دیپ وب چیست؟ – ارزدیجیتال

باور کنید یا نه، تخمین زده می‌شود که فقط در حدود ۵ الی ۱۰ درصد از داده‌های اینترنت قابل مشاهده برای عموم هستند. ۹۰ الی ۹۵ درصد مابقی، در دیپ وب قرار دارد. اما اصلاً دیپ وب چیست؟ آیا تصوراتی که درباره ماهیت غیرقانونی آن وجود دارد درست است؟

در این مقاله قصد داریم درباره دیپ وب نگاه منطقی و به‌دور از تصورات غلط بیندازیم و به اعماق اقیانوس عمیق وب سفر کنیم. همچنین به ارتباط دیپ وب با ارزهای دیجیتال خواهیم پرداخت.

دیپ وب چیست؟

دیپ وب بخشی از اینترنت است که توسط موتورهای جستجوی سنتی مانند گوگل، یاهو و بینگ ایندکس نمی‌شود. این بخش معمولاً برای دسترسی نیاز به ورود با نام کاربری و رمز عبور یا استفاده از نرم‌افزارهای خاص دارد. بخش بسیار بزرگی از وب که قابل مشاهده عمومی برای همه نیست، دیپ وب نام دارد. برخی تخمین‌ها نشان می‌دهند که دیپ وب ۹۰ تا ۹۵ درصد از کل وب جهانی را شامل می‌شود.

صفحاتی است که ایندکس نشده‌اند، سایت‌های پولی (FFS)، پایگاه‌های داده خصوصی، شبکه‌های داخلی (اینترانت) و سایت‌هایی که در دارک وب قرار دارند، جز د‌یپ وب محسوب می‌شوند. مفهوم مقابل دیپ وب (وب عمیق)، سرفیس وب (وب سطحی) نام دارد. سرفیس وب به بخش‌های قابل دسترس وب که توسط موتورهای جستجو ایندکس می‌شوند و برای عموم مردم در دسترس است گفته می‌شود. برخلاف باور عموم، دیپ وب بخش زیادی از شبکه جهانی وب را در خود جای می‌دهد.

بیشتر بخوانید: دارک وب چیست؟

تاریخچه دیپ وب

در سال ۱۹۹۴، مایکل برگمن (Michael Bergman)، نویسنده و محقق آمریکایی، در یکی از مقالات خود از قول شخصی دیگر اصطلاح وب نامرئی (Invisible Web) را برای سایت‌هایی که در موتورهای جستجو ثبت نیستند، مطرح کرد.

بعدها بروس ماونت (Bruce Mount) و متیو ب. کول (Matthew B. Koll) از شرکت Personal Library Software (PLS) در توصیف ابزار دیپ وب ۱@ از این اصطلاح استفاده کردند. اولین ابزار تجاری دیپ وب، ۱@ بود که در سال ۱۹۹۶ توسط PLS معرفی شد و با ۵.۷ ترابایت محتوا شروع به کار کرد. این محتوا تخمین زده می‌شد که ۳۰ برابر اندازه وب جهانی آن زمان باشد. البته در سال ۱۹۹۸، PLS توسط شرکتAOL خریداری و ۱@ هم کنار گذاشته شد.

دیپ وب چگونه کار می‌کند؟

دیپ وب شامل تمام صفحاتی است که توسط موتورهای جستجو مانند گوگل یا بینگ ایندکس نمی‌شوند. به‌عنوان مثال، پایگاه‌های داده خصوصی، صفحات ورود به سیستم، ایمیل‌های شخصی، محتوای اشتراکی در سرویس‌های استریم (مانند نتفلیکس) و اطلاعات داخلی سازمان‌ها در این دسته قرار می‌گیرند. ازآنجاکه این محتوا در دسترس عموم نیست، فقط کسانی که مجوز ورود دارند، می‌توانند به آن دسترسی داشته باشند.

برای دسترسی به محتوای دیپ وب، کاربران معمولاً نیاز به یک نام کاربری و رمز عبور دارند یا باید از طریق لینک مستقیم وارد شوند. به همین دلیل، اطلاعات حساس مانند سوابق پزشکی، تراکنش‌های بانکی و اسناد تجاری در این بخش از اینترنت قرار می‌گیرند تا از ایندکس شدن آن‌ها توسط موتورهای جستجو جلوگیری شود. علاوه بر این، برخی از اطلاعات دیپ وب به‌صورت دینامیک در لحظه تولید می‌شوند و لینک دائمی برای آن وجود ندارد. این ویژگی باعث می‌شود که صفحات این بخش از اینترنت از جستجوی عمومی مخفی بمانند.

برخلاف باور عمومی، دسترسی به دیپ وب نیازی به نرم‌افزار خاصی ندارد و از طریق مرورگرهای عادی مانند کروم یا فایرفاکس قابل انجام است. کاربران فقط باید بدانند که چگونه وارد این فضا شوند، مانند استفاده از اطلاعات ورود در یک وب‌سایت مالی یا باز کردن صفحه داخلی یک شرکت. بااین‌حال، بخشی از دیپ وب که دارک وب نام دارد، برای دسترسی به مرورگرهای ویژه‌ای مانند Tor نیاز دارد که ارتباطات کاربران را رمزگذاری کرده و آن‌ها را ناشناس نگه می‌دارند.

برخی باورهای غلط درباره دیپ وب

درباره دیپ وب اطلاعات غلط زیادی وجود دارد که بخاطر باورهای اشتباه افراد است. بیایید چند مورد از این باورهای غلط را بررسی کنیم.

باور غلط: من هرگز در دیپ وب جستجو نکرده‌ام.
واقعیت: احتمالاً نادرست است. اگر تاکنون وارد وب‌سایت بانک خود شده‌اید، از پورتال بیمار پزشک خود استفاده کرده‌اید، از اشتراک موسیقی برای گوش دادن به پلی‌لیست موردعلاقه خود استفاده کرده‌اید، یا حتی وارد حساب کاربری خود در شبکه‌های اجتماعی شده‌اید، شما از دیپ وب استفاده کرده‌اید. بسیاری از کارهایی که روزانه به‌صورت آنلاین انجام می‌دهیم، شامل دیپ وب می‌شوند.

باور غلط: گشت‌وگذار در دیپ وب غیرقانونی است.
واقعیت: نادرست است. به‌جز قوانین سانسور در برخی کشورها، ورود به وب‌سایت‌هایی که توسط موتورهای جستجو ایندکس نشده‌اند، معمولاً غیرقانونی نیست. اما کاری که در آن وب‌سایت انجام می‌دهید، ممکن است غیرقانونی باشد.

باور غلط: دیپ وب پر از فعالیت‌های غیرقانونی مانند مواد مخدر و سلاح است.
واقعیت: تا حد زیادی نادرست است. حقیقت این است که فعالیت‌های غیرقانونی در سرفیس وب، دیپ وب و دارک وب وجود دارد. اما هر سه این موارد کاربردهای قانونی زیادی نیز دارند.

باور غلط: برای دسترسی به دیپ وب به نرم‌افزار ویژه‌ای نیاز دارم.
واقعیت: معمولاً نه. بیشتر بخش‌های دیپ وب را می‌توان از طریق مرورگر معمولی، با دانستن آدرس صفحه یا ورود به سیستم، مشاهده کرد. اگر بخواهید به دارک وب دسترسی پیدا کنید، به مرورگر ویژه‌ای مانند Tor نیاز خواهید داشت.

مزایای دیپ وب

دیپ وب مزایای زیادی دارد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها، دسترسی به محتوای غیر ایندکس شده، حفظ حریم خصوصی و امنیت بیشتر است. در ادامه به بررسی این مزایا خواهیم پرداخت.

دسترسی گسترده و آزادتر

دیپ وب به کاربران امکان دسترسی به حجم بسیار بیشتری از اطلاعات را نسبت به سرفیس وب می‌دهد. این اطلاعات ممکن است شامل صفحاتی باشد که از نظر موتورهای جستجو کم‌اهمیت هستند، اما همچنین شامل محتوای اشتراکی مانند جدیدترین سریال‌ها، پایگاه‌های داده مالی شخصی و حتی اخباری که در سرفیس وب سانسور شده‌اند، می‌شود. درواقع، اگر فقط سرفیس وب وجود داشت، بسیاری از این محتواها در دسترس کاربران نبودند.

دسترسی به محتوای تخصصی

سایت‌های جستجوی دیپ وب مجموعه وسیعی از محتواهای تخصصی را میزبانی می‌کنند، از جمله پایگاه‌های داده علمی، مخزن‌های تحقیقاتی، اینترانت‌های خصوصی شرکت‌ها و خدمات اشتراکی. این منابع ممکن است به راحتی در سرفیس وب قابل دسترسی نباشند، اما برای محققان، افراد حرفه‌ای و افرادی که به اطلاعات یا خدمات خاص نیاز دارند، ارزشمند هستند.

حفظ حریم خصوصی و امنیت بیشتر

یکی از مهم‌ترین مزایای دیپ وب حفظ حریم خصوصی است که معمولاً از طریق رمزگذاری تأمین می‌شود. این رمزگذاری به سایت‌های اشتراکی کمک می‌کند تا محتوای خود را فقط در اختیار کاربران پرداخت‌کننده قرار دهند. علاوه بر این، رمزگذاری پایگاه‌های داده برای عملکرد صحیح فناوری‌های مالی (FinTech) ضروری است.

بدون این سطح از امنیت، شرکت‌ها و افراد نمی‌توانستند تراکنش‌های مالی خود را به‌صورت ایمن در اینترنت انجام دهند. همچنین، دارک وب که بخشی از دیپ وب محسوب می‌شود، در درجه اول برای افزایش حریم خصوصی کاربران طراحی شده است.

معایب دیپ وب

در ادامه به معایب دیپ وب، چالش‌های امنیتی و حریم خصوصی، همچنین مشکلاتی که ممکن است برای کاربران و جامعه ایجاد کند، خواهیم پرداخت.

دورشدن از ماهیت اولیه اینترنت

یکی از جدی‌ترین انتقادهایی که به دیپ وب وارد است، این است که دسترس‌پذیری و برابری اینترنت را تضعیف می‌کند. در دهه ۱۹۹۰، این امید وجود داشت که اینترنت فرصتی برابر برای دسترسی به تمام اطلاعات فراهم کند. اما در عمل، سایت‌های پولی یا پرداخت در ازای خدمات (Fee for Service) دسترسی به ابزارهای پیشرفته تولیدی را فقط برای کسانی فراهم می‌کنند که قادر به پرداخت هزینه‌های آن هستند.

مسائل امنیتی دارک وب

دارک وب مسائل امنیتی زیادی را برای دیپ وب ایجاد می‌کند. فضای دارک وب به نحوی کنترل‌نشده است که برخی افراد از آن برای ارتکاب جرایم استفاده کنند. در برخی موارد، افرادی که پشت دارک وب مخفی شده‌اند، به کاربران قانونی و معمولی سرفیس وب هم حمله می‌کنند که این باعث کاهش کیفیت اینترنت می‌شود.

البته محققان دانشگاهی و خدمات جستجوی تجاری مانند گوگل و بینگ راه‌هایی را برای ایندکس کردن محتوای دیپ وب جستجو کرده‌اند و مقامات اجرایی نیز تلاش کرده‌اند تا خزنده‌هایی برای دیپ وب ایجاد کنند که بتوانند فعالیت‌های غیرقانونی از جمله قاچاق مواد مخدر، قاچاق انسان و فعالیت‌های تروریستی را شناسایی کنند. با این حال، موفقیت این تلاش‌ها همچنان محدود بوده است.

دشواری در دسترسی به اطلاعات

دسترسی به اطلاعات تخخصی در دیپ وب اغلب نیازمند اطلاعات و دانش است، زیرا موتورهای جستجوی معمولی آن را ایندکس نمی‌کنند. این موضوع می‌تواند دسترسی به این اطلاعات را برای کاربران معمولی اینترنت دشوار کرده و انتشار اطلاعات ارزشمندی که در دیپ وب دفن شده‌اند را محدود کند.

مقایسه دیپ وب با سرفیس وب و دارک وب

دیپ وب به تمام بخش‌هایی از وب اطلاق می‌شود که موتورهای جستجو به طور معمول قادر به ایندکس کردن آن‌ها نیستند. این بخش شامل منابعی است که تنها از طریق ابزارهای خاص یا با دسترسی‌های ویژه قابل مشاهده هستند. در مقابل، سرفیس وب به محتوای اینترنتی ایندکس‌شده در موتورهای جستجور و در دسترس عموم می‌گویند.

دارک وب بخشی از دیپ وب است که به طور خاص برای فعالیت‌های غیرقانونی و ناشناس طراحی شده است. این بخش به شبکه‌های خاصی مانند Tor وابسته است که از رمزگذاری و تغییر مسیر برای محافظت از هویت و موقعیت جغرافیایی کاربران استفاده می‌کند. در حالی که دیپ وب شامل منابع مفید و قانونی نیز می‌شود، دارک وب عمدتاً به فعالیت‌های مجرمانه مثل قاچاق، فروش داروها و مواد غیرقانونی و اطلاعات سرقتی اختصاص دارد.

چگونه به محتوای دیپ وب دسترسی پیدا کنیم؟

شما می‌توانید با همان مرورگری که برای سرفیس وب استفاده می‌کنید، به بیشتر بخش‌های دیپ وب دسترسی داشته باشید. مراحل اضافی بسته به نوع محتوای دیپ وب که به دنبال آن هستید متفاوت خواهد بود.گاهی اوقات فقط به مجوزهایی مانند ورود به سیستم یا سایر امتیازات دسترسی نیاز دارید. ورود به سیستم راهی است برای دسترسی به بخشی از وب که شامل اطلاعات شخصی شما یا شبکه داخلی است که در محل کارتان از آن استفاده می‌کنید.

در داخل یک وب‌سایت، شما می‌توانید از ویژگی جستجوی آن سایت برای پیدا کردن محتواهایی که توسط ربات‌های جستجو ایندکس نشده است، استفاده کنید. یک وب‌سایت ممکن است محتوای زیادی داشته باشد که با جستجوی یک کلمه کلیدی پیدا می‌شود. ربات‌های جستجو کلمات را در فیلدهای ورودی مانند سرچ باکس (جعبه جستجوی سایت) وارد نمی‌کنند، بنابراین ممکن است هرگز به این محتوا دست پیدا نکنند. این مسئله به‌ویژه در سایت‌های اطلاعاتی، مانند منابع دولتی بیشتر صادق است.

اگر می‌خواهید به محتوای بایگانی شده (صفحات یا کل وب‌سایت) دسترسی پیدا کنید که دیگر آنلاین نیستند، Wayback Machine نسخه‌های قدیمی بسیاری از وب‌سایت‌ها را ذخیره می‌کند. همچنین محتوای اخبار قدیمی یا پست‌های شبکه‌های اجتماعی را ذخیره و اطلاعاتی را که دیگر غیرقابل دسترس می‌شوند، حفظ می‌کند.

چطور می‌توانم سایت‌های دیپ وب را پیدا کنم؟

از آنجا که دیپ وب به‌طور کامل توسط موتورهای جستجوی معمولی ایندکس نمی‌شود، اغلب تنها راه برای پیدا کردن چنین سایت‌هایی این است که آدرس اینترنتی دقیق آن‌ها را بدانید. برخی وب‌سایت‌ها یا موتورهای جستجوی تخصصی وجود دارند که برخی از سایت‌های دیپ وب را فهرست می‌کنند. به عنوان مثال، منابع علمی در دیپ وب را می‌توان از طریق پلتفرم‌هایی مانند PubMed، LexisNexis، Web of Science یا Project MUSE پیدا کرد.

ارتباط ارزهای دیجیتال با دیپ وب

ارزهای دیجیتال به دلیل ویژگی‌های خاصی مانند غیرمتمرکز بودن و امکان انجام تراکنش‌های ناشناس، توانسته‌اند توجه بسیاری را جلب کنند. این ویژگی‌ها در ابتدا به عنوان یک مزیت مطرح شدند که امکان انجام تراکنش‌ها بدون نیاز به واسطه‌های مالی و با حفظ حریم خصوصی را فراهم می‌کند.

اما در دنیای دیپ وب، به ویژه در دارک وب، همین ویژگی‌ها باعث شده که ارزهای دیجیتال به ابزاری برای فعالیت‌های غیرقانونی تبدیل شوند. مجرمان در این فضا از پرداخت‌های ناشناس برای انجام کارهایی مانند قاچاق انسان، مواد مخدر، سلاح و حتی تروریسم بهره می‌برند، که باعث نگرانی‌های زیادی در جامعه شده است.

منتقدان ارزهای دیجیتال، به ویژه در ارتباط با دارک وب، این ویژگی‌ها را به عنوان یکی از معایب جدی این تکنولوژی معرفی می‌کنند. از آنجا که پرداخت‌ها در این فضا ناشناس هستند و هویت افراد به راحتی قابل شناسایی نیست، امکان سوءاستفاده از این سیستم برای فعالیت‌های مجرمانه به‌طور فزاینده‌ای افزایش یافته است.

سوالات متداول

جمع‌بندی

دیپ وب با وجود کاربردهای گسترده و مفید، به ویژه در حوزه‌های تحقیقاتی و علمی، به دلیل ویژگی‌هایی مانند ناشناس‌بودن و عدم نظارت، بستر فعالیت‌های غیرقانونی را فراهم کرده‌است؛ البته این نکته را هم در نظر بگیرید که در اینترنت سرفیس وب هم کارهای غیرقانونی وجود دارد. این فضا به دلیل وجود محتوای تخصصی و اطلاعات حساس، برای بسیاری از کاربران می‌تواند مفید باشد، اما از سوی دیگر، این امکانات به راحتی توسط مجرمان برای مقاصد نامشروع مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد.

چالش دیگر دیپ وب، نیاز به دسترسی‌های خاص برای مشاهده اطلاعات آن است که ممکن است برای بسیاری از افراد دشوار باشد. اگرچه این فضا به‌عنوان یک ابزار برای حفاظت از حریم خصوصی و آزادی بیان شناخته می‌شود، اما عدم نظارت و احتمال بهره‌برداری از آن برای مقاصد مجرمانه، تهدیدهایی برای امنیت آنلاین کاربران ایجاد می‌کند. بنابراین، استفاده از دیپ وب باید با آگاهی و احتیاط صورت گیرد.