سوال این است؛ آیا جامعه ایرانی با بحران سواد رو به روست؟ خود همین سوال تناقض‌های بسیاری با کلیشه‌های ذهنی ما دارد، همیشه می‌گفته‌اند ایرانی‌ها باهوش‌اند و از رئیس ناسا گرفته تا جراح معروف رئیس‌جمهور آمریکا نسبتی با این سرزمین دارند، اما اگر به آمارها رجوع کنیم باید به این افسانه ایرانی‌های باهوش پایان بدهیم.
این موضوع برای خود آموزش و پرورش هم حل شده است چرا که همین چند روز پیش از زبان رئیس مرکز ارزشیابی وزارت آموزش‌وپرورش عنوان شد که «کسب معدل 10 » هر چه هست بحران نیست! این گفته معطوف به نظرسنجی‌های 4 سال گذشته در رابطه با نتایج آزمون نهایی دانش‌آموزان ایرانی است. جایی که میانگین معدل دانش‌آموزان در رشته ادبیات از 10.76 در سال 98 حالا به 8.75 صدم در سال 1402 رسیده است! به این معنا که به طور میانگین دانش‌آموزان ایرانی در رشته ادبیات مردود شده‌اند. در رشته‌های دیگر هم همین اوضاع است.
ختم کلام اینکه در سال گذشته «تنها یک نفر در امتحانات نهایی در بین سه رشته تجربی، ریاضی و انسانی معدل ۲۰ کسب کرده» است. آمارهای جهانی از سطح سواد دانش‌آموزان ایرانی هم تاکید همین موارد است. دو سنجه جهانی پرلز و تیمز که هر 4 سال یکبار برگزار می‌شود به شکل واضحی این بحران بی‌سوادی را به ما نشان می‌دهد آنقدر که حالا علیرضا کاظمی وزیر آموزش و پرورش هم به آن واکنش داشته و گفته «باید کارگروهی در این زمینه تشکیل و نقشه راهی تدوین شود.»
آزمون‌های تیمز و پرلز به عنوان یکی از معتبرترین مطالعات تطبیقی در عرصه آموزش، اطلاعات مهمی در مورد روند پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان بیش از 58 کشور جهان فراهم می‌کند. اما طی سال‌هایی که ایران در آزمون بین‌المللی پرلز شرکت کرده وضعیت ایران همیشه از حد متوسط پایین‌تر بوده است و از هر سه دانش‌آموز ایرانی، یک نفر به کف یا حداقل یادگیری هم نمی‌رسد. سوالات پرلز 2023 در سه بخش دشوار، متوسط و آسان طراحی شده بود. معیار بین‌المللی پیشرفته (امتیاز ۶۲۵)، معیار بین‌المللی بالا (امتیاز ۵۵۰)، معیار بین‌المللی متوسط (امتیاز ۴۷۵) و معیار بین‌المللی پایین (امتیاز ۴۰۰) مدنظر است. خلاصه‌شده کل نتایج این آزمون این است که در هیچ رشته‌ای دانش‌اموزان ایرانی نتوانسته‌اند از سطح پایین این جدول بالاتر بیایند و از میان 58 کشور صاحب رتبه جالب 53 شده‌اند.
شاید نباید به این اوضاع خیلی هم خرده بگیریم، تنها باید کمی واقعی‌تر به جامعه پیرامونمان بنگیریم. اگرچه می‌دانیم لزوم همه ایرانی‌ها جزو باهوش‌ترین مردم جهان نیستند اما احتمالا همه ما هم دچار ماجرای «نفوس و مسکن» نیستیم!
