تئاتر معلولین نباید به‌عنوان بخش جنبی جشنواره‌ها باقی بماند

باشگاه خبرنگاران جوان؛ زهرا بالاور – نمایش ناخدا لیلی به نویسندگی و کارگردانی کاظم ارجمند نیا روز چهارشنبه دهم بهمن ماه در دو سانس به مدت ۵۵ دقیقه روی صحنه رفت و میزبان مخاطبان بخش فراگیر چهل و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر بود. همین امر موجب شد تا با کاظم ارجمند نیا نویسنده و کارگردان این اثر نمایشی به گفت‌وگو بنشینیم.

کاظم ارجمندنیا، نویسنده و کارگردان نمایش «ناخدا لیدی» از بوشهر، این اثر را بر اساس نمایشنامه «مکبث» ویلیام شکسپیر نگارش و با فضای بومی بوشهر تطبیق داده است. وی با اشاره به روند شکل‌گیری این نمایش گفت که بیش از یک سال و نیم بر روی متن کار کرده و پس از آن، حدود هفت تا هشت ماه تمرینات را با بازیگران دارای معلولیت آغاز کرده است.

تمرکز بر توانمندسازی هنرمندان دارای معلولیت

ارجمندنیا معتقد است که کار کردن با افراد دارای معلولیت تنها به اجرای یک نمایش ختم نمی‌شود، بلکه هدف اصلی او خودباوری و توانمندسازی این افراد از طریق تئاتر است.

وی تأکید کرد: از سال ۱۳۸۲ به طور مستمر در حوزه تئاتر معلولین فعالیت کرده و برخلاف برخی دیگر، این هنر را محدود به جشنواره‌های خاص نمی‌داند، بلکه همواره تلاش کرده است تا بازیگران دارای معلولیت را در تمامی جشنواره‌های هنری به صحنه ببرد. او افزود که این رویکرد موجب شده است که بسیاری از مخاطبان بدون آگاهی از شرایط این بازیگران، اجراهای آن‌ها را باور کنند و تنها در مواجهه مستقیم متوجه معلولیت آن‌ها شوند.

ارجمندنیا تأثیر تئاتر بر زندگی افراد دارای معلولیت را غیرقابل انکار دانست و گفت: برخی از بازیگران او دچار مشکلات حاد روانی بوده‌اند و با حضور در این هنر، به بهبود قابل توجهی دست یافته‌اند. وی اظهار کرد که برخی از این بازیگران پیش از ورود به تئاتر نیازمند مصرف داروهای اعصاب و روان بوده‌اند، اما پس از مدتی تمرین و اجرا، خودشان اذعان کرده‌اند که تئاتر جایگزین داروهایشان شده و توانسته است آرامش ذهنی و روحی را برایشان فراهم کند.

وی افزود: نمونه‌هایی از افراد کم‌بینا یا دارای مشکلات جسمی وجود دارند که با استفاده از میزانسن‌های تئاتری و تکنیک‌های حرکتی، مهارت‌های خود را بهبود داده‌اند. او تأکید کرد که این دستاوردها نشان می‌دهد که تئاتر نه تنها یک هنر، بلکه ابزاری برای توانبخشی، پیشگیری از مشکلات روحی و اجتماعی و حتی درمان برخی از اختلالات است.

نقش سازمان بهزیستی در حمایت از تئاتر معلولین

ارجمندنیا با قدردانی از سازمان بهزیستی، به ویژه ستاره فخری، بر اهمیت نقش این سازمان در حمایت از تئاتر معلولین تأکید کرد و گفت: اگر فخری در این جایگاه نباشد، آینده تئاتر معلولین در ایران با خطر مواجه خواهد شد. به گفته او، این حمایت‌ها باید به صورت نظام‌مند ادامه یابد و در این مسیر، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز باید نقش پررنگ‌تری ایفا کند.

پیشنهاد تشکیل کانون تئاتر معلولین ایران

وی با بیان اینکه جشنواره تئاتر فجر یکی از معتبرترین جشنواره‌های بین‌المللی است، اظهار کرد: بخش تئاتر معلولین نباید تنها در قالب یک بخش جنبی در این جشنواره حضور داشته باشد. او پیشنهاد داد که کانونی تحت عنوان «کانون تئاتر معلولین ایران» در مرکز هنرهای نمایشی کشور تأسیس شود تا از این طریق، هنرمندان دارای معلولیت حمایت مستمر دریافت کنند. به گفته او، این کانون می‌تواند با حمایت سازمان بهزیستی و دیگر نهادهای فرهنگی، بستری مناسب برای پرورش استعدادهای هنری افراد دارای معلولیت ایجاد کند.

ارجمندنیا معتقد است که یکی از راه‌های رشد و تثبیت جایگاه تئاتر معلولین، افزایش اجراهای عمومی در سراسر کشور است. همچنین وی بیان کرد: در حال حاضر، به دلیل تمرکز بر جشنواره‌ها، اجرای عمومی این آثار کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. او تأکید کرد که هرچه این نمایش‌ها بیشتر در معرض دید عموم قرار گیرند، باورپذیری جامعه نسبت به توانایی‌های افراد دارای معلولیت افزایش خواهد یافت.

وی به نمونه‌ای از بازیگرانی اشاره کرد که با وجود مشکلات جسمانی، در جشنواره‌های مختلف چنان درخشیده‌اند که پیشنهادات بازیگری حرفه‌ای دریافت کرده‌اند. وی تصریح کرد: اجرای عمومی به هنرمندان دارای معلولیت کمک می‌کند تا نه تنها در جامعه پذیرفته شوند، بلکه به عنوان بازیگران حرفه‌ای در صنعت نمایش حضور داشته باشند.

ارجمندنیا در پاسخ به این پرسش که چرا بسیاری از هنرمندان شهرستانی برای دیده شدن به تهران مهاجرت می‌کنند، گفت: تمرکز فعالیت‌های هنری در پایتخت باعث شده است که بسیاری از هنرمندان برای دستیابی به فرصت‌های بیشتر، ناچار به ترک شهر خود شوند. وی اظهار کرد که اگر حمایت‌های لازم در شهرستان‌ها صورت گیرد و زمینه‌ای برای اجرای مستمر نمایش‌های حرفه‌ای فراهم شود، بسیاری از هنرمندان نیازی به مهاجرت نخواهند داشت.

وی با انتقاد از نبود نگاه اقتصادی به تئاتر، بیان کرد: در حال حاضر، مشاغل غیرمرتبط مانند فروشندگان ابزار یا غرفه‌های ساندویچی درآمد بیشتری نسبت به هنرمندان تئاتر دارند. او افزود که اگر دولت صنفی برای هنرمندان تشکیل دهد و شرایطی ایجاد کند که تئاتر به عنوان یک شغل پایدار شناخته شود، بسیاری از مشکلات این حوزه حل خواهد شد.

لزوم ارتقای جایگاه تئاتر معلولین در جشنواره فجر

در پایان، ارجمندنیا ابراز امیدواری کرد و گفت: تئاتر معلولین به جای آنکه صرفاً به عنوان بخشی جنبی در جشنواره فجر حضور داشته باشد، به عنوان یک بخش مستقل و معتبر در این رویداد فرهنگی جای بگیرد. او تأکید کرد که افراد دارای معلولیت نیازی به ترحم ندارند، بلکه باید با توانایی‌هایشان دیده شوند و در رقابت‌های هنری به صورت برابر شرکت کنند. وی خاطرنشان کرد که اگر نگاه جامعه نسبت به این هنر اصلاح شود، تئاتر معلولین می‌تواند نقشی کلیدی در فرهنگ و هنر کشور ایفا کند.