جیتو چیست؟ معرفی شبکه Jito و ارز دیجیتال JTO

جیتو (Jito) یک پروتکل لیکوئید استیکینگ است که برای اولین بار با اعلام یک ایردراپ بزرگ برای توکن‌ بومی خود، JTO، توجهات را به خود جلب کرد. ایردراپ جیتو اتفاق مثبتی برای اکوسیستم سولانا بود و تأثیر خوبی روی این شبکه داشت، به‌طوری که سطح ارزش کل قفل‌شده (TVL) در شبکه را به‌طور تصاعدی افزایش داد.

در این مقاله توضیح می‌دهیم که جیتو چیست و از اصول اولیه آن به‌عنوان یک پروتکل لیکوئید استیکینگ گرفته تا توکنومیک و کاربردهای توکن JTO را بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید.

جیتو چیست؟

جیتو (Jito) یک پروتکل لیکوئید استیکینگ یا سهامگذاری نقدینه در شبکه سولانا است که بر اساس مدل استخر استیکینگ فعالیت می‌کند. استخر استیکینگ مجموعه‌ای از یک یا چند نود اعتبارسنج است. وقتی کاربران توکن‌های SOL خود را به جیتو واریز می‌کنند، در واقع آن‌ها را به استخر استیکینگ واگذار کرده‌اند. در مقابل، یک توکن لیکوئید استیکینگ با نام Jito Staked SOL یا جیتوسول دریافت می‌کنند.

قبل از اینکه به جزئیات بیشتری بپردازیم، بهتر است ابتدا درباره لیکوئید استیکینگ بیشتر بدانیم.

منظور از لیکویید استیکینگ چیست؟

اگر مدتی در دنیای ارزهای دیجیتال بوده‌اید، احتمالاً با استیکینگ آشنا شده‌اید و از محبوبیت آن به‌دلیل سودهای غیرفعالی که می‌تواند ارائه دهد باخبر هستید. این فرایند معمولاً شامل اختصاص دارایی‌های دیجیتال به اعتبارسنج‌ها است که مکانیسم اجماع شبکه را تأمین می‌کنند. در ازای این کار، استیکرها بخشی از پاداش‌های شبکه را دریافت می‌کنند، صرفاً به خاطر قفل‌کردن کوین‌ها و توکن‌های خود.

بیشتر بخوانید: استیکینگ چیست

اگرچه این روش می‌تواند برای معامله‌گران ارز دیجیتال فرصت مناسبی باشد تا پاداش‌های اضافی کسب کنند، اما یک مشکل بزرگ به همراه دارد و آن عدم نقدینگی است. دارایی‌های استیک‌شده معمولاً برای یک مدت زمان از پیش تعیین‌شده قفل می‌شوند، که باعث محدود شدن دسترسی کاربران به سرمایه خود و کاهش قابلیت نقدشوندگی فوری آن‌ها می‌شود.

برای رفع این مشکل، لیکوئید استیکینگ وارد میدان شد؛ یک نوآوری که مدل سنتی استیکینگ را کاملاً دگرگون کرد. این مدل به‌جای قفل کردن دارایی‌های کاربران، آن‌ها را در یک استخر استیکینگ تجمیع کرده و به نمایندگی از کاربران به اعتبارسنج‌ها اختصاص می‌دهد.

بیشتر بخوانید: لیکویید استیکینگ چیست

جیتو در ازای در اختیار گرفتن این دارایی‌ها، به کاربران جیتوسول می‌دهد؛ یک توکن مصنوعی که نمایانگر دارایی‌های استیک‌شده کاربران است. جیتوسول آزادانه قابل معامله بوده و در کیف‌ پول‌های کاربران جیتو در دسترس است. این ویژگی به آن‌ها نقدینگی موردنظرشان را می‌دهد، بدون اینکه پاداش‌های استیکینگ را به خطر بیندازد.

بیشتر بخوانید: بهترین استخر استیکینگ کدام است؟ معرفی بهترین استخرهای Staking

از جیتوسول به‌صورت آزادانه در پروتکل‌های دیفای (DeFi) مانند وام‌دهی، تأمین نقدینگی و موارد دیگر استفاده می‌شود و پاداش‌ها هم مستقیماً به ارزش این توکن افزوده می‌شود. این فرایند شبیه به اتریوم است، جایی که کاربران می‌توانند توکن‌های ETH خود را به لیدوفایننس (Lido finance) واگذار کرده و در ازای آن stETH (نسخه دوم لیدو در شبکه اتریوم) دریافت کنند، در حالی که پاداش‌ها به ارزش stETH افزوده می‌شود.

تاریخچه ارز جیتو

لوکاس برودر (Lucas Bruder)، مهندس سابق تسلا که به فکر ایجاد یک پلتفرم ساده و در دسترس برای کاربران عادی سولانا بود در نهایت در سال ۲۰۲۱ جیتو را ارائه داد. برودر به کمک آناتولی یاکوونکو (Anatoly Yakovenko)، یکی از بنیان‌گذاران سولانا لبز، و با حمایت سولانا ونچرز (Solana Ventures) و سایر سرمایه‌گذاران با تأمین مالی ۱۰ میلیون دلاری کار خود را آغاز کرد.

بیشتر بخوانید: سولانا چیست

این همکاری راه را برای بنیاد جیتو هموار کرد؛ یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز (DAO) یا دائو که بر جیتو لبز و مأموریت آن برای دموکراتیزه کردن MEV نظارت می‌کند.

به‌طور کلی مفهوم MEV تأثیر زیادی بر ایده اولیه جیتو و راه‌اندازی آن داشت. بنابراین ابتدا نگاهی کلی به چیستی MEV خواهیم داشت و سپس موتور بلاک جیتو را بررسی خواهیم کرد.

ارزش قابل استخراج ماینر یا MEV چیست؟

ارزش قابل استخراج ماینر یا MEV به حداکثر ارزش و سودی اشاره دارد که یک ماینر می‌تواند از یک بلاک، فراتر از پاداش معمول استخراج و کارمزد تراکنش‌ها به دست آورد. این مفهوم نخستین بار در سال ۲۰۱۴ توسط شخصی با نام مستعار Pmcgoohan مطرح شد که پیش‌بینی کرد ماینرهای شبکه اتریوم می‌توانند با دستکاری ترتیب تراکنش‌ها، سود بیشتری کسب کنند.

در عمل، ماینرها می‌توانند با استفاده از روش‌های مختلفی مانند فرانت‌رانینگ (انجام تراکنش قبل از تراکنش هدف)، بک‌رانینگ (انجام تراکنش بعد از تراکنش هدف) و حملات ساندویچی (ترکیبی از هر دو) به این سود اضافی دست پیدا کنند. همچنین آنها می‌توانند با رصد اختلاف قیمت‌ها در صرافی‌های مختلف و انجام آربیتراژ یا با لیکویید کردن حساب‌های وام‌گیرندگان در پلتفرم‌های لندینگ، سود خود را افزایش دهند.

این پدیده تأثیرات قابل توجهی بر شبکه دارد. از یک سو، انجام این نوع تراکنش‌ها باعث افزایش ترافیک شبکه و در نتیجه افزایش کارمزدها می‌شود که به ضرر کاربران عادی است. از سوی دیگر، برخی معتقدند MEV اجتناب‌ناپذیر است و باید آن را مدیریت و دموکراتیک کرد، در حالی که گروهی دیگر آن را مخرب می‌دانند و خواهان مقابله با آن هستند. جیتو در دسته پروژه‌هایی قرار دارد که خواهان دموکراتیک کردن MEV است.

موتور بلاک جیتو چیست؟

در مقایسه با سایر پروتکل‌های لیکوئید استیکینگ در سولانا، سلاح مخفی جیتو موتور بلاک آن است. موتور بلاک جیتو یک موتور بهینه‌سازی شده برای مرتب‌کردن تراکنش‌هاست که MEV را از شبکه سولانا استخراج می‌کند.

این موتور مشابه یک سیستم معاملات با فرکانس بالا عمل می‌کند که به داده‌های زنجیره‌ای دسترسی دارد و به‌طور استراتژیک تراکنش‌ها را درون بلاک‌ها دوباره مرتب می‌کند. این کار کمک می‌کند که فرصت‌های آربیتراژ و فرانت رانینگ (frontrunning) از دست نروند.

این فرایند در کنار پاداش‌های معمول استیکینگ برای استیکرها، سود مضاعفی را فراهم می‌کند. این موتور با به‌کارگیری شبیه‌سازی‌های پیشرفته تراکنش و الگوریتم‌های یادگیری عمیق به‌طور مداوم تکامل می‌یابد و استخراج MEV را برای جامعه جیتو به حداکثر می‌رساند.

جیتو چگونه کار می‌کند؟

اگر قصد دارید که در پلتفرم جیتو شروع به کار کنید ولی هیچ اطلاعاتی درباره نحوه کار آن ندارید نگران نباشید. در ادامه فرایند گام به گام لیکوئید استیکینگ و بهره‌مندی از پاداش‌های استیکینگ را باهم بررسی می‌کنیم.

1. واریز سولانا: شما با واریز سکه‌های سولانا به پلتفرم جیتو شروع می‌کنید. این کار به جیتو اجازه می‌دهد که از ارز دیجیتال شما برای استیکینگ و استخراج MEV استفاده کند.
2. ترکیب توکن‌ها: جیتو، سولانای شما را با توکن‌های سایر کاربران در یک استخر بزرگ ترکیب می‌کند. سپس این استخر به اعتبارسنج‌ها واگذار می‌شود که مسئول تأمین امنیت شبکه سولانا هستند.
3. کسب پاداش‌های استیکینگ: به عنوان پاداشی برای مشارکت در امنیت شبکه، شما پاداش‌های معمول استیکینگ کسب می‌کنید. این پاداش‌ها از خود شبکه می‌آیند و بر اساس مقدار سولانایی که استیک کرده‌اید، توزیع می‌شوند.
4. استخراج MEV برای بازده اضافی: جیتو به‌طور فعال به دنبال فرصت‌هایی برای استخراج MEV است. MEV به‌طور کلی سود اضافی است که می‌تواند از برخی تراکنش‌های بلاک چین بدست بیاید. جیتو از سیستم اختصاصی موتور بلاک جیتو برای تحلیل داده‌های تراکنش و ترتیب‌دهی استراتژیک تراکنش‌ها به منظور حداکثر کردن استخراج MEV استفاده می‌کند. این بازده اضافی در نهایت با شما به اشتراک گذاشته می‌شود و درآمد کلی شما را افزایش می‌دهد.
5. دریافت جیتوسول: در ازای سولانا واریز شده‌تان، جیتو به شما توکن‌های جیتوسول می‌دهد. این توکن‌ها نمایانگر سولانای استیک‌شده شما هستند و به شما اجازه می‌دهند از مزایایی مانند نقدینگی اضافی و پاداش‌های دوگانه بهره‌مند شوید.

به‌صورت کلی، لیکوئید استیکینگ با قابلیت MEV جیتو به شما این امکان را می‌دهد که هم پاداش‌های استیکینگ کسب کنید، هم بازده اضافی MEV را استخراج کنید و هم نقدینگی و انعطاف‌پذیری را با سولانای استیک‌شده خود حفظ کنید. همه این‌ها در حالی است که به امنیت شبکه سولانا هم کمک می‌کنید.

توکن‌های جیتوسول در پلتفرم دیفای (DeFi) هم قابل آزادسازی است. توکن‌های JitoSOL به‌صورت آزاد قابل معامله و استفاده در سایر اپلیکیشن‌های دیفای هستند. یعنی سرمایه شما به هیچ وجه قفل نمی‌شود و در هر لحظه‌ای که به سرمایه‌تان نیاز داشتید می‌توانید به آن دسترسی داشته‌باشید.

مثال‌هایی از استفاده جیتوسول در پروتکل‌های مختلف دیفای شامل مشارکت در استخرهای نقدینگی، پلتفرم‌های وام‌دهی و استراتژی‌های تولید بازده در اپلیکیشن‌های غیرمتمرکزی مانند اورکا (Orca) و کامینو فایننس (Kamino Finance) است.

برای اطمینان از امنیت پروتکل، جیتوسول به‌طور کامل ممیزی شده و به‌صورت غیرمتمرکز عمل می‌کند. این بدان معناست که حتی اگر جیتو ناپدید شود، دارندگان همچنان کنترل کامل بر SOL سپرده‌شده و پاداش‌های انباشته‌شده خود دارند. جیتو ریسک‌های مرتبط با انتخاب اعتبارسنج و کارمزدها را از طریق یک سیستم چندامضایی مدیریت می‌کند. به‌طوری که هرگونه تغییری نیاز به توافق اکثریت اعضای تیم موسس دارد.

علاوه بر این، شبکه سولانا از استخرهای استیکینگ بهره‌مند می‌شود زیرا آن‌ها به تمرکززدایی شبکه کمک می‌کنند. استخرها استیک را بین تعداد زیادی از نودهای اعتبارسنج توزیع می‌کنند، در حالی که هر استخر دارای مجموعه‌ای از الزامات اعتبارسنجی و تاکتیک‌های تخصیص است. برخی از استخرها حتی الزام دارند که اعتبارسنج‌ها در مکان‌های جغرافیایی مختلف توزیع شوند و معیارهای عملکرد خاصی را برای حضور در مجموعه اعتبارسنج‌ها برآورده کنند.

این گونه است که جیتو تأکید زیادی بر حمایت از اپراتورهای باکیفیت شبکه و اطمینان از توازن بین بازدهی بالای دارندگان جیتوسول و اهداف تمرکززدایی سولانا دارد.

توکن JTO چیست و چه کاربردی دارد؟

JTO یک توکن حاکمیتی است که به اعضای جامعه اجازه می‌دهد در دائو جیتو مشارکت کرده و در تصمیمات کلیدی آینده که جهت‌گیری جیتو را تعیین می‌کند، رای دهند. این تصمیمات می‌تواند شامل ارتقاء پروتکل تا تغییرات در کارمزد باشد. علاوه بر کاربردهای عمومی حاکمیتی، برخی از کاربردهای دیگر JTO عبارتند از:

1. سهام‌داری در MEV: دارندگان JTO بخشی از سود حاصل از MEV را دریافت کرده و از سود اضافی که توسط موتور بلاک جیتو به دست می‌آید، بهره‌مند می‌شوند.
2. دسترسی به جامعه: JTO پاسپورت شما برای شرکت در رویدادهای انحصاری جامعه جیتو، ایردراپ‌ها و دسترسی زودهنگام به ویژگی‌های جدید و هیجان‌انگیز است.
3. استخرهای استیکینگ احتمالی در آینده: ممکن است نگهداری JTO دسترسی به استخرهای ویژه استیکینگ که فقط به دارندگان JTO تعلق دارند و پاداش‌های بالاتری دارند را فراهم کند. البته این موضوع هنوز به‌طور رسمی اعلام نشده‌است.
4. ضریب استیکینگ احتمالی آینده: تیم جیتو در حال بررسی این موضوع است که در آینده توکن‌های JTO به عنوان افزاینده پاداش‌های استیکینگ جیتوسول عمل کنند. این قابلیت هنوز در دست توسعه است و جزئیات آن نهایی نشده است.

همان طور که پیش‌تر اشاره کردیم، جیتو یک توکن مستقل است که آن را جداگانه می‌توان فروخت و خرید. اگر قصد خرید جیتو را دارید می‌توانید از صفحه خرید جیتو وبسایت ارزدیجیتال استفاده کنید.

توکنومیک JTO

توزیع JTO با عرضه کل ۱ میلیارد به شرح زیر خواهد بود:

• رشد جامعه (۳۴.۳ درصد): این بخش توسط حاکمیت دائو در پلتفرم Realms مدیریت خواهد شد.

• توسعه اکوسیستم (۲۵ درصد): برای تأمین مالی جوامع و مشارکت‌کنندگانی که به رشد پروژه کمک می‌کنند، استفاده خواهد شد.

• مشارکت‌کنندگان اصلی (۲۴.۵ درصد): این درصد به تیم جیتو اختصاص داده می‌شود که شامل کارمندان بنیاد جیتو، شرکا و سایر مشارکت‌کنندگان داخلی پروژه است.

• سرمایه‌گذاران (۱۶.۲ درصد): این درصد طی سه سال توزیع می‌شود و دارای یک سال دوره قفل خواهد بود.

• ایردراپ (۱۰ درصد): ۹۰ درصد از آن در روز توزیع به‌طور آنی قابل دسترسی است و ۱۰ درصد باقی‌مانده طی یک سال باز می‌شود.

جیتو از نظر ارزش کل قفل‌شده در بین برنامه‌های غیرمتمرکز در رتبه دوم قرار دارد. نرخ بازدهی درصدی سالانه جیتو یا در اصطلاح فنی APY (Annual Percentage Yield) معادل با ۷.۰۵ درصد و نرخ تبدیل آن ۱ جیتوسول به حدود ۱.۰۸ SOL است. همین آمار باعث شده تا جیتو عنوان محبوب‌ترین پلتفرم لیکوئید استیکینگ در سولانا و ششمین پلتفرم لیکوئید استیکینگ محبوب در دنیا را تصاحب کند.

ایردراپ JTO

جیتو در پایان نوامبر از برنامه‌های خود برای راه‌اندازی توکن حاکمیتی خود به نام JTO خبر داد. همراه با این اعلامیه، برنامه‌هایی برای ایردراپ مطرح شد که هدف آن توزیع ۱۰ درصد از کل عرضه، معادل ۱۰۰ میلیون توکن JTO، به کاربران اولیه پروتکل، اعتبارسنج‌ها و جستجوگران MEV از طریق ایردراپ بود.

از ۱۰۰ میلیون توکنی که به ایردراپ اختصاص یافته بود، ۹۰ درصد بلافاصله توزیع شد و ۱۰ درصد باقی‌مانده پس از راه‌اندازی توکن برای رشد جامعه باز خواهد شد. ۸۰ درصد از ۹۰ میلیون توکن به کاربران، ۱۵ درصد به اعتبارسنج‌ها و ۵ درصد به جستجوگران MEV تعلق گرفت.

برای دارندگان جیتوسول، توکن‌های ایردراپ بر اساس سیستم امتیازی جیتو توزیع شد. اگرچه سیستم امتیازی در سپتامبر ۲۰۲۳ به‌طور رسمی اعلام شد اما امتیازها از ابتدای سال ۲۰۲۳ محاسبه می‌شدند. به‌طوری‌ که هر توکن جیتوسول به‌ازای هر روز ۱ امتیاز کسب می‌کرد.

این بدان معناست که نگهداری ۱۰۰ توکن جیتوسول به مدت ۱۰۰ روز، ۱۰,۰۰۰ امتیاز برای کاربر به همراه داشت. کاربران به ۱۰ سطح تقسیم شدند که پایین‌ترین سطح ۴,۹۴۱ توکن JTO و بالاترین سطح ۱۰۴,۳۹۱ توکن JTO دریافت کرد.

ایردراپ جیتو به نفع کیف‌ پول‌های کوچک‌تر بود و نهنگ‌ها بخش کمتری از ایردراپ نسبت به سهمشان دریافت کردند. در کل، این اقدام توسط کاربران مورد تحسین قرار گرفت، چرا که توزیع بیشتر به بازیگران کوچک‌تر فضای دیفای اختصاص یافت.

فرایند مطالبه توکن‌ها در حال حاضر در وب‌سایت جیتو باز است و تا ۷ ژوئن ۲۰۲۵ به مدت ۱۸ ماه باز خواهد ماند. کاربران می‌توانند با اتصال کیف‌پول‌های خود به سایت، واجد شرایط بودن خود را بررسی کرده و توکن‌های JTO خود را مطالبه کنند.

آینده جیتو چگونه خواهد بود؟

جیتو به جای اینکه به موفقیت‌های کنونی خود اکتفا کند و به‌سادگی به این که کلاینت جیتو لبز توسط بیش از ۳۱ درصد از اعتبارسنج‌های سولانا اجرا می‌شود راضی باشد، متعهد به نوآوری و بهبود فراتر از پیشنهادات کنونی خود است. تا به امروز، جیتو لبز به‌طور فعال در حال بررسی ابتکارات زیر است:

1. گسترش ادغام در دیفای: جیتو قصد دارد با طیف وسیع‌تری از پروتکل‌های دیفای یکپارچه شود و ارتباط برقرار کند تا انعطاف‌پذیری بیشتر و پتانسیل کسب درآمد بیشتری را برای کاربران فراهم کند.
2. بهبود استراتژی‌های بهینه‌سازی MEV: جیتو برنامه دارد که از طریق تحقیق و توسعه مستمر، تکنیک‌های استخراج MEV خود را بهبود بخشد و بازده را برای استیکرها به حداکثر برساند.
3. رشد جامعه: بنیاد جیتو در حال برنامه‌ریزی برای انتشار تعداد بیشتری از توکن‌های JTO و توزیع پاداش‌های بیشتر برای افزایش مشارکت اعضای جامعه جیتو است.
4. توسعه اکوسیستم: در حالی که جیتو هنوز نقشه راه رسمی منتشر نکرده، تیم آن به برنامه‌هایی برای ایجاد محصولات جدید دیگر که می‌توانند بر روی بلاک چین سولانا اجرا شوند اشاره کرده است. به عنوان مثال، رونمایی از StakeNet Protocol، که یک مدیر استخر استیکینگ غیرمتمرکز سولانا است و مدیریت اعتبارسنج امن و شفاف و عملیات استیکینگ خودکار را ارائه می‌دهد.

جمع‌بندی

لیکوئید استیکینگ جیتو یک راه‌حل جایگزین جذاب برای استیکینگ سنتی در سولانا ارائه می‌دهد. این پروژه فشار رقابتی بر رهبران حوزه استیکینگ را افزایش داده، تا جایی که لیدو (Lido) محصول استیکینگ خود در سولانا را به دلیل هزینه‌های بالای توسعه و رقابت فزاینده متوقف کرده‌است.

جیتو با ارائه نقدینگی، پاداش‌های بهینه‌شده از طریق استخراج MEV و دسترسی به فرصت‌های دیفای، پتانسیل کامل دارایی‌های استیک شده کاربران را آزاد می‌کند. با پیشرفت و ادغام بیشتر جیتو با اکوسیستم در حال رشد دیفای، این پلتفرم پتانسیل زیادی دارد و می‌تواند نقش کلیدی در شکل‌دهی آینده استیکینگ در سولانا و فراتر از آن ایفا کند.