استیبل کوین (Stablecoin) که ارز دیجیتال باثبات یا ارز دیجیتال با قیمت ثابت هم خوانده می‌شود، یکی از نوآوری‌های جالب دنیای ارزهای دیجیتال است. می‌دانید که ویژگی بارز این ارزها، ثبات قیمت آنهاست. قیمت این ارزها در شرایط مختلف ثابت است و مانند سایر انواع ارزهای دیجیتال دچار نوسان نمی‌شود.
در این مقاله به زبان ساده توضیح می‌دهیم که استیبل کوین چیست و چطور قیمت آن همیشه ثابت می‌ماند. سپس انواع استیبل کوینها را با ارائه مثال بررسی می‌کنیم. در پایان هم نگاهی خواهیم داشت به کاربردهای استیبل کوینها و همچنین خطرات و آسیب‌هایی که این نوع دارایی می‌تواند ایجاد کند.
استیبل کوین چیست؟
استیبل کوین (Stablecoin) ارز دیجیتالی است که قیمت و ارزش آن همیشه ثابت است. استیبل کوینها از روش‌های مختلفی برای حفظ ثبات قیمت استفاده می‌کنند؛ اما بیشتر آنها از یک دارایی دیگر به‌عنوان پشتوانه استفاده می‌کنند. تتر که بزرگ‌ترین استیبل کوین دنیاست از ارز فیات دلار به‌عنوان پشتوانه استفاده می‌کند و قیمت آن همیشه برابر با یک دلار است.
استیبل کوینها در ابتدا به وجود آمده بودند تا تأثیر نوسانات قیمتی ارزهای دیجیتال را در معاملات به حداقل برسانند و به‌عنوان یک پل ارتباطی برای مؤسسات مالی و سرمایه‌گذاری جریان اصلی عمل کنند؛ اما اکنون آنها تلاش می‌کنند تا راه خود را به حوزه امور مالی غیرمتمرکز و بانکداری معمولی باز کنند، هزینه‌های پرداختها را کاهش دهند و از حجم فشار آنها کم کنند.
بیشتر بخوانید: امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای چیست؟ DeFi به زبان ساده
در حال حاضر ده‌ها استیبل کوین با الگوریتم‌های کارکردی گوناگون بر روی انواع شبکه‌های بلاک چینی ایجاد شده‌اند که می‌توانید فهرست آنها را در وبسایت CoinMarketCap ببینید. اما به‌طور کلی استیبل کوینها از روش‌های مشخصی برای حفظ ثبات خود استفاده می‌کنند.
یک سوءتفاهم رایج درباره استیبل کوینها، ثابت‌بودن ارزش آنها نسبت به تمامی پول‌های فیات است. درواقع وقتی از «استیبل کوین» یا «ارز دیجیتال باثبات» صحبت می‌کنیم، باید بدانیم که مفهوم ثبات قیمت، امری کاملاً نسبی است.
بیشتر بخوانید: پول یا ارز فیات چیست؟
به‌عنوان مثال استیبل کوینهای دلاری، فقط نسبت به دلار ارزش ثابتی دارند اما اگر قیمت دلار در برابر سایر ارزهای ملی دستخوش تغییر شود، قیمت استیبل کوینها هم به همان نسبت تغییر خواهد کرد
همچنین استیبل کوینهای با پشتوانه دارایی (مانند طلا) و یا استیبل کوینهای جفت‌شده با ارزهای دیجیتال (مثل WBTC)، ارزشی معادل با واحدهای پشتوانه خود دارند که لزوماً به‌معنای ارزش دلاری ثابت نیست.
به‌طور کلی ارزش استیبل کوینها فقط نسبت به ارز یا دارایی خاصی ثابت است. در حالی که ارزها یا دارایی‌های پشتوانه استیبل کوینها خود می‌توانند ارزش متغیری نسبت به سایر واحدهای سنجش ارزش داشته باشند.
انواع استیبل کوینها
استیبل کوینها بر اساس نحوه عملکردشان به ۵ دسته کلی زیر تقسیم می‌شوند:
- استیبل کوین با پشتوانه پول ملی
- استیبل کوین با پشتوانه دارایی
- استیبل کوین با پشتوانه ارز دیجیتال
- استیبل کوین الگوریتمی
- رپد توکن‌ها
در ادامه هریک از این ۵ نوع را به‌تفکیک بررسی می‌کنیم.
استیبل کوین با پشتوانه پول ملی
استیبل کوینهای با پشتوانه فیات همیشه ارزشی معادل واحدهای فیات پشتوانه خود دارند؛ به این صورت که در ازای عرضه هر کوین جدید به بازار، یک واحد از ارز فیات به خزانه این استیبل کوین افزوده خواهد شد.
استیبل کوینهای با پشتوانه ارزهای فیاتی نظیر دلار آمریکا، یورو و ین، اولین و ساده‌ترین استیبل کوینها هستند که با نسبت یک‌به‌یک پشتیبانی می‌شوند. تا زمانی که ارزش ارز اصلی و پایه (و یا سبدی از ارزها، آن‌طور که لیبرا در ابتدا پیشنهاد داده بود) ثابت بماند، استیبل کوین ارزش خود را حفظ خواهد کرد. آنها اساساً اعتبار خود را از اعتبار صادرکننده ارز فیات وام می‌گیرند و این بانک مرکزی کشور است که از ارزش آنها محافظت می‌کند.
تتر (USDT) با ارزش بازار ۶۲.۲ میلیارد دلاری (در زمان نوشتن این مطلب)، با اختلاف زیاد بزرگ‌ترین استیبل کوین با پشتوانه فیات محسوب می‌شود. قیمت تتر همیشه برابر با یک دلار است. دیگر استیبل کوینهای برجسته از جمله یواس‌دی‌کوین (USDC) متعلق به شرکت‌های سیرکل (Circle) و کوین بیس و بایننس یواس‌دی (BUSD) در رده‌های بعدی قرار می‌گیرند.
بشیتر بخوانید: تتر چیست؟ همه چیز درباره ارز دیجیتال USDT
تتر برای مدت‌ها مدعی بود که به‌صورت ۱۰۰ درصدی با دلار آمریکا پشتیبانی می‌شود؛ اما پس از آنکه دادستان عمومی نیویورک از تتر شکایت کرد، مشخص شد که ۲۶ درصد از این تترها، بدهی‌های صرافی بیت‌فینکس به تتر هستند (بیت‌فینکس شرکت خواهر تتر به شمار می‌رود). تتر اخیراً اعلام کرده است که حدود ۳ درصد از ذخایر نقدی این شرکت را پول نقد تشکیل می‌دهد.
استیبل کوین با پشتوانه دارایی
استیبل کوینی که با دارایی پشتیبانی می‌شود، شبیه به نوع با پشتوانه فیات است؛ با این تفاوت که دارایی‌های فیزیکی نظیر طلا را به‌عنوان پشتوانه نگهداری می‌کند.
استیبل کوینهای با پشتوانه دارایی، ارزهای فیات را با طیف متنوعی از وثیقه‌های ملموس جایگزین می‌کنند؛ که در این بین طلا که یک ذخیره ارزش سنتی به شمار می‌آید، یکی از رایج‌ترین این وثیقه‌هاست.
با این حال، برخی دیگر از استیبل کوینهای با پشتوانه دارایی هم وجود دارند که با سبدی از فلزات گران‌بها و یا حتی با املاک و مستغلات سوئیس پشتیبانی می‌شوند. عموماً این دسته از استیبل کوینها با میزان مشخصی از کالا مرتبط هستند، در یک مکان شناخته‌شده ذخیره می‌شوند و اغلب تحت حسابرسی‌های معتبر بین‌المللی قرار می‌گیرند؛ موضوعی که تتر مدت‌ها از آن اجتناب می‌کرد.
یکی از نمونه‌های مشهور استیبل کوین با پشتوانه دارایی، تتر گلد (XAUT) است که از سوی شرکت تتر عرضه شده است. هر واحد تتر گلد برابر با یک اونس طلای لندن است.
از نمونه‌های دیگر استیبل کوینهای با پشتوانه دارایی می‌توان به پکس گلد (Pax Gold) و دیجیکس گلد (Digix Gold) اشاره کرد.
پکس گلد یک توکن ERC20 است که چارلز کاسکاریلا (Charles Cascarilla)، مدیرعامل پکسوس آن را ایجاد کرده است. این توکن با یک تروی اونس طلای خالص لندن پشتیبانی می‌شود. این میزان طلا در انبار شرکت برینک (Brink) در پایتخت انگلیس که موردتأیید انجمن بازار شمش لندن (LMBA) است، نگهداری می‌شود. دارندگان پکس گلد می‌توانند در هر زمان دلخواه، توکن‌های خود را معامله کرده و در ازای آنها طلای واقعی دریافت کنند.
بیشتر بخوانید: ERC۲۰ چیست؟ همه‌چیز درباره توکن و استاندارد ERC-20 اتریوم
دیجیکس گلد هم معادل یک گرم طلای خالص ۹۹.۹۹ درصد است که در سنگاپور ذخیره شده و هر سه ماه یک بار حسابرسی می‌شود.
استیبل کوین با پشتوانه ارز دیجیتال
استیبل کوینهای با پشتوانه ارز دیجیتال از وام‌هایی با وثیقه مازاد استفاده می‌کنند تا ارزششان را ثابت نگه دارند.
استیبل کوینهای مبتنی بر ارز دیجیتال با سبدی از یک یا چند ارز دیجیتال پشتیبانی می‌شوند. از آنجایی که ارزهای دیجیتال خود بسیار بی‌ثبات هستند، این استیبل کوینها وام‌هایی با وثیقه مازاد بسیار زیاد ارائه می‌دهند و از وام‌گیرندگان می‌خواهند توکن‌های خود را در قراردادهای هوشمند قفل کنند. در صورتی که ارزش وثیقه بیش از حد کاهش یابد، توکن‌های وثیقه نقد می‌شوند تا از ضررهای بیشتر جلوگیری شود.
یکی از معروف‌ترین استیبل کوینهای با پشتوانه ارز دیجیتال، دای (DAI) نام دارد که ارزشی معادل یک دلار داشته و متعلق به پلتفرمی به نام میکردائو (MakerDAO) است.
دای یک استیبل کوین غیرمتمرکز است و برای استفاده از آن نیازی به اعتماد به هیچ نهاد ثالثی نیست. برخلاف سایر ارزهای دیجیتال باثبات که قیمتشان با پشتوانه فیات سپرده‌گذاری‌شده در بانک ثابت می‌ماند، قیمت دای با وثیقه‌گذاری یک ارز دیجیتال مانند اتریوم در یک قرارداد هوشمند به‌نام «صندوق سپرده‌گذاری» ثابت می‌ماند.
برای تولید دای، کاربر باید ارز دیجیتال خود را در یک «صندوق سپرده‌گذاری» یا «Vault» واریز کند. این صندوق سابقاً «Collateralized Debt Position» و یا به اختصار «CDP» نامیده می‌شد. در ابتدا برای وثیقه‌گذاری در این صندوق فقط از اتر استفاده می‌شد؛ اما در حال حاضر از بعضی ارزهای دیجیتال دیگر مانند BAT هم می‌توان برای وثیقه‌گذاری استفاده کرد.
استیبل کوین الگوریتمی
استیبل کوینهای الگوریتمی همان طور که از نامشان پیداست، از الگوریتم‌ها و قراردادهای هوشمند برای محافظت از ثبات قیمتی بهره می‌برند. این استیبل کوینها با سیاست افزایش یا کاهش عرضه (در زمان‌های موردنیاز) و با استفاده از نیروهای بازار، سطح قیمت خود را ثابت نگه می‌دارند.
با این تعریف، استیبل کوینهای با پشتوانه ارز دیجیتال، مانند دای (DAI) که از سیستم وثیقه مازاد برای حفظ ارزش خود استفاده می‌کنند نیز جزو استیبل کوینهای الگوریتمی به حساب می‌آیند. اما در این مقاله، برای دسته‌بندی جزئی‌تر استیبل کوینها، این موارد را در یک دسته مجزا در نظر گرفته‌ایم.
آنچه که استیبل کوینهای الگوریتمی را از سایر انواع استیبل کوینها متمایز می‌کند، بی‌پشتوانه بودن آنهاست. در واقع استیبل کوینهای الگوریتمی، پیچیده‌ترین نوع استیبل کوینها هستند که ارزش آنها به‌وسیله الگوریتم‌های ویژه و قراردادهای هوشمند کنترل می‌شود. این الگوریتم‌ها به‌طور خودکار عرضه توکن را در بازار افزایش یا کاهش می‌دهند تا از این طریق، قیمت توکن را با ارز فیاتی که مدنظر آن است برابر نگه دارند.
اگر ارزش این استیبل کوینها در برابر دلار، یورو و یا هر ارز دیگری شروع به پایین‌آمدن کند، الگوریتم‌ها توکن‌ها را از گردش خارج می‌کنند. همچنین اگر ارزش استیبل کوین بالاتر از ارز فیات برود، سیستم استیبل کوینهای جدید را به بازار عرضه می‌کند تا با ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا، قیمت استیبل کوینها را ثابت نگه دارد.
رپد توکن‌ها
یک توکن رپد (Wrapped Token) ارز دیجیتالی است که پشتوانه آن یک ارز دیجیتال دیگر است. خیلی از کارشناسان این نوع ارز دیجیتال را استیبل کوین نمی‌دانند چراکه کاربردهای گسترده ندارد و چندان مستقل نیست.
اصطلاح رپد به‌معنای «پوششی» است و از این نام می‌توان توکنی را تصور کرد که در پوشش یک توکن یا کوین دیگر قرار گرفته است. به‌عبارت دیگر، واحدهای یک ارز دیجیتال در یک آدرس مخصوص ریخته می‌شود و به‌ازای آن به‌طور خودکار در شبکه دیگر، توکن رپد ایجاد می‌شود.
از نمونه‌های بارز توکن رپد می‌توان به رپد بیت کوین (Wrapped Bitcoin) اشاره کرد که اولین بار روی شبکه اتریوم عرضه شد. هر توکن رپد بیت کوین با یک واحد بیت کوین پشتوانه‌سازی می‌شود و بنابراین قیمت هر واحد از آن برابر با یک واحد بیت کوین است.
از آنجا که شبکه بیت کوین و اتریوم مستقل هستند و نمی‌توان به‌طور مستقیم از بیت کوین در تراکنش‌های اتریوم و برنامه‌های غیرمتمرکز استفاده کرد، توکن رپد بیت کوین به افرادی که تمایل داشته باشند با بیت کوین در شبکه اتریوم فعالیت کنند کمک می‌کند.
از میان انواع استیبل کوین‌هایی که برشمردیم، دو دسته اول (یعنی استیبل کوینهای با پشتوانه فیات و دارایی)، استیبل کوینهای متمرکز هستند؛ چراکه یک یا چند سازمان متمرکز آنها را کنترل و اداره می‌کنند و سه دسته بعدی (یعنی استیبل کوینهای با پشتوانه ارز دیجیتال، استیبل کوینهای الگوریتمی و رپد توکن‌ها) غیرمتمرکز یا نیمهمتمرکز هستند، چون با استفاده از یک شبکه بلاک چینیِ غیرمتمرکز مانند اتریوم کار می‌کنند و واسطه‌ها کمترین نقش ممکن را در این میان دارند.
کاربردهای استیبل کوینها
استیبل کوینها به‌محض پیدایش راه خود را در دنیای کریپتو باز کردند و محبوبیت آنها غیرقابل‌انکار است. برخی از مهم‌ترین کاربردهای استیبل کوینها که می‌توانیم به آنها اشاره کنیم عبارت‌اند از:
- استفاده روزمره
- محافظت از سرمایه در برابر سقوط ارزش ارز ملی
- پرداختها و حواله‌های بین‌المللی
- آسان‌سازی پرداخت‌های همتابه‌همتا و قراردادهای هوشمند
- بهبود عملکرد صرافی‌های ارز دیجیتال
استفاده روزمره
می‌توان از استیبل کوین ها مانند ارزهای فیات رایج در دادوستدهای روزمره استفاده کرد. با این تفاوت که استیبل کوین ها از مزیت‌های ارزهای دیجیتال نیز بهره‌مند هستند.
ممکن است در آینده نزدیک بتوانیم برای پرداخت هزینه شام در رستوران، از تلفن همراه خود استفاده کرده و ارز دیجیتال پرداخت کنیم، دقیقاً مانند آنچه که طرفداران ارزهای دیجیتال در رویای خود می‌بینند.
محافظت از سرمایه در برابر سقوط ارزش ارز ملی
در صورت افت شدید ارزش پول ملی در یک کشور، شهروندان می‌توانند با تبدیل ارز ملی به یک ارز دیجیتال، از ارزش دارایی خود محافظت کنند. اما با توجه به اینکه ارزهای دیجیتال نوسانات بالایی دارند، بهترین گزینه برای حفظ ثبات، خرید استیبل کوین‌هاست.
پرداختها و حواله‌های بین‌المللی
از استیبل کوینها می‌توان به‌راحتی برای پرداختها و حواله‌های برون‌مرزی استفاده کرد؛ بی‌آنکه نیاز باشد ارزهای دیجیتال را مرتباً به یکدیگر تبدیل کرده و بخش قابل‌توجهی از مبلغ را به‌عنوان کارمزد صرف کنیم.
این ایده می‌تواند بسیاری از استارت‌آپ‌ها و شرکت‌ها را در خریدوفروش‌های بین‌المللی یاری کند. همچنین میلیون‌ها نفر از کارگران مهاجر و خانواده‌هایشان در سراسر جهان می‌توانند در کمترین زمان و با کمترین هزینه، پول‌های خود را انتقال دهند.
بهبود عملکرد صرافی‌های ارز دیجیتال
در حال حاضر به دلیل سخت‌گیری‌ها در حوزه قانون‌گذاری، تعداد محدودی از صرافی‌های ارز دیجیتال از ارزهای فیات پشتیبانی می‌کنند. استفاده از ارز دیجیتال باثبات به صرافی‌ها کمک می‌کند که این مشکل را حل کنند و امکان استفاده از جفت‌ارزهای کریپتو- فیات را در اختیار کاربران قرار دهند که کار را برای تریدر‌ها و سرمایه‌گذاران تازه‌کار، به‌مراتب آسان‌تر خواهد کرد.
آسان‌سازی پرداخت‌های همتا به همتا و قراردادهای هوشمند
دنیای آینده، پر از قراردادهای هوشمندی است که خدمات سنتی امروز مانند بانکداری، بیمه، وام‌دهی، اجاره و پرداخت حقوق را به‌صورت اتوماتیک و بدون نیاز به تأیید نهاد ثالث انجام می‌دهند. در چنین شرایطی، استیبل‌کوین‌ها به‌دلیل ثبات ارزششان، نقش مهمی را در پرداخت‌های همتابه‌همتا و هوشمند ایفا خواهند کرد.
خطرات و محدودیت‌های استیبل کوینها
با وجود تمام مزیت‌هایی که برای استیبل‌کوین‌ها برشمردیم، این ارزهای دیجیتال به‌دلیل ماهیت خاص و کاربرد گسترده‌ای که دارند، شامل محدودیت‌ها و خطراتی نیز هستند. به‌عنوان برخی از بارزترین محدودیت‌های استیبل کوینها می‌توان به این موارد اشاره کرد:
تمرکزگرایی در دنیای غیرمتمرکز‌ها
استیبل کوینهای با پشتوانه ارزهای فیات و دارایی‌ها (که اتفاقا در حال حاضر پرطرفدارترین نوع استیبل کوینها را تشکیل می‌دهند)، همچنان با ارزش‌های موردانتظار در دنیای بلاک چین فاصله چشمگیری دارند. این ارزها توسط نهاد‌های متمرکز کنترل و عرضه می‌شوند. بنابراین همه ارزش استیبل کوینها در گرو اعتماد ما به این نهادهاست. تنها راه حل موجود برای حل مشکل اعتماد به این نهاد‌ها، حسابرسی آنها توسط نهاد ثالث است که این هم به نوبه خود با ذات تمرکززدایی و حذف واسطه‌ها در تضاد است.
مشکلات پیش‌بینی نشده در پروتکل‌ها
برخی از استیبل‌کوین‌های الگوریتمی، مشکلات پیش‌بینی نشده‌ای را در بازار تجربه می‌کنند. چنین اتفاقاتی ناشی از آن است که این استیبل کوینها، فقط متناسب با شرایط و احساسات عادی بازار طراحی شده‌اند.
به‌عنوان مثال، استیبل کوین فِی (FEI) که قرار بود بدون پشتوانه دلاری (مانند تتر) و بدون پشتوانه ارز دیجیتال (مانند دای) و فقط از طریق استخر نقدینگی جفت‌ارز فِی/اتر قیمت خود را در نزدیکی یک دلار ثابت نگه دارد، در ابتدای کار خود تا نیم دلار سقوط کرد.
نقدشوندگی اندک در برابر دارایی
این مشکل، مخصوص استیبل کوین‌هایی است که با دارایی‌ها پشتیبانی می‌شوند. فرض کنید کوینی دارید که پشتوانه آن طلا است و می‌خواهید آن را نقد کنید. انجام این کار احتمالاً مستلزم این است که چند ماه زمان صرف کنید. ممکن است لازم باشد به کشوری سفر کنید که صندوق وثیقه‌گذاری شده در آن قرار دارد و برای این کار باید هزینه‌های بسیار زیادی را متحمل شوید.
قانون‌گذاری‌های سختگیرانه
استیبل کوینها بسته به نحوه استفاده و اینکه چه افرادی از آنها استفاده می‌کنند، می‌توانند از لحاظ قانونی جنجال‌برانگیز باشند. در حالی که بانکدارها و مقامات قانون‌گذار از استیبل کوینها به‌عنوان ابزاری بسیار مفید نام می‌برند، اما ظرفیت برخی توکن‌ها برای رقابت با ارزهای ملی، قانون‌گذاران را در این زمینه بسیار محتاط و نگران کرده است.
برای نمونه کافی است نگاهی به سرگذشت پروژه استیبل کوین فیسبوک (با نام سابق لیبرا و نام فعلی دییم) بیندازیم تا سختی‌ها و موانع پیش روی یک استیبل کوین با ۲.۳ میلیارد کاربر بالقوه را درک کنیم.
سؤالات متداول
معرفی یک گزینه به‌عنوان بهترین استیبل کوین دنیا منطقی نیست و این قضیه به فاکتورهای زیادی بستگی دارد؛ اما تتر (Tether) اولین و بزرگ‌ترین استیبل کوین دنیاست.
استیبل کوینها کاربردهای زیادی دارند. از مهم‌ترین آنها می‌توان به ترید و حفظ ارزش سرمایه و پرداخت‌های بین‌المللی بدون مشکلات معمول اشاره کرد.
استیبل کوینها از روش‌های مختلفی برای حفظ ثبات قیمت استفاده می‌کنند، اما بیشتر آنها از یک دارایی دیگر به‌عنوان پشتوانه استفاده کرده و ارزش خود را به ارزش آن وصل می‌کنند.
جمع‌بندی
در این مقاله تلاش کردیم مرور کوتاه و در عین حال جامعی به استیبل کوینها و انواع آنها داشته باشیم. همان طور که در این مقاله مطالعه کردید، استیبل کوینها ارزهای دیجیتالی هستند که برخی از ویژگی‌های ذاتی ارزهای دیجیتال را به‌همراه ندارند.
استیبل کوینها از نوسان قیمت رنج نمی‌برند و ماهیت نیمهمتمرکز آنها باعث می‌شود که تا حدی از ذات حقیقی ارزهای دیجیتال دور شوند؛ اما نمی‌توان مزایای وجود آنها را در دنیای ارزهای دیجیتال انکار کرد. این ارزهای باثبات باعث شده‌اند بخشی از امنیت و اطمینان خاطری که در دنیای ارزهای فیات (به‌واسطه ثبات قیمتشان) وجود داشت، به دنیای ارزهای دیجیتال هم وارد شود.
در بین همه انواع استیبل کوینها، استیبل کوینهای الگوریتمی تنها نوع غیرمتمرکز هستند که بدون نیاز به هیچ پشتوانه‌ای و تنها با تکیه بر الگوریتم‌های خاص خود کار می‌کنند. با این حال که محبوبیت این استیبل کوینها هنوز به‌اندازه انواع متمرکزی مانند تتر نیست، اما با گذر زمان و افزایش محبوبیت آنها در بین افراد جامعه، می‌توان مشکل متمرکزبودن را هم حل کرد و از استیبل کوین‌هایی استفاده کرد که در عین حفظ ثبات قیمت، اصل تمرکززدایی را هم رعایت می‌کنند.
