این موضوعی بوده که دانشمندان برای مدتی طولانی درباره آن تحقیق کردند و درنهایت نیز به این نتیجه رسیدند که حیوانات خالی از احساسات نیستند.
جسیکا سرا، اخلاق‌شناس و نویسنده کتاب «The Beast Within Us» در این باره می‌گوید: «اگرچه توصیف تجربیات ذهنی حیوانات همیشه پیچیده است، اما به نظر من پیوند وابستگی که آنها احساس می‌کنند می‌تواند آنقدر قوی باشد که بتوانیم از عشق صحبت کنیم.»
در این باره شواهد ملموسی وجود دارد. مثلا فیل‌ها برای جفت مردۀ خود سوگواری می‌کنند، زوج دلفین‌ها اتحادهای اجتماعی پایداری ایجاد می‌کنند و برخی از پرندگان دارای جفت‌هایی وفادار و مادام العمر هستند. این رفتارها حاکی از یک وابستگی عمیق و بسیار فراتر از بقای ساده است. اما آیا واقعاً می‌توانیم از عشق صحبت کنیم؟
«دل شکستگی» گورخرماهی
در سال ۲۰۱۹ میلادی نتیجه تحقیقاتی درباره رفتار شگفت‌انگیز گورخرماهی‌ها در نشریه سلطنتی «Proceedings B» منتشر شد. این ماهی‌ها که به وفاداری معروف هستند، زمانی که از شریک زندگی خود جدا می‌شوند، نوعی «دل شکستگی» را احساس می‌کنند.
در آزمایش انجام شده توسط محققان، ماهی‌های نر و ماده‌ای که با یکدیگر یک زوج را تشکیل داده بودند، از یکدیگر جدا شدند. در نتیجه، ماهی ماده علائم استرس و افسردگی را نشان داد و حتی از تعامل با دیگر شرکای احتمالی خودداری کرد. پدیده مشابهی نیز در ماهی نر دیده شد. بنابراین این نظریه تقویت شد که برخی از حیوانات روابط پایداری را ایجاد می‌کنند که با زوج‌های انسانی قابل مقایسه است.
عشق در میان آلباتروس‌ها
پژوهشگران در تحقیقی دیگر سراغ پرنده «آلباتروس» رفتند. این پرنده‌ها هر سال پس از طی هزاران کیلومتر مسافت، بار دیگر نزد شریک پیشینشان برمی‌گردند.
کلودیا وینکه، زیست‌شناس رفتار حیوانات در این باره به مجله آمریکایی «دیسکاور» می‌گوید: «این پرندگان در تمام طول سال بر فراز اقیانوس‌ها پرواز می کنند، و سپس سالی یک بار روی یک جزیره می‌آیند تا یکدیگر را ببینند و به هم سلام کنند. در میان آنها آیین‌هایی وجود دارد که واقعاً شبیه عشق است.»
در میمون‌های دست دراز «گیبون» نیز جفت‌ها تا آخر عمر با هم می‌مانند و پیوندهای محکمی را بر اساس همکاری و محافظت متقابل حفظ می‌کنند.
دلبستگی در حیوانات نه‌تنها در رفتار آنها قابل مشاهده است، بلکه در سطح بیولوژیکی نیز قابل اندازه گیری است. اکسی‌توسین که با نام مستعار «هورمون عشق» نیز شناخته می‌شود، نقش کلیدی در ایجاد پیوندهای اجتماعی ایفا می‌کند.
بر اساس گزارش یک تحقیق ژاپنی که در سال ۲۰۱۵ میلادی در نشریه «Science» منتشر شد، وقتی سگ‌ها و صاحبان آنها به چشمان یکدیگر نگاه می‌کنند، سطح اکسی‌توسین آنها به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد و وابستگی آنها را تقویت می‌کند.
این پدیده در گونه‌های خاصی از جوندگان و بزها نیز مشاهده شده است. بنابراین حیوانات نیز رفتارهایی از سر وفاداری و دلبستگی از خود نشان می‌دهند. با این وجود همچنان سوال اصلی پابرجاست: آیا می‌توان برای حیوانات نیز از عشق به معنای انسانی کلمه صحبت کرد؟
بوریس سیرولنیک، روانپزشک اعصاب در این باره به خبرگزاری فرانسه می‌گوید: «حیوانات در دنیایی از احساسات و بازنمایی‌های حسی زندگی می‌کنند و قادر به درک محبت و رنج هستند، اما باز هم آنها انسان نیستند. به عبارت دیگر، اگر عشق در حیوانات وجود داشته باشد، احتمالاً با عشقی که ما می‌شناسیم متفاوت است.»
بنابراین عشق در میان حیوانات وجود دارد یا نه؟
درک روابط عاطفی میان حیوانات بسیار مهم است و ارزشی فراتر از کنجکاوی‌های علمی ساده دارد. زیرا این کار مثلا برای حفاظت از برخی گونه‌ها، نقشی کلیدی ایفا می‌کند.
بطور مثال در برخی از برنامه‌های پرورش حیوانات مانند پرورش پانداها، محققان باید ترجیحات و تمایلات آنها را برای افزایش شانس جفت‌گیری در نظر بگیرند.
مگان مارتین، زیست‌شناس تولیدمثل حیوانات، در این باره به نشریه «دیسکاور» می‌گوید: «من شاهد ناپدید شدن تقریبا کامل برخی از گونه‌ها در محیط‌های حفاظت شده بودم. زیرا محققان سعی کرده بودند حیواناتی که همدیگر را دوست نداشتند، جفت کنند.»
پس آیا حیوانات هم مثل ما احساس عشق می‌کنند؟ پاسخ به این موضوع بستگی دارد که شما احساسات آنها را چگونه تعریف می‌کنید.
یک چیز مسلم است: وفاداری آلباتروس‌ها، غم و اندوه گورخرماهی یا دلبستگی سگ‌ها به صاحبانشان، همگی نمونه‌هایی از پیوندهای عمیق و صمیمانه در دنیای حیوانات هستند. این نمونه‌ها که کم نیستند، شاید ثابت کند که عشق تنها متعلق به انسان‌ها نیست.
