در برخی از کشورها از جمله ایران نرخ سزارین بسیار بالاتر از درصد فوق و حتی تا چهار برابر این میزان ذکر می شود. این آمار در بیمارستان‌های خصوصی بسیار بیشتر است.
بر اساس تعاریف پذیرفته شده آنچه که به عنوان “سزارین براساس خواست مادر” شناخته می شود، زایمانی است که در نبود ضرورت پزشکی و یا به دلیل عدم وجود استانداردهای پزشکی یا مامایی و پرهیز از زایمان واژینال صورت می گیرد. طیفی از علل شخصی و اجتماعی، از جمله ترس از درد و طول روند زایمان طبیعی، تجربه نامناسب از زایمان قبلی، نگرانی از ایجاد خطر برای جنین و نوزاد در طی روند زایمان واژینال و عدم کفایت و مناسب بودن مراقبت در این موضوع ذکر می‌شود. دریافت مراقبت با کیفیت پایین، عدم توجه به حریم خصوصی مادر، فضای فیزیکی محدود و عدم وجود امکانات و استانداردهای مناسب در اتاق زایمان نیز از جمله موانعی هستند که سبب کاهش تقاضای زایمان طبیعی و ترجیح زنان به زایمان از طریق سزارین می شوند. در برخی از کشورها نرخ سزارین با وضعیت اقتصادی اجتماعی کشور و یا عوامل فرهنگی مرتبط است. تمایل خانواده، مادر و ارائه دهندگان خدمات سلامت هم به دلیل مسائل حقوقی و قانونی می تواند در این زمینه تأثیرگذار باشد.
پزشکان متخصص زنان از جهت اخلاق حرفه‌ای وظیفه دارند که ضمن رعایت حق انتخاب مادر در مورد روش زایمان، اهمیت احترام به اصول اخلاقی، حق تصمیم‌گیری و عدم‌ضرر و سودرسانی، سلامت مادر و نوزاد و ضرورت‌های پزشکی را هم مدنظر قرار دهند. البته برخی از جوامع و انجمن‌های علمی چون انجمن زنان و مامایی امریکا (ACOG)، در چنین شرایطی سزارین را در هفته ۳۹ بارداری برای تکامل مناسب ریه نوزاد و کاهش پیامدهای آن توصیه می کنند.
غالبا سزارین‌هایی قبل از شروع دردهای زایمان ﻣﻧﺟﺭ ﺑﻪ افزایش پیامدهای بعدی در نوزادان بدنیا آمده ﻣﯽ گردند. این پیامدها را می توان به ﺩﻭ ﮔﺭﻭﻩ ﺗﻧﻔﺳﯽ ﻭ ﻏﻳﺭﺗﻧﻔﺳﯽ، ﻳﺎ ﺯﻭﺩﻫﻧﮕﺎﻡ ﻭ ﺩﻳﺭﻫﻧﮕﺎﻡ ﺗﻘﺳﻳﻡ ﻧﻣﻭﺩ. ﺩﺭ این قبیل ﻧﻭﺯﺍﺩﺍﻥ ﺍﺣﺗﻣﺎﻝ ﻣﺷﮑﻼﺕ ﺗﻧﻔﺳﯽ منجر به ﺗﻧﺩﯼ ﻭ ﺳﺧﺗﯽ ﺗﻧﻔﺱ با ﻧﻳﺎﺯ ﺑﻪ ﺑﺳﺗﺭﯼ ﻭ ﺣﻣﺎﻳﺕﻫﺎﯼ ﺗﻧﻔﺳﯽ ﺑﻳﺷﺗﺭ ﺍﺯ ﺯﺍﻳﻣﺎﻥ ﻁﺑﻳﻌﯽ ﻭﺍﮊﻳﻧﺎﻝ است. ﺍﻳﻥ موضوع احتمال ﻋﺩﻡ ﺗﺭﺧﻳﺹ نوزاد ﭘﺱ ﺍﺯ ﺗﻭﻟﺩ، ﺍﻓﺯﺍﻳﺵ ﻁﻭﻝ ﻣﺩﺕ ﺑﺳﺗﺭﯼ ﺩﺭ ﺑﻳﻣﺎﺭﺳﺗﺎﻥ، ﺍمکان ﺑﺳﺗﺭﯼ ﺩﺭ ﺑﺧﺵﻫﺎﯼ ﻣﺭﺍﻗﺑﺕ ﻭﻳﮊﻩ ﻧﻭﺯﺍﺩﺍﻥ، ﻧﻳﺎﺯ ﺑﻪ ﮐﻣﮏﻫﺎﯼ ﺗﻧﻔﺳﯽ، ﺩﺭﻳﺎﻓﺕ ﺍﮐﺳﻳﮊﻥ ﻭ ﺗﻬﻭﻳﻪ ﺑﺎ ﺩﺳﺗﮕﺎﻩﻫﺎﯼ ﺗﻧﻔﺳﯽ و ﺣﺗﯽ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﻧﻳﺎﺯ ﺑﻪ ﺗﺟﻭﻳﺯ ﺩﺍﺧﻝ ﻧﺎﯼ ﺩﺍﺭﻭﯼ ﺳﻭﺭﻓﮑﺗﺎﻧﺕ ﺭﺍ ﺍﻓﺯﺍﻳﺵ ﻣﯽ ﺩﻫﺩ. نتیجه برخی از ﻣﻁﺎﻟﻌﺎﺕ ﻧﺷﺎﻥ می دهد که ﺍﺣﺗﻣﺎﻝ ﺑﺭﻭﺯ ﺁﺳﻡ ﺩﺭ ﮐﻭﺩﮐﯽ هم ﺍﻓﺯﺍﻳﺵ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺩ.
ﺧﺗﻡ ﺑﺎﺭﺩﺍﺭﯼ ﺑﺎ چنین ﺳﺯﺍﺭینی، می تواند منجر به “ﻧﺎﺭﺳﯽ ﻧﺎﺧﻭﺍﺳﺗﻪ” شود. ﺩﺭ این ﻧﻭﺯﺍﺩﺍن ﺍﺣﺗﻣﺎﻝ عدم ﺗﻁﺎﺑﻖ مناسب ﺑﺎ ﺩﻣﺎﯼ ﻣﺣﻳﻁ همراه ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺵ ﺩﺭﺟﻪ ﺣﺭﺍﺭﺕ ﺑﺩﻥ وجود دارد. ﮐﺎﻫﺵ ﻗﻧﺩ ﺧﻭﻥ ﻭ ﺗﻐﻳﻳﺭﺍﺕ ﻣﺗﺎﺑﻭﻟﻳﮏ ﺩﺭ چنین ﻧﻭﺯﺍﺩﺍنی در مواجهه ﺑﺎ ﻣﺣﻳﻁ ﺑﻳﺭﻭن پس از تولد، ﺑﻳﺷﺗﺭ ﺍست. ﺑﺭﻭﺯ ﻭ ﺍﻳﺟﺎﺩ “ﻧﺎﺭﺳﯽ ﻧﺎﺧﻭﺍﺳﺗﻪ” و ﺗﻭﻟﺩ ﻧﻭﺯﺍﺩﯼ ﻧﺎﺭﺱ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ “ﺷﻳﺭﺧﻭﺍﺭ ﻧﺎﺭﺱ ﺩﻳﺭﻫﻧﮕﺎﻡ” ﺩﺭ ﺁﺳﺗﺎﻧﻪ ﺭﺳﻳﺩﮔﯽ و تکامل ﻧﻭﺯﺍﺩ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ این ﻧﻭﺯﺍﺩﺍن ﻣﺷﮑﻼﺕ ﺗﻐﺫﻳﻪﺍﯼ ﻭ ﺍﺣﺗﻣﺎﻝ ﺑﺭﻭﺯ ﺯﺭﺩﯼ ﻫﻡ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺭ ﻣﺳﺎﺋﻝ ﺗﻧﻔﺳﯽ ﻣﻧﺟﺭ ﺑﻪ ﺑﺳﺗﺭﯼ ﻭ ﻧﻳﺎﺯ ﺑﻪ ﮐﻣﮏﻫﺎﯼ ﺗﻧﻔﺳﯽ ﻭ ﺑﺳﺗﺭﯼ ﺩﺭ ﺑﻳﻣﺎﺭﺳﺗﺎﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺣﺿﻭﺭ ﺩﺭ ﻣﺣﻳﻁ ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺱ ﺍﺯ ﺗﻭﻟﺩ، ﺑﻳﺷﺗﺭ ﺍﺳﺕ. ﺍﻳﻥ ﻣﻭﺿﻭﻉ ﺩﺭ ﺟﺩﺍﻳﯽ ﻧﻭﺯﺍﺩ ﺍﺯ ﻣﺎﺩﺭ ﻭ ﺷﺭﻭﻉ ﺩﻳﺭﻫﻧﮕﺎﻡ ﻭ ﺍﺧﺗﻼﻝ ﺩﺭ ﺗﻐﺫﻳﻪ ﺑﺎ ﺷﻳﺭ ﻣﺎﺩﺭ ﻫﻡ ﺗﺂﺛﻳﺭ ﻣﯽ ﮔﺫﺍﺭﺩ.
متأسفانه طی سال‌های گذشته ﺩﺭ کشور نوع جدیدی از سزارین ظهورکرده و ﺑﻪسرعت گسترش یافته و آن سزارین در ﺗﺎﺭﻳﺦﻫﺎﯼ ﺧﺎﺹ ﺗﻘﻭﻳمی، ﻧﻪ صرفاٌ ﺑﺭ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﻧﺎﺳﺑﺕﻫﺎ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺭ ﻣﺑﻧﺎﯼ “ﺗﺎﺭﻳﺦﻫﺎﯼ ﺭاند” ﺩﺭ ﺗﻘﻭﻳﻡ ﺳﺎﻻﻧﻪ است که به سزارین در “ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻻﮐﭼﺭﯼ” معروف شده و ﻣﯽ ﺗﻭﺍﻧﺩ ﺑﻪ ﻣﺷﮑﻼﺕ ﺑﺳﻳﺎﺭﯼ ﺑﺭﺍﯼ ﻧﻭﺯﺍﺩ ﻭ ﺳﻼﻣﺕ او در آینده ﺑﻳﺎﻧﺟﺎﻣﺩ. از جمله مثال‌های تاریخ لاکچری امسال می توان از ۰۳/۰۳/۰۳(۰۳/۰۳/۱۴۰۳) نام برد که برخی از مادران تمایل دارند که دقیقاٌ در این تاریخ سزارین شوند و نوزاد خود را به‌دنیا بیاورند.
در مورد زایمان در تاریخ‌های لاکچری، علاوه ﺑﺭ مشکلات ذکر شده قبلی می توان ﺑﻪ ﺷﻠﻭﻏﯽ ﺍﺗﺎﻕﻫﺎﯼ ﻋﻣﻝ ﺑﺭﺍﯼ ﺳﺯﺍﺭﻳﻥ، ازدحام در ﺑﺧﺵﻫﺎﯼ ﻭﻳﮊﻩ ﻧﻭﺯﺍﺩﺍﻥ ﻭ ﺧﺳﺗﮕﯽ ﮐﺎﺩﺭ ﭘﺯﺷﮑﯽ و حتی افزایش خطای پزشکی را با مشکلاتی برای بانک‌های خون مراکز درمانی جهت تهیه خون و فراورده‌های خونی ﻫﻡ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻧﻣﻭﺩ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻭﺍﻧﺩ ﭘﻳﺎﻣﺩﻫﺎﻳﯽ هم ﺑﺭﺍﯼ ﻧﻭﺯﺍﺩ ﻭ هم برای ﻣﺎﺩﺭ ﺩﺭ ﭘﯽ ﺩﺍﺷﺗﻪ باشد. می توان این مقوله را نوعی غفلت از سلامت نوزاد و یا حتی نوعی سوءرفتار با کودک (کودک‌آزاری) محسوب کرد. این مسئله برای خانواده‌ها و نظام سلامت هم بار اقتصادی بیشتری به همراه دارد.
از جمله راهکارهای مناسب برای هدایت مادران به سمت زایمان واژینال می توان از برگزاری کلاس‌های آمادگی زایمان، برنامه‌های مشاوره، از بین بردن ترس و اضطراب مادر در زمینه زایمان واژینال، انجام زایمان بی‌درد یا کاهش درد مادر در طی فرایند زایمان و آگاه کردن مادران از وجود چنین امکاناتی در بیمارستان‌ها، تلاش در جهت رفع کاستی‌های مراکز بهداشتی و ارتقا کیفیت مراقبت‌ها و تشویق مادر به انجام زایمان فیزیولوژیک، آگاه کردن مادران از فواید زایمان واژینال و مشکلات زایمان سزارین و پیامدهای آن، حذف تعرفه زایمان طبیعی در مقابل سزارین و از بین بردن عقاید و نگرش‌های غلط نسبت به زایمان طبیعی با ارائه آموزش‌ها و تبلیغات مناسب در رسانه‌ها، به‌ویژه رسانه ملی نام برد. تاکنون در مورد عدم انجام سزارین در تاریخ لاکچری، اقداماتی از طرف وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی ناظر بر بیمارستان‌ها صورت گرفته، اما نیاز به اقدامات مناسب‌تری همراه با فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی، وجود دستورالعمل‌های لازم، نظارت بر روند سزارین و آموزش کادر پزشکی، خصوصاٌ مشارکت جدی انجمن‌های علمی می باشد. در نهایت ذکر این نکته اهمیت دارد که زایمان ایمن سنگ زیرین توجه به سلامت مادر و نوزاد است.
*استاد پیشین دانشگاه علوم پزشکی تهران
