افزایش آگاهی درباره کلیه و بیماری‌های مرتبط با آن از این منظر اهمیت دارد که آمار ابتلای افراد تنها درباره یک بیماری این حوزه، یعنی «سنگ کلیه» فراتر از متوسط جهانی است.
عباس بصیری، رئیس جامعه اورولوژی ایران هم به تازگی اعلام کرده «از هر ۱۰۰ ایرانی ۶.۶ نفر دچار سنگ ادراری می‌شوند و سیستان و بلوچستان هم بالاترین آمار مربوط به سنگ کلیه را دارد.»
علیرضا زالی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هم پیشتر گفته بود «سالانه ۱۰۰ هزار ایرانی به بیماری سنگ کلیه دچار می‌شوند که این آمار نشان از ابتلای سالانه تعداد زیادی از ایرانی‌ها به سنگ کلیه دارد.» البته که مطالعات پزشکی ثابت کرده که با راه‌حل‌های ساده و پیگیری یک رژیم غذایی متعادل و مناسب افزایش آبرسانی به بدن (هیدراتاسیون) می‌توان تا حد زیادی از بروز سنگ کلیه یا پیشرفت و بزرگ شدن آن جلوگیری کرد.
چرا سنگ کلیه می‌گیریم؟
به گزارش هلت نیوز، سنگ کلیه رسوبات سخت کوچکی هستند که در کلیه‌ها تشکیل می‌شوند. آن‌ها بر اساس انواع کریستال‌هایی که سنگ را ایجاد می کنند طبقه بندی می‌شوند. سنگ‌های اگزالات کلسیمی رایج‌ترین نوع هستند، اما سنگ‌های دیگری نیز مانند سنگ‌های اسید اوریک، سنگ‌های استروویت و سنگ‌های سیستین نیز وجود دارند.
ممکن است هر کسی به سنگ کلیه مبتلا شود، اما برخی علل و عوامل خطر رایج وجود دارد. علل شایع عبارتند از کم آبی مزمن، عفونت‌های دستگاه ادراری و عوارض استفاده برخی داروها یا مکمل‌ها. عوامل خطری که در تشکیل سنگ کلیه نقش دارند عبارتند از: انتخاب سبک زندگی، مانند خوردن رژیم غذایی سرشار از سدیم، پروتئین یا قند، سن بالای ۴۰ سال، مرد بودن و سابقه خانوادگی.
مهمترین توصیه‌های غذایی برای پیشگیری
هیدراته ماندن مهمترین توصیه غذایی برای جلوگیری از سنگ کلیه است. چه در مراحل اولیه تشکیل سنگ کلیه باشید، چه این عارضه عود کرده باشد، هیدراته ماندن اولویت اصلی برای هر کسی است که در معرض خطر است. هیدراتاسیون کافی ادرار را رقیق می کند، احتمال تشکیل کریستال‌ها را کاهش می دهد و به بدن اجازه میدهد تا در صورت تشکیل کریستال‌های کوچک از شر آن‌ها خلاص شود.
به طور کلی، برای کمک به پیشگیری از سنگ کلیه، بیشتر افراد باید بین ۲ تا ۳ لیتر آب در روز (یا ۸ تا ۱۲ فنجان) بنوشند. اگر در آب و هوای گرم زندگی می کنید یا درگیر فعالیت های شدید هستید، باید آب بیشتری بنوشید تا آنچه از دست رفته را جبران کنید. علائم هیدراتاسیون (آبرسانی) مناسب را بشناسید: ادرار زرد روشن یا تقریبا بی رنگ، تشنگی نادر، و پوستی که با نیشگون گرفتن کم به سرعت به حالت اول خود باز می‌گردد.
علاوه بر این، مواد معدنی موجود در غذاهایی که مصرف می‌کنیم می‌توانند بر خطر ابتلا به سنگ کلیه تأثیر بگذارند. این شامل سدیم است که معمولا در مقادیر بیش از ۲.۳۰۰ میلی گرم در روز از منابع غذایی فرآوری شده مصرف می‌شود. سایر مواد معدنی عبارتند از پتاسیم و کلسیم. با این حال، از آنجایی که این مواد معدنی برای سایر بخش‌های سلامت ما حیاتی هستند، ما نه باید در مصرف این مواد معدنی زیاده روی کنیم و نه به طور کامل از آن‌ها اجتناب کنیم. بنابراین، مصرف متعادل ضروری است.
سنگ‌های کلیه بر اساس نوع کریستال‌های تشکیل دهنده سنگ طبقه بندی می شوند. پزشکان شما می‌توانند نوع سنگ کلیه را از طریق نمونه ادرار یا آزمایشات دیگر تأیید کنند. هر کدام از کریستال‌هایی که باعث ایجاد سنگ کلیه می‌شوند، باید توسط رژیم غذایی مرتبط با خود آن‌ها دفع شوند.
رژیم غذایی سنگ‌های اگزالات
سنگ‌های اگزالات کلسیمی رایج ترین نوع سنگ کلیه هستند. مانند سایر انواع سنگ کلیه، مهم ترین مداخله غذایی مصرف مایعات فراوان به ویژه آب است. همچنین باید مصرف غذاهای پر اگزالات مانند اسفناج، چغندر، ریواس و شکلات را محدود کرد. حفظ مصرف متعادل مواد غذایی حاوی کلسیم، مانند شیر کم چرب یا سبزیجات برگ سبز، برای کمک به اتصال با اگزالات در روده و دفع آن در مدفوع، مهم است.
رژیم غذایی سنگ‌های اوریک
تشکیل سنگ اوریک با سطوح بالای اسید اوریک در ادرار مرتبط است. اسید اوریک یک محصول جانبی طبیعی متابولیسم پورین است. رژیم غذایی کم پورین به کاهش سطح اسید اوریک کمک می کند. غذاهایی که باید به منظور پیشیگری از سنگ اوریک از آن اجتناب کنید عبارتند از: گوشت قرمز، ماهی آنچوی و ماهی ساردین (پورین‌ها از رایج‌ترین ترکیبات شیمیایی هستند که از طریق غذا نیز وارد بدن می‌شوند. میزان پورین در بدن با توانایی بدن برای پردازش آن در تعادل نباشد، اسید اوریک بیش‌ازحد در جریان خون بدن می‌تواند منجر به هایپراوریسمی شود. همچنین، پورین زیاد در بدن باعث کریستاله و سفت‌شدن اسیداوریک در کلیه‌ها و درنتیجه ایجاد سنگ کلیه می‌شود) .
رژیم غذایی سنگ‌های استروویت
سنگ‌های استروویت منحصربه‌فرد هستند و توسط یون‌های آمونیوم ایجاد می‌شوند. این سنگ‌ها به سرعت رشد می کنند و اغلب بزرگتر از آن هستند که از سیستم ادراری عبور کنند. مهم است که خود را از نظر علائم عفونت ادراری تحت نظر داشته باشید (مانند ادرار کدر یا بدبو، ادرار دردناک، تب خفیف، میل شدید به ادرار حتی زمانی که مثانه خالی است). هیدراته ماندن نیز مهم است.
رژیم غذایی سنگ‌های سیستین
سنگ‌های سیستین شایع ترین نوع سنگ کلیه هستند. آن‌ها فقط در افراد مبتلا به یک بیماری ژنتیکی به نام سیستینوری رخ می‌دهند. رژیم غذایی برای جلوگیری از تشکیل سنگ سیستین مانند سایر انواع سنگ کلیه است. این شامل هیدراته ماندن، مصرف کمتر گوشت و کاهش مصرف سدیم است.
تغییر سبک زندگی برای دفع شر سنگ کلیه
برنامه غذایی را در یک دفتر بنویسید: شما می‌توانید با استفاده از یک برنامه موبایل یا یک دفترچه یادداشت ، میزان غذای مصرفی روزانه خود و همچنین برنامه رژیم غذایی‌تان را یادداشت کنید.
ورزش منظم: به ورزش منظم بپردازید. تمرینات با شدت متوسط مانند پیاده روی، شنا یا دوچرخه سواری را چندین بار در هفته برای حفظ وزن سالم و کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه انجام دهید.
رژیم متعادل غذایی: یک رژیم غذایی متعادل را در اولویت قرار دهید. اگر هدف شما کاهش وزن است، روی حفظ یک رژیم غذایی متعادل تمرکز کنید. به دنبال توصیه‌های شخصی از پزشک خود باشید تا با وضعیت سلامتی و اهداف مدیریت وزن خود هماهنگ شوید.
