این ترجیع‌بندِ محبوب متخصصان سلامت را به یاد داشته باشید: کد پستی شما به اندازه کد ژنتیکی‌تان برای سلامتی مهم است؛ این کد تعیین می‌کند که افراد کجا زندگی می‌کنند، چه نوع غذایی می‌خورند، مراقبت‌های پزشکی آنها چقدر خوب است و چه مقدار آلودگی استنشاق می‌کنند؟
یافته‌های یک مطالعه جدید و مهم در مجله Nature Medicine نشان می‌دهد که عوامل محیطی، شامل انتخاب‌های سبک زندگی و شرایط زیستی، حدود ۱۰ برابر مهم‌تر و تاثیرگذارتر از ژنتیک در ارتباط با موضوعاتی چون سالمندی سالم و مرگ زودرس هستند.
طبق تحقیقات دانشگاه آکسفورد، عواملی مانند سن، جنسیت و شرایط محیطی که در مجموع به عنوان «اکسپوزوم» شناخته می‌شوند توجیه‌گر حدود ۶۶ مورد از خطرات مرتبط با مرگ‌ومیر به شمار می‌روند.
آستین آرجنتری، پژوهشگر اول این مطالعه و محقق دانشگاه هاروارد طی سخنانی در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت: «ما از اینکه تفاوت چقدر چشمگیر بود و محیط چقدر بیشتر از ژنتیک اهمیت دارد، شگفت‌زده شدیم.»
محققان داده‌های مربوط به سلامت، سبک زندگی و شرایط محیطی نزدیک به نیم میلیون نفر در بریتانیا را جمع‌آوری و تحلیل کرده‌اند تا به نتایج این مطالعه دست یابند.
در این پژوهش، ریسک ژنتیکی ابتلا به ۲۲ بیماری مختلف در میان افراد بررسی و مشکلات رایج سلامتی مانند چاقی، فشار خون بالا و اختلال چربی خون در آنها مورد ارزیابی قرار گرفت. پژوهشگران همچنین با استفاده از پروتئین‌های خون، سرعت پیری بیولوژیکی افراد را اندازه‌گیری کردند.
چگونه سبک زندگی و شرایط محیطی سلامت را شکل می‌دهند؟
محققان در ابتدا بر ۱۶۴ عامل محیطی تمرکز کردند سپس آنها را به ۲۵ معیار کلیدی محدود کردند که با مرگ و پیری بیولوژیکی مرتبط بودند.
این عوامل همه چیز را از سطح تحصیلات، درآمد خانوار، اشتغال، میزان خواب، ورزش، سیگار کشیدن، حمایت اجتماعی، سلامت روان، وزن بدن در ۱۰ سالگی و اینکه آیا مادر فرد مورد مطالعه در زمان تولد او سیگار می‌کشیده است یا خیر را در بر می‌گرفت.
هر یک از عوامل محیطی و سبک زندگی به تنهایی تأثیر کمی بر خطر مرگ زودرس دارند. اما وقتی این عوامل در طول زندگی یک فرد با هم جمع می‌شوند، اثر قابل توجهی ایجاد می‌کنند. به عبارت دیگر، اگرچه هر عامل به تنهایی ممکن است تأثیر اندکی داشته باشد، اما مجموع این تأثیرات کوچک در طول زمان می‌تواند به طور قابل توجهی بر طول عمر و سلامت فرد تأثیر بگذارد.
آستین آرجنتری، محقق دانشگاه هاروارد می‌گوید: «زندگی واقعی پیچیده است. همه این تأثیرات محیطی مختلف با هم جمع می‌شوند.»
او افزود: «اینها جنبه‌های واقعاً اساسی محیط، رفتار و سبک زندگی، و زمینه‌های گسترده‌تر اجتماعی-فرهنگی و فیزیکی ما هستند.»
نقش و اهمیت عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد و پیشرفت بیماری‌های مختلف متفاوت است. برخی بیماری‌ها همچون مشکلات مربوط به زوال عقل و سرطان‌های سینه، پروستات و کولورکتال بیشتر تحت تأثیر ژن‌ها قرار دارند، در حالی که در برخی دیگر، مانند بیماری‌های ریه، قلب و کبد، عوامل محیطی نقش پررنگ‌تری ایفا می‌کنند. این تفاوت در تأثیرگذاری، به نوع بیماری و مکانیسم‌های درگیر در آن بستگی دارد.
ژن‌ها آینده ما را تعیین نمی‌کنند
این مطالعه محدودیت‌هایی دارد به نحوی که نتایج ممکن است در کشورهای دیگر متفاوت باشد؛ عوامل دیگری که در این مطالعه گنجانده نشده‌اند نیز ممکن است با سلامتی مرتبط باشند؛ این مطالعه همچنین رابطه علت و معلولی را ثابت نمی‌کند، بلکه تنها همبستگی‌ها را نشان می‌دهد.
آستین آرجنتری توضیح داد: «اکسپوزوم (مجموعه عوامل محیطی مؤثر بر سلامت) به شدت به شرایط محلی و فرهنگی وابسته است. آنچه در یک جامعه یا کشور بر سلامت تأثیر می‌گذارد، ممکن است در جای دیگر اهمیت کمتری داشته باشد. بنابراین، ما به پژوهش‌های گسترده‌تر در مناطق مختلف جهان نیاز داریم تا بتوانیم درک کنیم در هر منطقه، کدام عوامل محیطی بیشترین تأثیر را بر سلامت و طول عمر مردم دارند. این مطالعات به ما کمک خواهند کرد تا تصویر جامع‌تری از تأثیر محیط بر سلامت در سطح جهانی به دست آوریم.»
با توجه به اینکه بسیاری از عوامل محیطی قابل تغییر هستند، محققان مستقل معتقدند که این یافته‌ها می‌توانند راهنمایی برای سیاست‌گذاری‌های دولتی در جهت ارتقاء سلامت جامعه باشند.
به گفته دکتر استیون برگس، متخصص آمار زیستی از دانشگاه کمبریج که در این مطالعه شرکت نداشت، نتایج تأکید می‌کند که در بیشتر موارد، «ژن‌های ما آینده‌مان را تعیین نمی‌کنند»
وی افزود گفت: «ژنتیک می‌تواند تاس را بیندازد، اما این به ما بستگی دارد که دست خود را چگونه بازی کنیم.»
