فصل بهار که از راه می‌رسد گیاهانی از دل خاک بیرون می‌آیند و مردمی که در این فصل به طبیعت می‌روند از گیاهانی که خواص دارویی زیادی دارند استفاده می‌کنند.
«کرفس کوهی» گیاهی خودرو و معطر با نام علمی Kelussia odoratissima Mozaff و نام محلی «کلوس» از تیره چتریان (Apiaceae) است که در صورت آسیب نرسیدن به ریشه آن سالیان سال رویش دارد.
گونه ارزشمند کرفس کوهی (کلوس) و رویشگاه طبیعی آن در روستای سرآقاسید شهرستان کوهرنگ در تاریخ ۶ شهریور ۱۳۹۵ و به شماره ۳۳۸ به عنوان میراث طبیعی، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
کلوس در بازار از سوی برخی از دستفروشان در معرض فروش قرار گرفته است و این گیاهان همچنان خریداران و طرفداران خود را دارد.
هم اکنون قیمت هر کیلوگرم کرفس تازه به حدود شش میلیون تومان و گاهی پلاسیده آن به سه میلیون تومان رسیده است.
برداشت گیاهان دارویی، صنعتی و خوراکی مرتعی بدون مجوز ممنوع است
در استان چهارمحال و بختیاری به دلیل شرایط خاص اقلیمی، جغرافیایی و اکولوژیکی، شرایط رشد گیاهان کوهی و محلی خوراکی و دارویی از جمله قارچ، کنگر، شنگ، مُچه، بن سرخ، موسیر، سیرکوهی، سیردینگ، کاردین، آویشن، تره کوهی، ریواس و کلوس و … فراهم می باشد.
اصغر احمدی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری گفت: برداشت گیاهان دارویی و خوراکی مرتعی در استان بدون گرفتن مجوز از این اداره‌کل ممنوع است و پیگیرد قانونی دارد.
وی افزود: جامعه هدف بهره برداری از مراتع استان کسانی هستند که بر روی عرصه های موردنظر جهت بهره برداری، طرح های مرتع داری و بهره برداری مورد تایید کمیته فنی را اراده نمایند.
احمدی اضافه کرد: در صورت مشاهده تخلفاتی ازجمله برداشت، حمل و نقل و یا خرید و فروش غیرمجاز و بدون مجوز گیاهان مرتعی، برابر مقررات به عنوان کالای قاچاق تلقی شده و متخلفان از سوی یگان حفاظت به مراجع قضایی معرفی می‌شوند.
وی تاکید کرد: از سوی دیگر عدم آگاهی کافی در شناخت گیاهان خودرو و برداشت بی رویه و خارج از توان اکولوژیک عرصه ها علاوه بر آسیب به طبیعت ممکن است موجب مسمومیت در بین افراد گردد.
برخورد با متخلفان فروش کلوس در چهارمحال و بختیاری
صادق محمدی فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه کلوس، یکی از گیاهان در معرض انقراض محسوب می‌شود، اظهار کرد: عرضه و فروش کلوس در چهارمحال و بختیاری ممنوع است و حمل آن قاچاق محسوب می‌شود لذا با اقدام به فروش این گیاه برخورد و طبق قانون اموال فرد متخلف تصرف و به تعزیرات حکومتی معرفی می‌شود.
وی افزود: ۱۰ مورد گزارش فروش کلوس در میدان کوهرنگ شهرکرد دریافت شد که بلافاصله یگان حفاظت منابع طبیعی وارد عمل شد و با دو متخلف برخورد قانونی صورت پذیرفت و به مراجع قضایی معرفی شدند.
محمدی ادامه داد: یکی از ذخایر اصلی کلوس دهستان موگویی شهرستان کوهرنگ است که راه اصلی به این منطقه از ابتدای آبان ماه تا اواسط اردیبهشت ماه سال آینده مسدود است، اما متأسفانه قاچاق این گیاه نادر از سمت شهرستان الیگودرز و فریدون شهر و مناطق کوهستانی صعب العبور و … صورت می‌پذیرد.
وی اضافه کرد: انتظار داریم هم‌استانی‌های عزیز در راستای حفظ و نگهداری این گیاه بی‌نظیر با یگان حفاظت منابع طبیعی همکاری داشته باشند و هرگونه تخلف را به شماره ۱۳۹ یا ۱۵۰۴ مربوط به فرماندهی حفاظت از منابع طبیعی گزارش دهند.
توزیع نشای کلوس در چهارمحال و بختیاری
برخی از کارشناسان اعتقاد دارند هم‌اکنون زنگ خط انقراض و نابودی برای این گونه خوراکی در مناطق مختلف استان به صدا درآمده است.
عزت الله سلیمانی رئیس اداره مرتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گفت: برای تضمین بقای گیاه در خطر انقراض کلوس، سال گذشته ۷۰ هزار عدد نشاء و گیاهچه تولید شده توسط بهره‌برداران برای اجرای طرح‌های پایلوت گیاهان دارویی خریداری و توزیع گردید.
وی افزود: به منظور تضمین بقای این گیاه با ارزش در چهار نقطه از استان و هر کدام در سطح یک هکتار ایستگاه پایلوت کلوس اجرا گردید.
سلیمانی اظهار کرد: در سال‌های نه چندان دور (کمتر از ۱۵ سال) حدود ۲۵ تا ۳۰ هزار هکتار رویشگاه طبیعی کلوس در شهرستان‌های کوهرنگ و لردگان و در کوه‌های رنگی استان شامل زردکوه، سبزکوه، سفید کوه و قارون وجود داشت که این مساحت اکنون در اثر برخی عوامل طبیعی مانند آفت‌ها، بیماری‌ها، تغییر اقلیم و برخی عوامل غیرطبیعی مانند دست‌اندازی انسان به سطح چهار تا پنج هزار هکتار کاهش یافته و بقای آن به خطر افتاده است.
رئیس اداره مرتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گفت: در سال‌های اخیر و با انجام قُرُق در رویشگاه طبیعی گیاه کلوس در روستای سرآقاسید کوهرنگ اقدام موثر و قابل توجهی در خصوص حفظ بقای این گیاه انجام شد، اما حمله آفت ملخ صحرایی در فصل گُل‌دهی، اجازه به بذر رفتن این گیاه را نداده است.
سلیمانی ادامه داد: اقدام موثر دیگر خرید تضمینی بذر‌های موجود در مناطق، تنظیم تفاهم‌نامه با برخی بهره‌برداران برای تولید نشاء و توزیع رایگان در بین جوامع محلی برای ترویج فرهنگ کاشت و تولید این گیاه در جا‌های مختلف استان است.
وی ادامه داد: خشکسالی‌های اخیر، تغییر الگوی بارش، حمله آفت‌ها و سوء استفاده سودجویان چهار عامل اصلی بروز خطر انقراض این گیاه است.
سلیمانی گفت: هرچند اقدامات خوبی در خصوص مبارزه بیوشیمیایی با آفت‌ها، کنترل و تشدید اقدامات حفاظتی انجام شده، ولی برای رسیدن به تضمین بقای این گیاه نیاز به یک عزم ملی و تصمیمی فرااستانی همراه با اختصاص بودجه کافی است.
وی اضافه کرد: طبع گرم کلوس، خواص دارویی سرشار برای درمان ناراحتی‌های گوارشی، عجین شدن این گیاه با فرهنگ و ادب سرزمین چهارمحال و بختیاری از جمله عواملی است که سبب شده ارزش ریالی این گیاه زیاد و سودجویان هرسال برای نیل به منافع خود حیات این گیاه را به مخاطره بیندازند.
سلیمانی گفت: امید است با انجام اقدامات یاد شده همچنین راه اندازی ایستگاه‌های پایلوت کلوس به حفظ و بقای این گیاه با ارزش کمک شود.
نگاهی به خواص کرفس کوهی
کامران فلاح پور معاون فنی منابع طبیعی و آبخیزداری استان با اشاره به اینکه عمده خواص کرفس کوهی در بذر،ساقه و گل‌آذین آن تجمع دارد، گفت: این گونه نادر گیاهی دارای خواص ضد التهابی، ضد ویروس، ضد دیابت، ضدسرطان و ضد مسمومیت است.
وی گفت: جوامع محلی از جوشاندن بذر این گیاه برای درمان سرماخوردگی، سرفه‌های شدید و از اندام‌های گیاهی آن برای رفع دل درد، درمان رماتیسم و تصفیه خون و همچنین به صورت مکمل غذایی برای پیشگیری از سرطان و زخم‌معده استفاده می‌کنند.
فلاح پور با اشاره به قرار گرفتن این گیاه درلیست قرمز و گیاهان در حال انقراض، تاکید کرد: متاسفانه در حال حاضر با وجود کارشناسان منابع طبیعی و محیط زیست به منظور حفاظت از گونه کلوس، عده‌ای افراد سودجو به دنبال فروش و برداشت غیرقانونی این گیاه هستند و در ورودی شهرها و بازار مراکز استان‌های مذکور در اوایل فصل رشد، این گیاه را به قیمت گزاف به فروش می‌رسانند.
وی ادامه داد: این گیاه حاوی ترکیبات مغذی مختلفی است که می‌توانند به کاهش وزن، کنترل فشار خون، بهبود عملکرد کبد و کلیه‌ها، تقویت سیستم ایمنی و محافظت از بدن در برابر بیماری‌ها کمک کنند.
گزارش از نگار شیخ پور
