پیش از نوامبر ۲۰۲۲ (آبان ۱۴۰۱) و در دورانی که صرافی ارز دیجیتال «FTX» مرتب ایده‌های جدید و خلاقانه خود را توسعه می‌داد، روی استارتاپ‌های این حوزه سرمایه‌گذاری می‌کرد و برای خرید پلتفرم‌های بزرگ خیز بر می‌داشت، کمتر کسی حتی تصورش را می‌کرد که روزی امپراطوری سم بنکمن فرید (Sam Bankman-Fried)، میلیاردر جوان آمریکایی با روابط سیاسی کم‌نظیر، به نابودی محض کشیده شود؛ اما این فروپاشی چگونه رخ داد و چه عواملی باعث سقوط FTX و رسوایی بنکمن فرید شد؟
هفته گذشته (پنجشنبه ۱۱ آبان) رأی هیئت‌منصفه دادگاه سم بنکمن فرید، مدیرعامل سابق صرافی ارز دیجیتال FTX اعلام شد. طبق نظر هیئت‌منصفه، بنکمن فرید در هر هفت اتهامی که با آن مواجه شده بود، مجرم شناخته و با مجازات سنگین حداکثر ۱۱۰ سال حبس در زندان مواجه شده است.
کلاهبرداری، سرقت از مشتریان FTX، سوءاستفاده از دارایی‌های آنها با هدف پرداخت کمک مالی به چهره‌های سیاسی و انجام سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر و همین طور پولشویی، از جرایم اصلی بنکمن فرید هستند که سبب نابودی یکی از بزرگترین مجموعه‌های فعال در فضای ارزهای دیجیتال جهان شدند.
با توجه به گستردگی ابعاد پرونده FTX بهتر است ابتدا با شخصیت مدیرعامل سابق این مجموعه و ماجرای شکل‌گیری این غول حوزه ارزهای دیجیتال جهان آشنا شویم. بعد از آن، می‌توانیم سراغ کلاهبرداری بنکمن فرید، دلایل ورشکستگی FTX و همین طور سرانجام این پرونده برویم.
سم بنکمن فرید کیست و FTX چگونه شکل گرفت؟
پدر و مادر بنکمن فرید هر دو از اساتید حقوق دانشگاه استنفورد هستند و خودم سم هم فارغ‌التحصیل رشته فیزیک از دانشگاه «MIT» است. بنکمن فرید پس از پایان دانشگاه، کار خود را در مؤسسه سرمایه‌گذاری جین استریت (Jane Street) شروع کرد که شرکتی نسبتاً بزرگ در زمینه معامله اشکال مختلف دارایی محسوب می‌شود و در شهرهای تجاری بزرگ جهان دفتر کار دارد. جالب است بدانید سم در دوران فعالیت در جین استریت، نیمی از حقوق خود را به‌طور مرتب صرف امور خیریه می‌کرد.
او در سال ۲۰۱۷ میلادی آلامدا ریسرچ (Alameda Research) را بنیان‌گذاری کرد؛ یک صندوق پوشش ریسک ویژه ارزهای دیجیتال که به گفته خودش حتی در مقطعی روزانه یک میلیون دلار برایشان آورده داشت. کمی بعد و در سال ۲۰۱۹ نیز صرافی ارز دیجیتال FTX را به همراه یکی از هم‌کلاسی‌های دوران MIT خود، در هنگ کنگ راه‌اندازی کرد.
همکاری این دو هم‌کلاسی در ابتدای کار کاملاً جواب داده بود. طبق چیزی که مدیران اجرایی FTX گفته‌اند، این پلتفرم در دوران اوج خود روزانه ۱۰ تا ۱۵میلیارد دلار معامله در فضای ارزهای دیجیتال را میزبانی می‌کرد. در اوایل سال ۲۰۲۲ ارزش مجموعه FTX به ۳۲میلیارد دلار رسید. در روزهای شکوفایی FTX، صحبت‌هایی درباره قراردادهای تبلیغاتی بزرگ از جمله خرید حق نام‌گذاری ورزشگاه خانگی تیم بسکتبال میامی هیت آمریکا به گوش می‌رسید و برای مدتی نیز نام این ورزشگاه به «FTX Arena» تغییر کرد.
مورد بعدی خبر تلاش FTX برای خرید پلتفرم معاملاتی رابین هود (Robinhood) بود که همین حالا هم یکی از غول‌های حوزه معاملات خرد سهام در بازار ایالات متحده محسوب می‌شود. سم بنکمن فرید که از سهام‌داران رابین هود بود، ظاهراً قصد داشت این پلتفرم را با پرداخت مبلغی هنگفت تصاحب کند که البته این خرید به سرانجام نرسید.
شروع سقوط صرافی FTX و رسوایی بنکمن فرید
می‌توان گفت شروع ماجرای فروپاشی امپراطوری بنکمن فرید با افشاگری کوین دسک (CoinDesk)، رسانه فعال در فضای ارزهای دیجیتال رقم خورد. خبرنگاران کوین دسک پیش از سایر رسانه‌ها گزارش‌هایی را منتشر کردند که نشان می‌داد FTX از نظر مالی در شرایط پرریسکی قرار دارد و از سرمایه مشتریان خود سوءاستفاده کرده است.
با روشن‌شدن وضعیت فاجعه‌بار صرافی FTX و کلاهبرداری‌های مدیران این مجموعه، مشتریان این پلتفرم با ترس از دست دادن سرمایه‌های خود اقدام به برداشت میلیاردها دلار از حساب‌هایشان کردند و در نهایت کار به جایی رسید که صرافی FTX مجبور شد در ۱۱ نوامبر ۲۰۲۲ (۲۰ آبان ۱۴۰۱) اعلام ورشکستگی کند. با ورشکستگی FTX دست بیش از یک میلیون کاربر این صرافی از سرمایه‌هایشان کوتاه ماند و موفق به برداشت دارایی‌های خود در آن زمان نشدند.
دامیان ویلیامز (Damian Williams)، حقوق‌دان آمریکایی، می‌گوید بنکمن فرید در این پرونده مرتکب یکی از بزرگترین کلاهبرداری‌های تاریخ آمریکا شده است. اتهام اصلی سم بنکمن فرید که البته حالا دیگر جرم تلقی می‌شود، سوءاستفاده از وجوه مشتریان FTX برای انجام سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر در مؤسسه آلامدا ریسرچ است.
او همچنین از میلیون‌ها دلار سپرده مشتریان خود برای دست‌وپاکردن یک زندگی مجلل و پرداخت کمک‌های مالی به چهره‌های سیاسی استفاده کرده است که البته برخی از این کمک‌های مالی نیز به‌خودی‌خود غیرقانونی بوده است.
تعدادی از همکاران بنکمن فرید نیز، ازجمله کارولین الیسون (Caroline Ellison)، نامزد سابق او، به مشارکت در این جرایم اعتراف کردند. او در دسامبر سال ۲۰۲۲ (آذر ۱۴۰۱) به ارتکاب جرایم پولشویی و کلاهبرداری اعتراف کرد و علیه شریک سابق خود با امید کاهش مجازات‌هایش، شهادت داد. طبق شهادت الیسون، این ایدهٔ بنکمن فرید بود که برای پیش‌گیری از فروپاشی آلامدا ریسرچ از وجوه مشتریان FTX استفاده کنند.
همچنین بخوانید: آشنایی با مهم‌ترین افراد صرافی FTX
سرنوشت پرونده FTX و بنکمن فرید چه شد؟
بنکمن فرید در هر هفت اتهام خود از جمله کلاهبرداری و پولشویی مجرم شناخته شده است. در طول این محاکمه، بسیاری از کارکنان و مدیران FTX، از جمله گری وانگ (Gary Wang) مدیر ارشد فناوری سابق این مجموعه، نیشاد سینگ (Nishad Singh)، مدیر سابق تیم مهندسی FTX و کارولین الیسون در برابر هیئت‌منصفه حاضر شدند.
شاهدان این پرونده عمدتاً کار را برای بنکمن فرید سخت‌تر کردند. برای مثال، الیسیون، نامزد سابق او، شهادت داد که به او دستور داده شده بود تا از پول مشتریان FTX برای بازپرداخت وام‌های این مجموعه استفاده شود و با وجود نگرانی‌های شخصی‌اش در این رابطه، تسلیم تصمیمات بنکمن فرید شده بود.
بنکمن فرید اما در دفاع از خود مدعی شد با اینکه مرتکب اشتباهاتی شده است، در مجموع با حسن نیت عمل کرده و تنها در قبال بخشی از این تصمیمات مسئول بوده است. او همچنین به اظهارات قبلی خود در شبکه‌های اجتماعی اشاره کرد که در آنها گفته بود محافظت از مشتریان FTX اولویت آنها بوده است.
پس از محاکمه بنکمن فرید که یک ماه به طول انجامید، هیئت‌منصفه در کمتر از ۵ ساعت رأی خود را صادر کرد؛ حداکثر ۱۱۰ سال زندان برای مجموع ۷ اتهام میلیاردر سابق آمریکایی که ۵ مورد آنها حداکثر ۲۰ و ۲ مورد نیز نهایتاً ۵ سال حبس قانونی دارد.
البته باید در نظر داشت که جلسه محاکمه دادگاه برای تاریخ ۲۸ مارس ۲۰۲۴ (۹ فروردین ۱۴۰۳) برنامه‌ریزی شده است و این احتمال وجود دارد که رأی نهایی قاضی این پرونده حاوی مجازاتی سبک‌تر از خروجی هیئت‌منصفه باشد.
