دندان عقل آخرین مجموعه از دندان‌های آسیاب است که در انتهای دهان رشد می‌کند. بسیاری از افراد در دوران نوجوانی و اوایل بزرگسالی با رویش این دندان‌ها مواجه می‌شوند. برخی افراد ممکن است هیچ مشکلی با دندان عقل خود نداشته باشند، اما برای بسیاری دیگر، این دندان‌ها مشکلاتی مانند درد، التهاب و حتی نیاز به جراحی ایجاد می‌کنند. در این مقاله به بررسی زمان رویش دندان عقل، علائم رشد، مشکلات رایج و راهکارهای درمانی می‌پردازیم.
دندان عقل چیست؟
دندان عقل، سومین و آخرین گروه از دندان‌های آسیاب بزرگ است که در انتهای فک بالا و پایین رشد می‌کند. این دندان‌ها معمولاً بین سنین ۱۷ تا ۲۵ سالگی ظاهر می‌شوند و نام “عقل” به این دلیل برای آن‌ها انتخاب شده که معمولاً در سنی رشد می‌کنند که فرد به بلوغ فکری رسیده است.
در برخی افراد، دندان عقل کاملاً رشد کرده و هم‌راستا با سایر دندان‌ها قرار می‌گیرد، اما در بسیاری از موارد، به دلیل نبود فضای کافی در فک، این دندان‌ها به‌صورت نهفته یا نیمه‌نهفته باقی می‌مانند و مشکلات مختلفی ایجاد می‌کنند.
دندان عقل چه زمانی رشد می‌کند؟
۱. تشکیل دندان (۹ تا ۱۲ سالگی)
در این مرحله، جوانه دندان عقل درون استخوان فک شروع به تشکیل شدن می‌کند، اما هنوز قابل مشاهده نیست.
-
رشد درون استخوان (۱۳ تا ۱۶ سالگی)
جوانه دندان به‌آرامی رشد کرده و خود را به سطح استخوان فک نزدیک می‌کند، اما هنوز از لثه بیرون نزده است. -
بیرون زدن از لثه (۱۷ تا ۲۵ سالگی)
در این مرحله، دندان عقل از لثه خارج می‌شود. در برخی افراد، این دندان بدون مشکل روییده و عملکرد طبیعی دارد، اما در برخی دیگر، به دلیل کمبود فضا یا زاویه نادرست رشد، مشکلاتی ایجاد می‌شود. -
تکمیل رشد و تثبیت (۲۵ تا ۳۰ سالگی)
اگر دندان عقل به درستی روییده باشد، در این مرحله به طور کامل تثبیت می‌شود. در غیر این صورت، ممکن است نیاز به جراحی یا کشیدن دندان باشد.
علائم رویش دندان عقل
رشد دندان عقل می‌تواند با علائم زیر همراه باشد:
- درد و فشار در فک و لثه
- تورم و قرمزی لثه در ناحیه انتهایی دهان
- حساسیت در اطراف دندان‌های آسیاب
- درد هنگام جویدن غذا
- احساس زخم یا التهاب در لثه
- سردرد یا درد در اطراف گوش (در برخی موارد)
در صورت بروز درد شدید یا علائمی مانند تورم مداوم، تب یا خروج چرک از لثه، باید به دندانپزشک مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید: بهترین روش سفید کردن دندان با زردچوبه
مشکلات رایج دندان عقل
الف) نهفتگی دندان عقل
در برخی موارد، دندان عقل به طور کامل از لثه خارج نمی‌شود و در استخوان فک گیر می‌کند. این وضعیت به دلیل نبود فضای کافی در فک یا رشد در زاویه نامناسب اتفاق می‌افتد و می‌تواند باعث درد، التهاب و حتی عفونت شود.
ب) رشد نامنظم و زاویه‌دار
گاهی دندان عقل به جای رویش عمودی، به سمت جلو یا عقب فک رشد می‌کند و باعث فشار بر سایر دندان‌ها و ایجاد ازدحام دندانی می‌شود.
ج) عفونت و التهاب لثه (پری کورونیت)
هنگامی که دندان عقل به‌صورت نیمه‌نهفته باقی می‌ماند، مواد غذایی و باکتری‌ها زیر لثه جمع شده و باعث التهاب، تورم و عفونت می‌شوند.
د) پوسیدگی دندان عقل
دندان‌های عقل معمولاً در موقعیتی قرار دارند که تمیز کردن آن‌ها دشوار است. همین امر می‌تواند باعث ایجاد پوسیدگی و حفره‌های دندانی شود که در نهایت نیاز به درمان یا کشیدن دندان را ایجاد می‌کند.
بیشتر بخوانید: جرم گیری طبیعی دندان با زردچوبه
آیا همیشه باید دندان عقل را کشید؟
نیاز به کشیدن دندان عقل به شرایط بیمار بستگی دارد:
اگر دندان عقل کاملاً روییده و بدون مشکل باشد، نیازی به کشیدن آن نیست.
اگر دندان عقل باعث درد، عفونت، فشار بر سایر دندان‌ها یا مشکلات فکی شود، کشیدن آن توصیه می‌شود.
در موارد زیر، دندانپزشک کشیدن دندان عقل را پیشنهاد می‌دهد:
- وجود درد یا التهاب مداوم
- نهفته بودن دندان در استخوان فک
- ایجاد فشار بر سایر دندان‌ها و تغییر در نظم دندانی
- عفونت‌های مکرر در اطراف دندان عقل
درمان و مراقبت‌های پس از کشیدن دندان عقل
روش‌های کشیدن دندان عقل
- کشیدن ساده: اگر دندان عقل به طور کامل رشد کرده باشد، دندانپزشک آن را بدون جراحی می‌کشد.
- جراحی دندان عقل: اگر دندان نهفته یا نیمه‌نهفته باشد، نیاز به جراحی و برداشتن بخشی از استخوان اطراف دندان است.
مراقبت‌های بعد از کشیدن دندان عقل
گاز استریل را به مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه روی محل جراحی نگه دارید.
از خوردن غذاهای سفت و نوشیدنی‌های داغ در روزهای اول خودداری کنید.
تا ۲۴ ساعت بعد از جراحی، از مصرف نی و مکیدن خودداری کنید تا از بروز “حفره خشک” جلوگیری شود.
دهان خود را با آب نمک شستشو دهید تا از عفونت جلوگیری شود.
در صورت درد شدید، از داروهای تجویز شده توسط پزشک استفاده کنید.
نتیجه‌گیری
دندان عقل معمولاً بین سنین ۱۷ تا ۲۵ سالگی رویش می‌یابد. در برخی افراد، این دندان‌ها بدون مشکل ظاهر می‌شوند، اما در بسیاری از موارد، به دلیل کمبود فضا یا رشد نامناسب، مشکلاتی مانند نهفتگی، عفونت و درد ایجاد می‌کنند. اگر دندان عقل باعث ناراحتی شود، بهتر است با مراجعه به دندانپزشک، بررسی‌های لازم انجام شده و در صورت نیاز، جراحی یا کشیدن دندان انجام شود.
