میزان جذابیت و برنامه‌ها یا فروپاشی یکی از بزرگترین صرافی‌های جهان به این راحتی‌ها نبود.
این موضوع نشان می‌دهد که هر اتفاقی در بازار ارزهای دیجیتال ممکن است و نباید این احتمالات را در این بازار نادیده بگیریم. در تمام فجایع مالی و بحران‌های پیش آمده خیلی از کاربران دارایی‌های خود را از دست دادند. اما خیلی‌ها نیز از این بحران‌ها عبور کرده و در حال حاضر به سودآوری خود در بازار ادامه می‌دهند.
سرمایه‌گذاری در بازار ارز دیجیتال جذابیت‌های بسیار زیادی دارد و هر روز هم به این جذابیت‌ها اضافه می‌شود. اما مرور چنین اتفاقاتی باعث می‌شود تا با نکته‌بینی و احتیاط بیشتر وارد فرایند سرمایه‌گذاری در این بازار شویم. فراموش نکنیم که سرمایه‌گذاری یک دانش مهم است و قرار نیست تنها با خرید چند ارز دیجیتال و بدون هیچ برنامه‌ریزی و دانشی، ثروت قابل‌توجهی را در بازار ارزهای دیجیتال رقم بزنیم.
